Sut i ddiogelu'r amgylchedd naturiol a'r diwydiannau amaethyddol a choedwigaeth yng Nghymru.
Cynnwys
Mae planhigion a choed yn helpu i ddiogelu bioamrywiaeth, yn cefnogi ein heconomi ac yn darparu lleoedd i ni eu mwynhau. Yn y DU, mae planhigion yn darparu gwerth £15.7 biliwn i'r gymdeithas bob blwyddyn.
Ond mae'r amgylcheddau hyn yn wynebu bygythiadau gan rywogaethau anfrodorol goresgynnol a chlefydau planhigion: planhigion, anifeiliaid, ffyngau a micro-organebau a ddaeth i Gymru gan weithredoedd dynol bob dydd.
Trwy gymryd camau syml, gallwn ni i gyd helpu i amddiffyn ein hecosystemau ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.
Pam mae hyn yn bwysig i Gymru
Gall rhywogaethau anfrodorol goresgynnol a chlefydau planhigion:
- niweidio ein bywyd gwyllt a choetiroedd brodorol
- cost miliynau i economi Cymru bob blwyddyn
- bygwth cynhyrchu bwyd
- leihau mwynhad mannau awyr agored
- effeithio ar ansawdd dŵr a rheoli llifogydd.
Sut i helpu
Peidiwch â dod â deunydd planhigion o dramor
Wrth deithio, gall fod yn demtasiwn i ddod â phlanhigion, hadau, toriadau neu ffrwythau yn ôl.
Fodd bynnag, gall yr eitemau hyn gario plâu a chlefydau a allai niweidio planhigion a choed Cymru.
Mae bygythiadau iechyd planhigion yn cynyddu oherwydd:
- newid yn yr hinsawdd yn gwneud ein hamgylchedd yn addas ar gyfer plâu newydd
- cynnydd mewn masnach a theithio byd-eang
- planhigion sy'n cael eu cludo y tu allan i'w ystodau naturiol.
Yr hyn y gallwch ei wneud
- peidiwch â dod â phlanhigion, hadau, toriadau na ffrwythau o deithiau dramor
- prynwch blanhigion o ffynonellau dibynadwy yn y DU yn lle
- cofiwch y gall hadau a bylbiau hefyd gario plâu niweidiol.
Mae'r camau syml hyn yn atal rhywogaethau a chlefydau goresgynnol newydd rhag dod i mewn i Gymru. Mae'n un o'r ffyrdd mwyaf effeithiol o ddiogelu ein hamgylchedd.
Prynu planhigion yn gyfrifol ar-lein
Er bod y rhyngrwyd yn gwneud prynu planhigion diddorol yn hawdd, heb wiriadau priodol, mae hefyd yn creu llwybrau i rywogaethau niweidiol ddod i mewn i Gymru.
Dylai pob planhigyn sy'n cael ei werthu gan fusnesau i ddefnyddwyr y DU gael pasbort planhigion.
Yr hyn y gallwch ei wneud
- gwiriwch fod gwerthwyr yn darparu gwybodaeth am basbort planhigion
- byddwch yn wyliadwrus o blanhigion anarferol o rad o ffynonellau anhysbys
- chwiliwch am werthwyr yn y DU sydd â gwybodaeth glir am darddiad planhigion
- os ydych chi'n prynu o dramor, sicrhewch fod tystysgrifau ffytoiechydol priodol ar waith.
Mae cynllun pasbort planhigion y DU yn ei gwneud yn ofynnol i unrhyw un sy'n gwerthu planhigion ar-lein atodi pasbortau planhigion. Mae'r rhain yn helpu i 'monitro ac olrhain' planhigion: sy'n hanfodol ar gyfer rheoli achosion a gwarchod amaethyddiaeth a thirweddau Cymru.
Glanhau offer awyr agored rhwng gweithgareddau
Wrth fwynhau cefn gwlad Cymru, gall offer fel esgidiau heicio, beiciau mynydd neu ganŵau sy'n cael eu symud rhwng gwahanol leoliadau ledaenu organebau niweidiol.
Cadwch hi'n lân
Gall dilyn tri cham syml wneud gwahaniaeth mawr:
- gwiriwch eich offer, eich esgidiau a'ch dillad am ddeunydd planhigion gweladwy, mwd neu falurion
- glanhewch bopeth yn drylwyr cyn ei ddefnyddio mewn lleoliad newydd
- sychwch yr holl offer - ni all llawer o organebau oroesi sychu'n llwyr.
Gall mwd, darnau o blanhigion a dŵr gynnwys:
- darnau o blanhigion goresgynnol sy'n gallu aildyfu mewn lleoliadau newydd
- sborau ffwngaidd sy'n ymosod ar blanhigion a choed brodorol
- organebau niweidiol sy'n effeithio ar ansawdd dŵr
- pathogenau sy'n gallu niweidio cnydau amaethyddol a choedwigoedd.
Byddwch yn arbennig o ofalus wrth symud rhwng:
- gwahanol afonydd, llynnoedd neu gyrff dŵr
- gwahanol ardaloedd coedwig neu goetir
- ardaloedd ucheldirol ac iseldirol
- ardaloedd heintiedig hysbys.
Roi gwybod am bryderon
Os ydych chi'n gweld rhywbeth anarferol:
- Ar gyfer plâu a chlefydau coed, defnyddiwch TreeAlert
- Ar gyfer pryderon rhywogaethau goresgynnol, cysylltwch â Mapiwr Rhywogaethau Anfrodorol Goresgynnol
Mwy o wybodaeth
Dysgu mwy am ddiogelu'r amgylchedd yng Nghymru: