Cyfarfod y Fforwm Strategol ar Fuddsoddi Rhanbarthol yng Nghymru, 9 Gorffennaf 2024: cofnodion

Croesawodd Tom Smithson (TS) aelodau a nododd y byddai'n gweithredu fel Cadeirydd Dros Dro ar gyfer y cyfarfod hwn gan fod Llywodraeth Cymru yn dal yn y broses o benodi Cadeirydd annibynnol newydd. 

Nododd TS y byddai Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg yn ymuno â'r cyfarfod cyn bo hir i drafod blaenoriaethau ar gyfer y cyfnod nesaf o fuddsoddiad rhanbarthol ar ôl 2025. Ychwanegodd TS fod Maniffesto Plaid Lafur y DU wedi ymrwymo i adfer penderfyniadau ynghylch dyrannu cronfeydd strwythurol i 'gynrychiolwyr yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon'. 

Diolchodd TS i gydweithwyr llywodraeth leol am eu diweddariad ysgrifenedig, a gylchredwyd cyn y cyfarfod, ar gynnydd Cronfa Ffyniant a Rennir y DU ym mhob rhanbarth. Ychwanegodd y dylai fod amser yn ystod y drafodaeth agored tua diwedd y cyfarfod i aelodau godi unrhyw ymholiadau ar y diweddariadau ysgrifenedig hyn.

Cymeradwywyd cofnodion drafft y cyfarfod ym mis Tachwedd gan yr aelodau i'w cyhoeddi ar wefan Llywodraeth Cymru.

Croesawodd TS Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg i'w gyfarfod cyntaf o'r Fforwm Strategol i roi ei ystyriaethau ar yr ychydig flynyddoedd diwethaf o ddarparu cyllid ôl-UE yng Nghymru a, gan weithio gyda phartneriaid a Llywodraeth newydd y DU, y cyfleoedd a'r camau nesaf ar gyfer cyllid ar ôl 2025.

Diolchodd Ysgrifennydd y Cabinet i aelodau'r Fforwm am eu hymrwymiad parhaus i fuddsoddiad rhanbarthol a'u gwaith gyda Llywodraeth Cymru yn y maes hwn dros nifer o flynyddoedd.

Yn ystod ei sylwadau, gwnaeth Ysgrifennydd y Cabinet y pwyntiau canlynol:

• Mae'r Fframwaith ar gyfer Buddsoddi Rhanbarthol, a gyd-gynhyrchwyd, yn sylfaen dda i adeiladu ohoni wrth i ni ystyried dulliau o fuddsoddiad rhanbarthol ar ôl 2025. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i gael ei harwain gan farn a phrofiadau ein partneriaid a'n rhanddeiliaid.
• Mae angen i ni symud ymlaen yn gyflym o oedi a rheolaeth anhrefnus Llywodraeth flaenorol y DU sy'n gweithredu mewn maes datganoledig ac nad yw'n darparu digon o gronfeydd newydd yr UE sydd wedi niweidio sectorau. Mae awdurdodau lleol Cymru wedi gwneud gwaith ardderchog wrth ddarparu arian er gwaethaf y gofynion anodd iawn a wnaed arnynt.
• Gyda Llywodraeth newydd y DU sy'n barod i weithio gyda Llywodraeth Cymru a pharchu datganoli, mae cyfle i symleiddio cyllid yn y dyfodol a lleihau'r cymhlethdod sydd wedi dod i'r amlwg o amrywiaeth o wahanol gynlluniau 'ffyniant bro' yng Nghymru.
• Mae angen i ni fyfyrio ar wersi a ddysgwyd o'r Gronfa Ffyniant a Rennir o ran yr hyn a weithiodd a'r hyn na weithiodd. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda phartneriaid i ddysgu'r gwersi hynny, gan gynnwys drwy'r Fforwm hwn.
• Rydym yn edrych ar aelodau'r Fforwm i gydlynu barn eu sectorau a'u rhwydweithiau trwy rannu safbwyntiau a gwersi a ddysgwyd. Rydym eisiau ystod mor eang o farn a phrofiadau â phosibl i lywio ein dull gweithredu.
• Cyfarfu Ysgrifennydd y Cabinet ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Dai, Llywodraeth Leol a Chynllunio â'r OECD fis diwethaf i drafod eu hadroddiad diweddar.
• Byddwn yn ystyried canfyddiadau adroddiad yr OECD yn ogystal ag 20 mlynedd o wersi a ddysgwyd trwy raglenni'r UE a'n gwaith parhaus gyda'r Cyd-bwyllgorau Corfforaethol i helpu i lywio'r camau nesaf.
• Bydd hyn i gyd yn llywio trafodaethau cabinet Llywodraeth Cymru a'n trafodaethau gyda Llywodraeth newydd y DU ar y mater hwn. Bydd momentwm y gwaith hwn yn cynyddu'n sylweddol.

Mewn ymateb i adroddiad cynrychiolwyr llywodraeth leol, gwnaeth yr aelodau y sylwadau canlynol:

• Mae'r ymrwymiad i weithio mewn partneriaeth i'w groesawu'n arbennig. Nid oedd y trydydd sector yn ymgysylltu'n ddigonol â'r Gronfa Ffyniant Gyffredin (SPF), sydd wedi effeithio ar gyfleoedd mewn meysydd pwysig, er enghraifft, lleihau anweithgarwch economaidd yng Nghymru. Pwysig symud ymlaen i gydbwyso'r gorau o raglenni'r UE a'r SPF.
• Mae wedi bod yn gyfnod anodd i Brifysgolion yn ystod y trawsnewidiad o gronfeydd yr UE i'r SPF. Roedd y Fframwaith ar gyfer Buddsoddi Rhanbarthol yn ddarn cryf iawn o waith sy'n parhau i fod yn ddilys. Ar ben hynny, mae'r gwaith sy'n gysylltiedig â'r meiri metro yn Lloegr a phrifysgolion yn rhan o hyn yn adlewyrchu egwyddorion gwaith rhanbarthol Fframwaith Cymru ar gyfer Buddsoddi Rhanbarthol.
• Pwysig osgoi argyfwng ariannu wrth i'r Gronfa Ffyniant Gyffredin gau gan fod risg sylweddol o golli swyddi a chapasiti llywodraeth leol. Mae yna hefyd rywfaint o ddysgu da gan yr SPF i'w rannu.
• Croesawu'r cyfle i edrych eto ar y Fframwaith ar gyfer Buddsoddi Rhanbarthol fel model ar gyfer cronfeydd yn y dyfodol. Hefyd mae angen dysgu o gamgymeriadau'r Gronfa Ffyniant Gyffredin o ran yr amserlen o'r lansiad i'r cyflwyniad, a oedd yn golygu dim ond 18 mis o ddarparu ar gyfer yr hyn a oedd i fod i fod yn gynllun tair blynedd.
• Ar hyn o bryd mae llawer o fusnesau bach yn elwa o gynlluniau grant y Gronfa Ffyniant Gyffredin. Byddai estyniad, er enghraifft, tri mis, i'r Gronfa yn cael ei groesawu.

âsylwadau a godwyd gan yr aelodau:

• Byddwn yn parhau i wneud yr achos dros hyblygrwydd yn yr hyn sy'n weddill o'r Gronfa Ffyniant Gyffredin.
• Roedd rhaglenni'r UE yn ymwneud â ac yn cefnogi ystod o sectorau, ac fe'u cyflawnwyd trwy gryfder gweithio mewn partneriaeth. Mewn cyferbyniad, creodd dyluniad yr SPF rwystrau i'r math hwn o weithio mewn partneriaeth, yr ydym am eu dileu yn y dyfodol.
• Mae'n bwysig sicrhau cyfnod rhedeg ar gyfer y Gronfa Ffyniant a Rennir a throsglwyddiad llyfn i unrhyw raglen ariannu yn y dyfodol.
• Mae ymreolaeth a chyflawni lleol wedi bod yn elfen gadarnhaol o brofiad y Gronfa Ffyniant a Rennir, ond mae angen gwella'r cydbwysedd â blaenoriaethau strategol a chyflawni wrth i ni symud ymlaen ag unrhyw raglen newydd.
• Bydd yn bwysig gwneud cymaint ag y gallwn gyda'n gilydd mewn partneriaeth dros y misoedd nesaf i helpu i lunio mentrau Llywodraeth y DU yn hytrach nag ymateb iddynt.

Agorodd TS y sesiwn a gofynnodd i'r aelodau am unrhyw sylwadau neu farn pellach ar ddyfodol buddsoddiad rhanbarthol. Gwnaed y pwyntiau canlynol:

• Pwysig nodi bod gan y Gronfa Ffyniant a Rennir, er ei bod yn cael ei chyflwyno'n lleol, ymagwedd ranbarthol trwy'r cynlluniau buddsoddi a gyflwynwyd ar y dechrau. Angen cadw elfen o ddarparu lleol yn y dyfodol.
• Nid yw rôl Prifysgolion mewn datblygiad economaidd wedi'i lleoli'n daclus o fewn strwythurau CJC. Mae angen ystyried hyn.
• Dylai ffocws fod ar fuddsoddiad rhanbarthol strategol yn ehangach, nid yr SPF yn unig, ac mae angen ei integreiddio â thrafnidiaeth, seilwaith ac ymchwil a datblygu. Mae'r blynyddoedd SPF wedi tarfu ar hynny'n wael.
• Pwysig bod yn glir ar rôl pob rhanddeiliad ar wahanol lefelau llywodraethu a gweithredu.
• Dyluniodd Llywodraeth flaenorol y DU y Gronfa Ffyniant Gyffredin. Mae llywodraeth leol wedi gorfod gwneud y gorau ohono.
• Mae'r Fframwaith ar gyfer Buddsoddi Rhanbarthol yn parhau i fod yn fodel dilys. Er y gall strwythurau yng Nghymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon fod yn wahanol, mae'n bwysig hyrwyddo ein tebygrwydd a phwysleisio'r hyn sydd gennym yn gyffredin fel cyfleoedd ar gyfer gweithio trawsffiniol.
• Sylwch nad oes gan CJCs unrhyw rôl yn y Gronfa Ffyniant a Rennir ar hyn o bryd. Yn bwysig penderfynu pa benderfyniadau sydd angen eu gwneud ar bob lefel o unrhyw raglen ariannu newydd – cenedlaethol, rhanbarthol a lleol, a bod yn glir am unrhyw amrywiadau rhanbarthol a'r hyn sydd ei angen, yn ogystal â phwy sydd yn y sefyllfa orau i gyflawni, i helpu i yrru economi Cymru.
• Efallai y bydd lle i ehangu'r Fforwm ac ailedrych ar ei gylch gorchwyl i helpu i gyflawni rhagolygon ehangach ar gyfer datblygu economaidd sy'n ehangach na chronfeydd amnewid yr UE.
• Ystyriwch wneud rhywfaint o fapio asedau fel rhan o'r ymarfer gwersi a ddysgwyd. Mae strwythurau a phartneriaethau eisoes ar waith felly nid oes angen dechrau o'r dechrau.
• Pwysig gofalu am staff presennol llywodraeth leol ac ystyried cyfleoedd ail-leoli wrth i'r SPF gau a'n bod yn trosglwyddo i raglen newydd.
• Efallai y bydd angen cyfnod pontio i ystyried y pwyntiau hyn yn ofalus a sicrhau bod rhaglen newydd yn cael ei datblygu a fydd yn cyflawni'r blaenoriaethau pwysig i Gymru a'r rhanbarthau.

Diolchodd TS i'r aelodau am fynychu ac am eu cyfraniadau. Nododd y bwriad i gynnal ymarfer i ddysgu gwersi gan SPF a chroesawodd unrhyw bapurau ategol y gallai sefydliadau fod eisiau eu cyflwyno i gefnogi'r ymarfer.

Ni chodwyd unrhyw fusnes arall a dywedodd TS y byddai'r cyfarfod nesaf yn cael ei gynnal cyn toriad yr haf. 

Cadeirydd

Tom Smithson, Dirprwy Gyfarwyddwr, Strategaeth Economaidd a Rheoleiddio, Llywodraeth Cymru

Aelodau

Addysg Uwch: Amanda Wilkinson, Cyfarwyddwr, Prifysgolion Cymru

Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru: Tim Peppin, Cyfarwyddwr Adfywio a Datblygu Cynaliadwy; Lowri Gwilym, Rheolwr Tîm -  Ewrop ac Adfywio 

Cyfoeth Naturiol Cymru; Rhianne Jones, Cynghorydd Arbenigol Arweiniol ar Ymadael a'r UE a Rheoli Tir

Y Trydydd Sector (Menter Gymdeithasol): Glenn Bowen, Cyfarwyddwr Menter, Cwmpas

Siambrau Masnach: Paul Butterworth, Llywydd, De a Chanolbarth Cymru

Partneriaeth y Trydydd Sector: Matthew Brown, Cyfarwyddwr Gweithrediadau, Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru

Rhwydwaith Gwledig Cymru: Eirlys Lloyd, Cadeirydd

Ffederasiwn Hunangyflogedig a Busnesau Bach Cymru: Ashley Rogers, Cyfarwyddwr – Gill and Shaw

Grahame Guilford and Company Ltd: Grahame Guilford

Comisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol: Yr Athro Rachel Ashworth, Deon a Phennaeth Ysgol Fusnes Caerdydd, Prifysgol Caerdydd

Banc Datblygu Cymru: Rob Hunter, Pennaeth Strategaethau

Partneriaeth Gogledd Cymru: Y Cynghorydd Dyfrig Siencyn, Uchelgais Gogledd Cymru

Addysg Bellach: Catherine Jenkins, Cyfarwyddwr Cyflogadwyedd, Coleg Gŵyr Abertawe

Prifysgol Caerdydd: Kevin Morgan, Yr Athro Llywodraethu a Datblygu, Ysgol Daearyddiaeth a Chynllunio

Llywodraeth Leol: Carwyn Jones-Evans, Cyngor Sir Ceredigion; Paul Relf, Cyngor Abertawe; Dylan Rhys Griffiths, Cyngor Gwynedd

Mynychwyr o Lywodraeth Cymru

Jeremy Miles AS, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg

Duncan Hamer, Busnes a Rhanbarthau – Cyfarwyddwr Gweithrediadau

Geraint Green, WEFO – Pennaeth Rheoli Rhaglenni (Cronfa Gymdeithasol Ewrop, Cydweithredu Tiriogaethol Ewrop a Cymru Ystwyth)

Alison Sandford, Buddsoddi Rhanbarthol – Pennaeth Polisi a Gweithio mewn Partneriaeth 

Mike Richards, Buddsoddi Rhanbarthol – Rheolwr Cyfathrebu

Claire McDonald, Busnes a Rhanbarthau – Dirprwy Gyfarwyddwr, Polisi Economaidd

Sam Huckle, Partneriaethau Cymdeithasol, Cyflogadwyedd a Gwaith Teg – Pennaeth Cyflogadwyedd a Sgiliau

Sarah Govier, Trysorlys Cymru – Pennaeth Cysylltiadau Rhynglywodraethol 

Bryn Richards, Busnes a Rhanbarthau – Pennaeth Cynllunio Rhanbarthol

Neil Surman, Gwasanaethau Cyhoeddus a'r Gymraeg Sgiliau Dirprwy Gyfarwyddwr

Janet Owen Jones, Busnes a Rhanbarthau – Pennaeth Entrepreneuriaeth a Busnes Cymru (Strategaeth)

Owen Llewellyn Jones, Cynghorydd Arbennig

Nick Williams, Newid Hinsawdd a Materion Gwledig Pennaeth Adfywio Gogledd, Canolbarth a De-orllewin Cymru

Lisa James, Gwasanaethau Cyhoeddus a'r Gymraeg – Dirprwy Gyfarwyddwr, Is-adran Polisi Llywodraeth Leol