Ieithoedd Rhyngwladol mewn Ysgolion yng Nghymru: Mae Ieithoedd yn Bwysig – pwyntiau trafod

Comisiynwyd yr adolygiad hwn i werthuso addysgu a dysgu ieithoedd rhyngwladol mewn ysgolion cynradd, uwchradd ac ysgolion pob oed yng Nghymru. Cyhoeddodd Estyn ei adroddiad thematig diwethaf ar ieithoedd rhyngwladol yn 2016, cyn cyflwyno’r Cwricwlwm i Gymru. Mae’r adroddiad thematig hwn yn amlygu enghreifftiau o arferion effeithiol drwy’r adroddiad. Bydd yn darparu adnodd dysgu proffesiynol i bawb sy'n ymwneud â chynllunio ar gyfer ieithoedd rhyngwladol, a’u haddysgu.

Mae'r adroddiad yn nodi, yn gyffredinol, bod cynllunio’r cwricwlwm ac ansawdd yr addysgu ar gyfer ieithoedd rhyngwladol yn anghyson, er bod enghreifftiau o arferion da. Mae’r trefniadau pontio rhwng y sector cynradd a’r sector uwchradd yn wan, a’r nifer sy’n astudio ieithoedd rhyngwladol mewn TGAU a Safon Uwch yn isel, sy'n golygu bod dyfodol addysg ieithoedd rhyngwladol yng Nghymru yn parhau i fod yn heriol.

Mae rhai ysgolion cynradd wedi gwneud cynnydd da wrth ymgorffori ieithoedd yn gynnar ac ar draws y Cwricwlwm i Gymru. Fodd bynnag, mae llawer yn wynebu heriau fel diffyg hyder staff, amser cwricwlwm cyfyngedig, a dysgu proffesiynol annigonol.

Yn gyffredinol, mae dysgwyr yn mwynhau dysgu iaith o oedran cynnar. Ond mae eu brwdfrydedd yn aml yn lleihau dros amser oherwydd diffyg perthnasedd canfyddedig a diffyg hyder, a rhai dysgwyr yn credu bod dysgu Cymraeg yn ddigonol fel iaith ychwanegol. Ceir cyfleoedd i ddysgu iaith ryngwladol ym mlynyddoedd cynnar 7 i 9 ysgolion uwchradd. Ond wedyn gwelir gostyngiad cyson yn nifer y dysgwyr sy’n astudio ieithoedd rhyngwladol oherwydd anhawster canfyddedig a phwysau'r cwricwlwm. Mae'r adroddiad hefyd yn nodi bod angen cyfathrebu’n well â theuluoedd ar berthnasedd ieithoedd yn y gymdeithas a'r cyfleoedd y gallant eu cyflwyno.

Mae arweinyddiaeth effeithiol yn cefnogi darpariaeth well a gwelwyd ymgysylltiad cryfach gan ddisgyblion pan fo’r dulliau addysgu yn greadigol a’r adnoddau’n dda. Fodd bynnag, nid yw llawer o arweinwyr yn blaenoriaethu ieithoedd rhyngwladol, gan arwain at ansawdd anghyson a threfniadau pontio gwael. Mae ysgolion yn gwerthfawrogi cymorth allanol, ac mae mentrau fel Dyfodol Byd-eang wedi helpu, ond mae sicrhau cynaliadwyedd yn bryder ac mae mynediad at ddysgu proffesiynol ac adnoddau yn amrywio. Mae recriwtio athrawon hefyd yn parhau i fod yn broblem, gan fod addysg bellach a llwybrau galwedigaethol yn cynnig opsiynau cyfyngedig ar gyfer astudio ieithoedd rhyngwladol.

Dylai ysgolion: 

Argymhelliad 1

Gryfhau addysgu i wella gwybodaeth a medrau disgyblion, a’u hyder i ddefnyddio’r iaith darged yn ddigymell ac yn annibynnol.

Argymhelliad 2

Wella cynllunio’r cwricwlwm a threfniadau pontio i sicrhau bod disgyblion yn adeiladu ar ddysgu blaenorol wrth symud o’r sector cynradd i’r sector uwchradd.

Argymhelliad 3

Adolygu cynllunio’r cwricwlwm ac amserlennu i sicrhau bod digon o amser yn cael ei neilltuo ar gyfer ieithoedd rhyngwladol, i gynorthwyo disgyblion i wneud cynnydd effeithiol a chyflawni eu potensial.

Ymateb Llywodraeth Cymru

Yr awdurdodau lleol sy’n arwain ar drefniadau gwella ysgolion yn lleol. Byddwn yn gweithio gyda'n partneriaid a'n rhwydweithiau ehangach i sicrhau bod negeseuon allweddol yn cael eu cyflwyno i ysgolion ynghylch trefniadau pontio er mwyn iddynt ddeall ein disgwyliadau ar gyfer dewis cwricwlwm ehangach.

Yn 2022 cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ganllawiau ar y broses bontio o dan y Cwricwlwm i Gymru, gan gynnwys ystod o ddeunyddiau ategol ac astudiaethau achos ar sefydlu prosesau pontio effeithiol o fewn ac ar draws ysgolion a lleoliadau. Yn ogystal, yn 2024, cafodd deunydd ategol pellach ei gyhoeddi gennym ar sefydlu prosesau ar gyfer dealltwriaeth gyffredin o gynnydd a gwaith clwstwr effeithiol.

Byddwn yn parhau i ddefnyddio partneriaid, rhwydweithiau a grwpiau rhanddeiliaid Dyfodol Byd-eang i amlinellu ein disgwyliadau. Byddwn hefyd yn parhau i hwyluso cyfleoedd i ymarferwyr ddylanwadu ar ddatblygiad polisi yn y dyfodol trwy gyfleoedd i ddatblygu ar y cyd, fel y Grŵp Polisi i Ymarferwyr a ganolbwyntiodd yn ddiweddar ar ieithoedd rhyngwladol. 

Yn ystod ein digwyddiadau dysgu 14 i 16 diweddar ar gyfer timau arweinyddiaeth ysgolion ledled Cymru, nododd Estyn feysydd i ysgolion eu hystyried. Un o’r meysydd hynny oedd ehangu dewisiadau opsiynau ym mlwyddyn 9, er mwyn osgoi’r opsiynau cyfyng a oedd yn annog dysgwyr i beidio â dewis astudio ieithoedd rhyngwladol. 

Byddwn yn parhau i greu adnoddau dysgu ar blatfform dysgu Hwb, er mwyn cefnogi ysgolion i ddatblygu profiadau sy'n bwrpasol, yn gysylltiedig ac yn ystyrlon i'ch dysgwyr. 

Dylai awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion: 

Argymhelliad 4

Gryfhau dysgu proffesiynol i sicrhau bod athrawon a staff cymorth, lle bo’n briodol, yn datblygu hyder ac arbenigedd wrth gyflwyno ieithoedd rhyngwladol, yn enwedig yn y sector cynradd.

Argymhelliad 5

Weithio gydag ysgolion i sicrhau bod pob un o’r disgyblion yn cael cyfle i astudio ar gyfer cymwysterau ieithoedd rhyngwladol, yn enwedig lle mae cyfleoedd mewn ysgolion unigol mewn TGAU a Safon Uwch yn gyfyngedig.

Ymateb Llywodraeth Cymru

Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda'r awdurdodau lleol a phartneriaethau gwella ysgolion i nodi ffyrdd o gefnogi’r gwaith o weithredu'r argymhellion hyn fel rhan o raglen Dyfodol Byd-eang.

Mae’r awdurdodau lleol yn arwain ar drefniadau gwella ysgolion lleol sy'n sicrhau perchnogaeth ac atebolrwydd clir. Byddwn yn gweithio gyda'n partneriaid i sicrhau bod negeseuon allweddol yn cael eu cyflwyno i ysgolion er mwyn iddynt ddeall disgwyliadau’r Cwricwlwm i Gymru ynghylch ieithoedd rhyngwladol.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi cyhoeddi cyfres o grantiau yn ddiweddar i gefnogi ysgolion, gan gynnwys dyfarniad i e-sgol. sydd wedi'i gynllunio i gefnogi ysgolion cynradd yn benodol i ddatblygu eu darpariaeth a magu hyder athrawon i gyflwyno ieithoedd rhyngwladol. 

O fis Medi 2025 bydd datblygiad proffesiynol yn broses symlach drwy’r corff dysgu proffesiynol newydd a fydd yn darparu cyfleoedd hyfforddi clir a chyson y gall athrawon gael mynediad iddynt waeth ble maen nhw'n addysgu. 

Dylai Llywodraeth Cymru a Medr, lle bo’n berthnasol: 

Argymhelliad 6

Gryfhau’r arweiniad sydd ar gael i ysgolion a rhanddeiliaid eraill, i gynorthwyo disgyblion a’u teuluoedd i ddeall gwerth dysgu ieithoedd rhyngwladol mewn TGAU a Safon Uwch

Ymateb Llywodraeth Cymru

Rydym yn croesawu'r argymhelliad hwn. Mae Llywodraeth Cymru am i bob ysgol ddeall gwerth ieithoedd rhyngwladol ac i bob dysgwr allu cael mynediad at ystod eang o gyfleoedd yma yng Nghymru ac ar draws y byd.

Mae gan Lywodraeth Cymru weledigaeth a strategaeth glir i gefnogi dysgu ieithoedd tramor modern yng Nghymru. Mae’r rhain wedi'u nodi yng nghynllun strategol Dyfodol Byd-eang 2022 i 2025, sydd wedi'i gynllunio i gefnogi amlieithrwydd mewn ysgolion a chynyddu nifer y dysgwyr ifanc sy'n astudio ieithoedd ar bob lefel. Mae gwaith yn mynd rhagddo gan Lywodraeth Cymru a Grŵp Llywio Dyfodol Byd-eang i gyflawni amcanion a chamau gweithredu y cynllun strategol hwnnw. 

Mae aelodau'r grŵp yn cynnwys partneriaid addysg rhanbarthol, Estyn, Cymwysterau Cymru a Gyrfa Cymru. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymestyn cynllun Dyfodol Byd-eang 2022 i 2025 am flwyddyn arall ac maent yn adolygu'r cynllun strategol gyda'n partneriaid. Fel rhan o'r adolygiad hwn byddwn yn ystyried sut orau y gallwn fynd i'r afael â'r mater.

Yn ddiweddar, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru y bydd mwy o fuddsoddiad mewn cymorth ar gyfer ieithoedd rhyngwladol, sef cyfanswm o tua £1.6 miliwn dros y 3 blynedd nesaf. Grantiau yw’r rhain i fynd i'r afael â materion penodol sy'n effeithio ar ddarpariaeth ieithoedd rhyngwladol: i ymddiriedolaeth uchel ei barch Steven Spender i gefnogi dysgu proffesiynol ac integreiddio technegau creadigol i ysgolion cynradd ac uwchradd; ac i raglen e-sgol i gefnogi athrawon cynradd i ddarparu ieithoedd rhyngwladol. Mae’r buddsoddiad yn cynnwys sicrhau bod rhaglen fentora Prifysgol Caerdydd yn parhau am dair blynedd arall. 

Mae rhaglen fentora Prifysgol Caerdydd yn gweithio gyda 100 o ysgolion uwchradd ledled Cymru i gynyddu nifer y dysgwyr sy’n dewis astudio ieithoedd. Mae hyn yn cynnig ymyrraeth wedi'i thargedu i grwpiau o ddysgwyr blwyddyn 8 a blwyddyn 9 sy'n ansicr ynghylch dysgu iaith. Ers 2015, mae tua 20,000 o ddysgwyr mewn ysgolion ledled Cymru wedi cymryd rhan yn y prosiect.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn ariannu Taith, rhaglen gyfnewid ryngwladol Cymru ar gyfer dysgu, sy'n cynnig cyllid i ysgolion cynradd ac uwchradd gynnal cyfnewidiadau rhyngwladol i'w dysgwyr a'u staff, gan agor eu llygaid i ddiwylliannau eraill.

Argymhelliad 7

Gryfhau cymorth cwricwlwm ar gyfer ieithoedd rhyngwladol i helpu ysgolion i gynllunio’n fwy effeithiol ar gyfer dilyniant a pharhad dysgu, yn enwedig wrth i ddisgyblion symud o’r sector cynradd i’r sector uwchradd 

Ymateb Llywodraeth Cymru

Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio gyda phartneriaid addysg a rhannu enghreifftiau o arferion da o ystod o ysgolion a lleoliadau ledled Cymru. Rydym yn croesawu’r enghreifftiau defnyddiol yn yr adroddiad hwn, yn enwedig yr enghreifftiau o arferion ein hysgolion cynradd. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cydnabod pwysigrwydd datblygu dealltwriaeth gyffredin o gynnydd a gweithio'n effeithiol rhwng ysgolion.

Mae canllawiau Llywodraeth Cymru ar gyfer Pontio o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd yn nodi’r cyfrifoldebau cyfreithiol mewn perthynas â threfniadau pontio ar gyfer pob ysgol a lleoliad, ochr yn ochr â deunyddiau ategol ac astudiaethau achos gan ysgolion a chlystyrau. Byddwn yn parhau i flaenoriaethu cyllid i ysgolion ledled Cymru er mwyn cefnogi gwaith datblygu eu cwricwlwm, gan gynnwys cydweithredu rhwng ysgolion, a datblygu dealltwriaeth gyffredin o gynnydd i gefnogi’r broses o helpu dysgwyr i bontio. Yn 2024 i 2025, cyfanswm y cyllid hwn i ysgolion yw £6 miliwn.

Bydd canllawiau fframwaith y Cwricwlwm i Gymru yn cael eu diweddaru'n flynyddol ym mis Ionawr bob blwyddyn. A byddant yn cynnwys manylion clir am yr hyn sydd wedi'i ddiweddaru ac sy’n ymddangos ar dudalen hafan y Cwricwlwm i Gymru ar Hwb.

Yn ogystal â'r deunyddiau ategol presennol, byddwn yn parhau i ddatblygu canllawiau i ysgolion sy'n glir ac sy’n cefnogi dealltwriaeth gyffredin o gynnydd dysgwyr ar hyd y continwwm 3 i 16 mewn modd ymarferol. Bydd hyn yn cynnwys cymorth sydd ar gael yn genedlaethol ac ystod o offer a thempledi a gyhoeddwyd gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ym mis Gorffennaf 2024, a fydd ar gael trwy gydol y flwyddyn academaidd hon. Gall clystyrau ddefnyddio'r rhain i gynllunio eu cwricwlwm a'u trefniadau asesu ar y cyd. 

Dylai ysgolion weithio ar y cyd yn eu hardal, mewn partneriaeth â'u hawdurdod lleol, i nodi strategaethau hirdymor i oresgyn heriau lleol dysgwyr 3 i 16, gan nodi a mynd i'r afael â rhwystrau i ddysgu cyn gynted ag sy’n bosibl, er mwyn sicrhau proses bontio mor llyfn â phosibl i bob dysgwr.

Byddwn yn parhau i ddefnyddio partneriaid, rhwydweithiau a grwpiau rhanddeiliaid Dyfodol Byd-eang i amlinellu ein disgwyliadau a chefnogi eu gwaith cynllunio. Byddwn hefyd yn parhau i hwyluso cyfleoedd i ymarferwyr ddylanwadu ar ddatblygiad polisi yn y dyfodol drwy gyfleoedd i ddatbygu ar y cyd – er enghraifft drwy’r Grŵp Polisi i Ymarferwyr. Canolbwyntiodd y Grŵp yn ddiweddar ar ieithoedd rhyngwladol a'n digwyddiadau diweddar ar gyfer dysgu 14 i 16 i dimau arweinyddiaeth ysgolion a gynhaliwyd ledled Cymru, lle nododd Estyn feysydd i ysgolion eu hystyried, gan gynnwys ehangu dewisiadau opsiynau ym Mlwyddyn 9. 

Argymhelliad 8

Ddatblygu ymagwedd genedlaethol at gefnogi gwasanaethau gwella ysgolion, ysgolion, colegau a phartneriaethau AGA i sicrhau cynaliadwyedd hirdymor addysgu a dysgu ieithoedd rhyngwladol yng Nghymru.

Ymateb Llywodraeth Cymru

Mae gan Lywodraeth Cymru weledigaeth a strategaeth glir i gefnogi’r gwaith o ddysgu ieithoedd tramor modern yng Nghymru. Mae’r rhain wedi’u nodi yng nghynllun strategol Dyfodol Byd-eang 2022 i 2025. Mae'r cynllun strategol yn darparu fframwaith clir ar gyfer sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio mewn partneriaeth â'n partneriaid allweddol, gan dynnu ar eu gwybodaeth, eu harbenigedd a'u profiad o gefnogi athrawon a dysgwyr. Mae gwaith yn mynd rhagddo gan Lywodraeth Cymru a Grŵp Llywio Dyfodol Byd-eang i gyflawni amcanion a chamau gweithredu cysylltiedig y cynllun strategol. 

Mae aelodau'r grŵp yn cynnwys partneriaid addysg rhanbarthol, Estyn, Cymwysterau Cymru a Gyrfa Cymru. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymestyn cynllun Dyfodol Byd-eang 2022 i 2025 am flwyddyn arall, ac maent yn adolygu'r cynllun strategol gyda'n partneriaid. Wrth ddatblygu ein cymorth ar gyfer y dyfodol, byddwn yn adolygu'r dystiolaeth sydd ar gael ac yn manteisio ar arbenigedd Grŵp Llywio Dyfodol Byd-eang i ystyried sut orau y gallwn fynd i'r afael â'r materion a amlinellwyd gan Estyn. 

Mae Medr yn croesawu argymhellion yr adroddiad hwn. Er bod y cyfrifoldeb am y rhain yn cael ei ysgwyddo’n bennaf gan Lywodraeth Cymru, mae cysylltiad clir rhwng addysg orfodol ac addysg drydyddol, o ran llif gwaith a’r galw am bynciau. Mae Medr wedi ymrwymo i weithio gyda Llywodraeth Cymru yn y meysydd hyn lle gallwn ychwanegu gwerth, gan gynnwys datblygu dull cenedlaethol. 

Mae'r adroddiad llawn ar gael ar wefan Estyn, sef wefan Estyn, ac fe'i cyhoeddwyd ar 9 Gorffennaf 2025.