Eitem 4 ar yr agenda: Caffael Cymdeithasol Gyfrifol diweddariad

Gofynnir i aelodau'r Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol:

• Adolygu'r Canllawiau drafft Adran 9.5 yn Atodiad 1 a naill ai cytuno arno fel y'i drafftiwyd neu awgrymu diwygiadau penodol.
• Nodi cynnwys y papur hwn a'r diweddariad y mae'n ei ddarparu ar Ran 1 adrannau 9 a 10 (yr is-grŵp caffael cyhoeddus) a Rhan 3 (darpariaethau caffael cymdeithasol gyfrifol). 

Adolygu a chytuno ar y broses ar gyfer penodi aelodau i'r is-grŵp caffael cyhoeddus a amlinellir yn y papur hwn.

1. Mae'r papur hwn yn rhoi diweddariad i’r Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol (y Cyngor) ar weithredu'r elfennau sy'n weddill o Ddeddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) (Deddf SPPP), mae’n darparu'r canllawiau drafft ar gyfansoddiad yr is-grŵp caffael, ac yn amlinellu'r broses ar gyfer penodi aelodaeth yr is-grŵp. 

2. Gwnaed y trydydd gorchymyn cychwyn ar 23 Mawrth, a oedd yn rhoi dyletswyddau a phwerau i Weinidogion Cymru ddatblygu is-ddeddfwriaeth a chanllawiau, gan gynnwys canllawiau a wnaed dan adran 9(5) sy'n ymwneud â'r is-grŵp caffael (mae'r fersiwn ddrafft yn Atodiad 1). 
    
3. Yn ogystal â'r canllawiau drafft yn Atodiad 1, rydym yn gweithio ar ddeunyddiau eraill. Mae hyn yn cynnwys drafftio rheoliadau (gweler yr adran isod), datblygu'r Cod Gwasanaethau Cyhoeddus a'r Gweithlu, cymalau a chanllawiau, creu cymalau contractau adeiladu, a'r wybodaeth a'r data sydd eu hangen ar gyfer adrodd blynyddol. Byddwn yn ymgynghori ar yr holl faterion hyn dros yr haf. Yn unol â'n hymrwymiad i bartneriaeth gymdeithasol, byddwn yn rhannu deunyddiau gyda phartneriaid cymdeithasol ac yn ceisio eu hadborth. Oherwydd yr amserlenni pwysig ac amserlennu cyfarfodydd y Cyngor, bydd angen trin llawer o hyn trwy ohebiaeth yn hytrach nag yng nghyfarfodydd y Cyngor.

4. Mae angen gwneud pedwar rheoliad cyn y gellir cychwyn ar Ran 3, sef (i) newid y geiriau "pobl ag anableddau" i "pobl anabl", (ii) diffinio "caffael rhagnodedig" a (iii) "contractau cofrestradwy", a (iv) phennu'r wybodaeth y mae'n rhaid i awdurdodau contractio ei chynnwys yn eu hadroddiadau blynyddol. 
    
5. Y rhan fwyaf dadleuol o'r rheoliadau yw'r "wybodaeth" (metrigau llesiant) i'w chynnwys mewn adroddiadau blynyddol. Yr her yw cydbwyso'r safbwyntiau amrywiol ar yr hyn sy'n briodol, ymarferoldeb yr hyn y gellir ei adrodd, ac osgoi proses adrodd feichus. Fodd bynnag, trwy ymgysylltu â phartneriaid cymdeithasol a phartïon â buddiant rydym wedi datblygu set hyfyw a defnyddiol o fetrigau. Rydym bellach yn ystyried opsiynau ar gyfer sut mae'r wybodaeth hon i'w chofnodi a'i hadrodd. Bydd ymgynghoriad ffurfiol 3 mis ar y rheoliadau yn cael ei gynnal dros yr haf. Rydym yn rhagweld y bydd hyn yn dechrau ddiwedd mis Mehefin neu fis Gorffennaf.

6. Mae'r Ddeddf yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi canllawiau am gyfansoddiad yr is-grŵp caffael fel y nodir yn Adran 9(5). Mae'r Ddeddf hefyd yn ei gwneud yn ofynnol (o fewn 6 mis i adran 9 ddod i rym) i'r Cyngor gymryd pob cam rhesymol i sefydlu'r is-grŵp caffael a rhaid i Weinidogion Cymru gyhoeddi ei weithdrefnau o fewn yr un amser. 
    
7. Roedd y trydydd gorchymyn cychwyn yn nodi y dylai adran 9 (1) i (4) a 10 ddod i rym ar 30 Mehefin. Mae hyn yn golygu bod rhaid i'r Cyngor gymryd pob cam rhesymol i sefydlu'r is-grŵp cyn diwedd eleni. 
    
8. Mae dogfen ganllawiau ddrafft Gweinidogion Cymru ar gyfansoddiad y grŵp fel sy'n ofynnol o dan adran 9(5) wedi'i chynnwys yn Atodiad 1. Mae wedi'i ddrafftio gan ystyried materion a godwyd yn ystod proses graffu ar y Bil a sgyrsiau mwy diweddar gyda phartneriaid cymdeithasol. 
    
9. Gofynnir i aelodau'r Cyngor adolygu'r canllawiau a naill ai gytuno arnynt fel y'u drafftiwyd neu awgrymu diwygiadau penodol. Mae angen cytuno ar fersiwn derfynol ym mis Mehefin i sicrhau digon o amser i gwblhau'r broses benodi, gan ganiatáu i'r is-grŵp caffael gael ei sefydlu o fewn chwe mis i'r gorchymyn cychwyn ddod i rym.

Bydd y camau a amlinellir yn y tabl isod yn cael eu cymryd i sefydlu'r is-grŵp caffael. Gofynnir i'r Cyngor gytuno ar y i'r camau hyn. 

Cyn i'r broses benodi ddechrau, gofynnir i aelodau'r Cyngor godi ymwybyddiaeth anffurfiol o fewn eu sefydliad a'u rhwydweithiau eu hunain o'r broses datganiad o ddiddordeb sydd ar y gweill.

Bydd y datganiad o ddiddordeb yn cael ei ddatblygu ochr yn ochr â’r matrics asesu. Byddant yn cael eu defnyddio i ddewis aelodau arfaethedig, gan sicrhau cymysgedd priodol o sgiliau, profiad a rhinweddau eraill perthnasol.   

• Penodi cyd-gadeiryddion yr is-grŵp. Mae'n ofynnol i'r rhain fod yn aelodau presennol o'r Cyngor a dylent gynnwys un gweithiwr-gynrychiolydd ac un cyflogwr-gynrychiolydd. Bydd y cyd-gadeiryddion ar y panel asesu a fydd yn dewis aelodau'r is-grŵp. Bydd Ysgrifenyddiaeth y Cyngor yn cysylltu ag aelodau'r Cyngor i ofyn am enwebiadau ar gyfer cyd-gadeiryddion.  
  Erbyn: Mehefin 2025 
   
• Cwblhau'r matrics asesu, yna lansio a rhannu'r datganiad o ddiddordeb (EoI) ar draws sefydliadau partneriaid cymdeithasol, rhwydweithiau, a'r gymuned gaffael. 
  Erbyn: Gorffennaf 2025 
   
• Dyddiad cau ar gyfer dychwelyd datganiadau o ddiddordeb (EoI). 
  Erbyn: canol Medi 2025
   
• Ffurfio panel asesu sy'n cynnwys cyd-gadeiryddion yr is-grŵp a swyddogion Llywodraeth Cymru. 
  Erbyn: diwedd Medi 2025 
   
• Panel asesu i ddiweddaru'r Cyngor ar ganlyniad yr ymarfer datganiad o ddiddordeb, gan gynnwys argymhellion y panel ar ba ymgeiswyr y dylid eu dewis. 
  Erbyn: Hydref 2025 
   
• Bydd y Prif Weinidog, fel Cadeirydd y Cyngor, yn ysgrifennu i wahodd yr ymgeiswyr llwyddiannus i fod yn aelodau o'r is-grŵp caffael. 
  Erbyn: Tachwedd 2025 
   
• Cadarnhau penodiadau, ac yna Datganiad Ysgrifenedig gan y Gweinidog yn cyhoeddi'r is-grŵp.  
  Erbyn: Rhagfyr 2025 - caniatáu 1 i 2 wythnos ar gyfer derbyniadau
   
• Cyfarfod cyntaf  
  Erbyn: Chwarter 1af 2026

10. Mae amserlenni llym ar gyfer gweithredu’r elfennau sy'n weddill o'r Ddeddf. Fel yr amlinellir yn y papur hwn, o'r adeg y daw'r gorchymyn cychwyn perthnasol i rym, mae gennym chwe mis o fis Mehefin i gymryd pob cam rhesymol i sefydlu'r is-grŵp caffael a chyhoeddi ei ganllawiau a'i weithdrefnau. Ar gyfer Rhan 3, mae'n rhaid i ni gynnal yr ymgynghoriadau dros yr haf i'n galluogi i osod y rheoliadau yn y Senedd yn yr hydref a phleidleisio arnynt cyn Etholiad y Senedd yn 2026. Bydd colli'r dyddiadau cau hyn yn arwain at fethu â gweithredu'r elfennau hyn o'r Ddeddf cyn etholiad y Senedd. Mae Gweinidogion yn glir na ddylai hyn ddigwydd.
     
11. Bydd swyddogion yn hapus i drefnu sesiynau briffio gyda'r Cyngor os byddai hynny'n ddefnyddiol.

1. Diben

Mae'r ddogfen hon yn cynnwys canllawiau ar gyfansoddiad is-grŵp caffael cyhoeddus y Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol (y Cyngor). Mae'n ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi'r canllawiau hyn dan adran 9(5) y Ddeddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) 2023 ("y Ddeddf”). Ei bwrpas yw sicrhau aelodaeth briodol gynrychioliadol o'r is-grŵp. Mae'r ddogfen hefyd yn darparu rhywfaint o gefndir a chrynodeb o rôl yr is-grŵp fel y nodir yn y Ddeddf. 

2. Cefndir deddfwriaethol

Mae adran 1 o'r Ddeddf yn caniatáu i'r Cyngor wella lles economaidd, amgylcheddol, cymdeithasol a diwylliannol yng Nghymru, drwy ddarparu "gwybodaeth a chyngor i Weinidogion Cymru mewn perthynas â'r swyddogaethau a roddir i awdurdodau contractio a Gweinidogion Cymru o dan Ran 3 (caffael cyhoeddus cymdeithasol gyfrifol)." Mae Rhan 3 o'r Ddeddf yn cwmpasu adrannau 21 - 45.

Mae adran 24 yn diffinio caffael sy'n gymdeithasol gyfrifol ac yn gosod dyletswydd ar awdurdodau contractio i wella lles economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol eu hardal trwy gaffael sy'n gymdeithasol gyfrifol. Rhaid i Awdurdodau Contractio weithredu yn unol â'r egwyddor datblygu cynaliadwy i gyflawni'r nodau llesiant yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015.

Mae adran 8 o'r Ddeddf yn caniatáu i'r SPC sefydlu is-grwpiau i "gyflawni unrhyw swyddogaeth a ddirprwyir iddo gan yr CPG" a "cynorthwyo’r CPG i gyflawni ei swyddogaethau mewn unrhyw ffyrdd a bennir gan yr CPG" a "caiff gynnwys aelodau eraill o’r CPG ac unigolion eraill." 

Mae adrannau 9 a 10 o'r Ddeddf yn ei gwneud yn ofynnol i'r Cyngor sefydlu is-grŵp caffael cyhoeddus. Dyma'r unig is-grŵp sydd wedi'i orfodi yn y Ddeddf.

Caiff yr is-grŵp caffael cyhoeddus "ddarparu gwybodaeth a chyngor i’r CPG ynghylch y swyddogaethau a roddir i awdurdodau contractio a Gweinidogion Cymru o dan Ran 3 (caffael cyhoeddus cymdeithasol gyfrifol)." Mae adran 10 yn nodi, os yw Gweinidogion Cymru yn gofyn am wybodaeth neu gyngor gan y Cyngor am gaffael sy'n gymdeithasol gyfrifol, rhaid i'r Cyngor ei gael gan yr is-grŵp caffael.

Mae adrannau 30 a 36 hefyd yn cyfeirio at yr is-grŵp caffael. Mae'r adrannau hyn yn amlinellu'r broses sydd i'w dilyn pan fydd awdurdod contractio yn hysbysu Gweinidogion Cymru nad yw'n bwriadu cynnwys cymalau gwaith cyhoeddus cymdeithasol neu weithlu mewn contract perthnasol. Mae'r adrannau hyn yn caniatáu i Weinidogion Cymru ymgynghori â'r is-grŵp wrth benderfynu sut i ymateb i'r hysbysiad.

Mae'r adrannau isod yn trafod rôl, gweithgareddau disgwyliedig yr is-grŵp, a'r dull aelodaeth. Nid yw'r cworwm ar gyfer cyfarfodydd a'r gweithdrefnau i'w dilyn wedi'u cynnwys yn y ddogfen hon. Bydd y gweithdrefnau hyn yn cael eu cyhoeddi ar wahân, fel y nodir yn adran 9(2), o fewn chwe mis i adran 9 ddod i rym. 

3. Rôl

Mae rôl yr is-grŵp caffael wedi'i chyfyngu i ddarparu cyngor a gwybodaeth i'r Cyngor am y dyletswyddau caffael sy'n gymdeithasol gyfrifol yn Rhan 3 o'r Ddeddf (a.10(1)). Mewn amgylchiadau cyfyngedig, h.y. pan mae Gweinidogion yn dewis ymgynghori â'r is-grŵp ynglŷn â hysbysiad am y gwaith cyhoeddus cymdeithasol neu gymalau'r gweithlu (adrannau 30 a 36), gall yr is-grŵp ddarparu gwybodaeth a chyngor yn uniongyrchol i Weinidogion (a.10(4)). Ni fydd yr is-grŵp yn darparu gwybodaeth na chyngor ar faterion y tu allan i Ran 3 o'r Ddeddf.

Y prif fecanwaith a sefydlwyd gan y Ddeddf i asesu dyletswyddau Rhan 3 yw'r broses adrodd flynyddol a nodir yn Adran 39 o'r Ddeddf. 

Mae adran 41 o'r Ddeddf yn caniatáu i Weinidogion Cymru gynnal ymchwiliadau i ymarfer caffael penodol neu weithgareddau caffael awdurdod contractio yn fwy cyffredinol. Mae'r Ddeddf yn disgrifio hyn yn fras, ac mae pwerau tebyg yn cael eu rhoi i Weinidogion yn Neddf Caffael 2023. 

Mae adran 39 ac adran 41 yn cynnwys dyletswyddau ar gyfer Awdurdodau Contractio a dyletswyddau a phwerau Gweinidogion Cymru. Nid yw adrannau 39 neu 41 yn cyfeirio at yr is-grŵp caffael na'r Cyngor ei hun. Fodd bynnag, gall y Cyngor (a'r is-grŵp, yn anuniongyrchol) ddarparu gwybodaeth a chyngor yn ymwneud â swyddogaethau Gweinidogion Cymru o dan yr adrannau hynny. 

Gan mai adroddiad blynyddol yw'r mecanwaith ar gyfer goruchwylio cydymffurfiaeth â Rhan 3 o'r Ddeddf, bydd y cylch adrodd hwn yn sail i waith arferol yr is-grŵp. Dylai gweithgareddau'r is-grwp gynnwys:

• Adolygiad blynyddol o grynodeb o Adroddiadau Blynyddol a gyhoeddwyd i asesu cryfderau a gwendidau.
  • Darparu cyngor i'r Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol, ee, lle mae angen i awdurdodau contractio gael cymorth ychwanegol i wella cydymffurfiaeth a chanlyniadau. Yna gall y Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol anfon y cyngor hwn at Weinidogion Cymru o dan a.10(2)(a) neu ei adolygu a'i anfon o dan a.10(2)(b) ato).
  • Darparu cyngor i'r Cyngor, os yw aelodau'r is-grŵp yn credu bod angen Ymchwiliad Caffael adran 10(1). Yna gallai'r Cyngor anfon y cyngor hwn at Weinidogion Cymru o dan a.10(2)(a) neu ei adolygu a'i anfon o dan a.10(2)(b).
  • Ymateb i unrhyw geisiadau gan y Cyngor Partneriaeth Gymdeithasol am gyngor mewn perthynas â chaffael cymdeithasol gyfrifol (adran 10(3)). Yna gall y Cyngor anfon y cyngor hwn at Weinidogion Cymru o dan a.10(2)(a) neu ei adolygu a'i anfon o dan a.10(2)(b).

Gan fod adrannau 30 a 36 o'r Ddeddf yn cyfeirio at yr is-grŵp. Gall yr is-grŵp hefyd:

• Cymryd rhan mewn hysbysiadau eithriad pan fydd Awdurdodau Contractio yn rhoi gwybod i weinidogion Cymru nad ydynt yn bwriadu cynnwys cymalau gwaith cyhoeddus cymdeithasol mewn gwaith adeiladu mawr neu gymalau gweithlu cyhoeddus cymdeithasol mewn contractau allanol. Nid yw'r cyfraniad hwn yn awtomatig ond efallai y bydd Gweinidogion Cymru yn gofyn amdano, er enghraifft, os yw'r materion a godwyd yn dechnegol ac yn gofyn am arbenigedd penodol. Mae'r cyfraniad hwn yn debygol o fod ar fyr rybudd, ac felly gall gynnwys aelodau ag arbenigedd arbennig. Yn yr achosion hyn rhaid darparu cyngor i weinidogion Cymru (adran 10(4)).

4. Aelodaeth

• Rhaid i aelod o’r Cyngor gadeirio'r is-grwp (adran 8(3)). Er mwyn sicrhau bod buddiannau cyflogwyr a gweithwyr yn cael eu cynnwys ar delerau cyfartal, gallai'r Cyngor enwebu cyflogwr a chynrychiolydd gweithwyr fel cyd-gadeiryddion.
• Dylai nifer aelodau'r is-grŵp fod rhwng 8 a 12.
• Dylai'r aelodaeth gynnwys cynrychiolwyr cyflogwyr o'r sector cyhoeddus, y sector preifat a'r trydydd sector, gyda nifer gyfartal o gynrychiolwyr gweithwyr. Er bod rhaid i'r cadeirydd neu'r cyd-gadeiryddion fod yn aelodau o'r Cyngor, nid yw'n ofynnol i'r cyflogwr a'r cynrychiolwyr gweithwyr sy'n weddill fod yn aelodau o'r Cyngor. Fodd bynnag, dylent fod â phrofiad a/neu wybodaeth am faterion caffael.
• Dylai'r is-grŵp gynnwys aelodau ychwanegol a ddewiswyd ar gyfer eu harbenigedd penodol ym maes caffael a masnachol. Ni ddylai'r unigolion hyn fod yn fwy na nifer y cynrychiolwyr cyflogwyr a gweithwyr.
• Rhaid i bob aelod, ac eithrio'r cadeirydd/cyd-gadeiryddion, fod â dealltwriaeth a/neu brofiad o gyflawni canlyniadau llesiant trwy gaffael, ac ymwybyddiaeth ehangach o faterion lles economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol.