Economi sylfaenol: datganiad cenhadaeth

Mae'r term 'Economi Sylfaenol' yn cyfeirio at y sectorau hynny o'r economi sy'n darparu'r nwyddau a'r gwasanaethau sy'n sylfaenol i fywyd bob dydd. Mae Llywodraeth Cymru yn rhoi sylw mawr i’r sefydliadau a'r bobl yn y sectorau hyn ac i ansawdd a hygyrchedd y nwyddau a'r gwasanaethau y maen nhw'n eu darparu. Mae'r Economi Sylfaenol yn golygu mwy na seilwaith, swyddi a chynnyrch. Mae'n golygu hefyd ymdeimlad dinesydd o berthyn i gymuned ac o fod â rheolaeth. Mae'r sectorau hyn o'u natur yn agos i amgylchedd pobl, ac yn rhan hanfodol felly o'u seilwaith cymdeithasol yn ogystal ag o’u seilwaith ffisegol.

Y sectorau yn yr Economi Sylfaenol y mae Llywodraeth Cymru yn canolbwyntio arnyn nhw yw'r: 

• gwasanaethau iechyd a gofal (gan gynnwys gofal cymdeithasol a gofal plant),
• rheoli tai cymdeithasol,
• adeiladu cartrefi ac adeiladau masnachol,
• ynni a chyfleustodau,
• bwyd,
• siopau a gwasanaethau'r stryd fawr,
• twristiaeth a thrafnidiaeth gyhoeddus. 

Mae Cymru'n unigryw gan fod gennym ni Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 sydd â'r nod o wella llesiant cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru.

Trwy weithio gyda rhanddeiliaid, caiff amcanion yr Economi Sylfaenol eu cyflawni trwy 'Bobl, Caffael a Lle':

• Dylai sefydliadau ystyried effeithiau eu penderfyniadau ar bobl (hy gweithlu a'r bobl leol), Caffael a Lle (yr effaith ar eu hardal, er enghraifft lleoliad gwasanaeth sy'n cyfrannu at adfywio stryd fawr).

• Nodi a chefnogi cyfleoedd i ddarparu mwy o swyddi, swyddi gwell a swyddi gwyrddach sy'n hyrwyddo gwaith teg, gan gynnwys cyflogau da, cynrychiolaeth, sicrwydd a chyfleoedd am ddyrchafiad.
• Rhoi “mwy o fodd i fyw i aelwydydd” trwy helpu i gynyddu cyflogau trwy gynlluniau fel y Cyflog Byw Go Iawn, gan helpu i wneud hanfodion sylfaenol yn haws eu fforddio fel bod nwyddau a gwasanaethau o ansawdd uchel ar gael i bawb.
• Adeiladu cadwyni cyflenwi lleol i gadw pobl, sgiliau a chyfoeth yng Nghymru.
• Cyfrannu at fynd i'r afael â'r Argyfyngau Hinsawdd a Natur.
• Annog pobl i gyd-arloesi a chyd-arbrofi i wella nwyddau a gwasanaethau sylfaenol, yn enwedig y rheini sy’n cyfrannu at seilwaith cymdeithasol gwydn, megis trwy brosiectau cydweithredol neu gymunedol.

Helpu cyflenwyr

• Gweithio gyda Busnes Cymdeithasol Cymru a Busnes Cymru i ddatblygu cadwyni cyflenwi lleol gwydn a chyfrifol.
• Helpu cwmnïau i wella eu sgiliau a chael hyfforddiant fel bod sectorau’r Economi Sylfaenol yn cael y sgiliau sydd eu hangen arnynt a meithrin arloesedd.
• Helpu cwmnïau i gael yr achrediadau sydd eu hangen i weithredu yn eu sectorau.

Caffael cyhoeddus a gwerth cymdeithasol 

• Sbarduno cyrff sy'n gwario arian cyhoeddus i wneud busnes â chwmnïau cyfrifol sy'n ychwanegu gwerth cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol, ac yn cefnogi Deddf Lles Cenedlaethau'r Dyfodol a'r Ddeddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus.
• Ei gwneud hi'n haws i fusnesau bach allu manteisio ar gyfleoedd caffael trwy eu hannog i gydweithio ac i gyrff contractio fod yn gyson â'i gilydd.

Buddsoddi uniongyrchol a datgarboneiddio 

• Help i fuddsoddi mewn technolegau ynni adnewyddadwy mewn nifer o ffyrdd, gan gynnwys drwy Ynni Cymru.
• Buddsoddi mewn datgarboneiddio trwy gefnogi trafnidiaeth gyhoeddus a defnyddio ynni'n fwy effeithlon yn y stoc dai.
• Gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth y DU i fuddsoddi mewn gwynt ar y môr a gwella'r grid cenedlaethol.   

Cynyddu'r ymwybyddiaeth am yr economi sylfaenol

• Ymwreiddio dealltwriaeth o ddiffiniad Llywodraeth Cymru o'r Economi Sylfaenol a'r amcanion ategol.
• Helpu'r cyhoedd i ddod i ddeall yr Economi Sylfaenol trwy dudalennau a deunydd pwrpasol ar y we.
• Adeiladu 'Cymunedau Ymarfer' a grwpiau rhanddeiliaid i hyrwyddo arloesedd a rhannu arfer gorau.
• Casglu a dadansoddi data i ddeall cyflwr yr Economi Sylfaenol.

Cefnogi gweithwyr

• Cefnogi Gwaith Teg trwy eirioli a thrwy gymalau newydd mewn contractau caffael cyhoeddus newydd.
• Cefnogi busnesau sy'n dilyn egwyddorion Gwaith Teg i dyfu ac i gynyddu eu heffaith.
• Hyrwyddo talu'r Cyflog Byw Go Iawn ar draws yr Economi Sylfaenol.

Cefnogi cymunedau 

• Annog dinasyddion a chymunedau i gymryd rhan mewn sectorau sylfaenol.
• Annog amrywiaeth o ddarparwyr, gan gynnwys mentrau cymdeithasol, cwmnïau cydweithredol a phrosiectau sy'n eiddo i'r gymuned.