Canllawiau technegol ar drafodiadau penodol

Mae Mr A wedi ymrwymo i gontract i brynu eiddo. Pan ymrwymir i’r contractau, mae’n talu ernes o 20% o’r gydnabyddiaeth. Ni fydd hyn gyfystyr â chyflawni'n sylweddol. Disgwylir i’r contract gael ei gwblhau ar 30 Ebrill 2020. Ar 1 Rhagfyr 2019 mae Mr A yn talu 70% arall o’r gydnabyddiaeth i’r gwerthwr. Yn ei hanfod, mae wedi talu'r holl gydnabyddiaeth erbyn hyn ac felly mae wedi cyflawni’r contract yn sylweddol (er nad yw’r eiddo yn ei feddiant). Y dyddiad y daw'r trafodiad i rym fydd 1 Rhagfyr 2019 a bydd angen cyflwyno ffurflen dreth erbyn 31 Rhagfyr 2019. Wrth gwblhau'r contract (30 Ebrill 2020) bydd angen cyflwyno ffurflen dreth arall.

Caniateir i B Cyf gael meddiant o siop er mwyn ei gosod cyn dechrau masnachu. Yn y cytundeb gyda'r landlord, er eu bod wedi cytuno ar ddyddiad cychwyn hwyrach i’r les, caiff B Cyf fynd i mewn i’r eiddo yn gynharach er mwyn ei gosod. Ond, mae’r landlord am weld taliad pro rata o’r rhent yn cael ei dalu ar y dyddiad y mae B Cyf yn cael y mynediad cyntaf i’r siop. Bydd taliad cyntaf y rhent yn cyflawni'r les hwnnw yn sylweddol.

Neu, pe byddai’r gydnabyddiaeth yn cael ei thalu gan gydnabyddiaeth arall ar wahân i rent a bod y gwerthwr yn caniatáu i B Cyf wneud y gwaith gosod am y ddau fis cyn i’r trafodiad gael ei gwblhau, mae'r hawl i feddiannu a defnyddio’r siop yn gyfystyr â chyflawni’r contract yn sylweddol.

Mae Y Cyf yn ymrwymo i gontract i gaffael tir gan W Cyf y mae am ei ddatblygu i greu parc diwydiant ysgafn. Mae maint y tir yn dri hectar, a’r pris a osodwyd yn y contract yw £1,200,000 gyda’r contract wedi’i lofnodi ar 1 Gorffennaf 2020 a gyda dyddiad cwblhau o 30 Mehefin 2022. Mae gwerth cyfartal i bob rhan o'r tir. Pennwyd y dyddiad cwblhau yn gymharol bell yn y dyfodol gan fod W Cyf wedi rhoi les dros ddau hectar o’r tir i safle gwersylla sydd â dyddiad terfynu ar 31 Rhagfyr 2021.

Mae W Cyf yn cytuno i roi mynediad i Y Cyf ar 1 Gorffennaf 2020 at yr un hectar nad yw wedi’i roi ar les fel y gall ddechrau'r gwaith paratoi. Gan fod y tir o werth cyfartal, a bod Y Cyf wedi cael mynediad at ddim ond traean o'r tir, nid yw wedi cymryd meddiant o’r holl dir i raddau helaeth. O’r herwydd, nid yw’r contract wedi ei gwblhau yn ei hanfod.

Mae perchennog y safle gwersylla ar dir a gafwyd ar les gan W Cyf yn mynd yn wael ac o 1 Medi 2020 nid oes modd iddo barhau i redeg y safle gwersylla. Mae W Cyf, sydd wedi bod â pherthynas gadarnhaol iawn gyda pherchennog y safle gwersylla, yn cytuno i’r les gael ei hildio ar unwaith heb unrhyw gydnabyddiaeth, ac mae hefyd yn caniatáu i berchennog y safle gwersylla barhau i feddiannu (dan drwydded) dŷ a gerddi gweithredwr y safle gwersylla, gan nodi bod yn rhaid iddo gael ei wagio erbyn 31 Rhagfyr 2021.

Ar 1 Ionawr 2022 mae Y Cyf yn gofyn am ganiatâd i gael mynediad at y ddau hectar arall (ac eithrio tŷ a gerddi'r gweithredwr). Mae W Cyf yn cytuno â’r cais hwn ac mae Y Cyf yn cymryd meddiant ar y ddau hectar sydd ar ôl (ac eithrio’r tŷ) ar 1 Mawrth 2022. Ar y pwynt hwn, mae Y Cyf wedi cymryd meddiant ar yr holl dir yn ei hanfod ac o’r herwydd mae’r contract wedi’i gyflawni’n sylweddol.

Mae T Cyf yn ymrwymo i gontract i gaffael adeilad gan U Cyf. Mae gwerth yr eiddo ar y farchnad yn £10m. Cwrddir â’r pris prynu, fel y nodir mewn contract dyddiedig 5 Ionawr 2020 drwy dalu £15m. Y swm hwnnw i'w dalu mewn dwy ran, £10m yn daladwy ar 5 Ionawr 2020 a’r gweddill yn 2150. Bydd ACC yn ystyried, mewn achos o’r fath bod y contract wedi’i gyflawni’n sylweddol oherwydd, er bod traean o’r gydnabyddiaeth yn parhau’n daladwy, mae’r dyddiad talu hwnnw cyn belled i'r dyfodol fel bod yr holl gydnabyddiaeth wedi ei rhoi i raddau helaeth. Mae’r gydnabyddiaeth ar gyfer y trafodiad yn parhau’n £15miliwn, y swm yn y contract.

Yn yr enghraifft hon, mae hefyd yn bosibl y bydd T Cyf wedi cymryd meddiant ar yr eiddo hefyd. O’r herwydd, gallai fod wedi cyflawni’r contract i raddau helaeth dan y rheolau hynny.

Mae B Cyf (P2) yn ymrwymo i gontract i brynu eiddo gan A Cyf (P1). Mae’r contract yn cynnwys cymal sy’n caniatáu i B Cyf roi cyfarwyddyd i A Cyf drosglwyddo’r eiddo i drydydd parti. Mae B Cyf yn talu 100% o’r pris prynu y cytunwyd arno (£2,000,000) i A Cyf ac felly, mae wedi cyflawni’r contract yn sylweddol a rhaid iddo gyflwyno ffurflen dreth i ACC cyn pen 30 diwrnod i gyflawni’r contract yn sylweddol. Mae B Cyf yn datblygu’r tir wedyn i greu canolfan siopa. Pan fydd y ganolfan siopa wedi’i chwblhau, mae B Cyf yn gwerthu'r ganolfan i C Cyf (P3) drwy gontract ar wahân am £6,000,000. Mae B Cyf yn rhoi cyfarwyddyd i A Cyf drosglwyddo’r eiddo i C Cyf. Bydd ffurflen dreth C Cyf (gyda B Cyf fel y gwerthwr) yn dangos y gydnabyddiaeth o £6,000,000. Bydd C Cyf yn cwblhau’r gwerthiant gan A Cyf hefyd gan ddangos mai ef ei hun yw’r prynwr gan nad yw B Cyf wedi cwblhau'r broses trosglwyddo’r eiddo iddo'i hun.

Dyma enghraifft o sut mae’r rheolau’n berthnasol i aseinio hawliau.

• mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn yn daladwy wrth gwblhau.
• mae B yn aseinio ei hawliau o dan y contract i C am daliad o £100,000.
• mae C yn cwblhau’r caffaeliad ac yn talu £1 miliwn i A.

Yn sgil hyn, rhaid i B gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir am drafodiad gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn ond gall gynnwys hawliad am ryddhad llawn. Rhaid i C gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir gyda chydnabyddiaeth o £1.1 miliwn.

Mae'r trafodiadau yn rhan o Atodlen 2 fel a ganlyn:

• mae’r trafodiadau yn rhan o’r diffiniad o drafodiad cyn-gwblhau ym mharagraffau 2 a 3;
• mae’r trafodiad cyn-gwblhau yn achos o ‘aseinio hawliau’ sy’n rhan o baragraff 6;
• y contract gwreiddiol yw’r contract rhwng A a B, y prynwr gwreiddiol yw B, y trosglwyddai yw C, a B yw’r trosglwyddwr;
• ni ystyrir bod y trosglwyddai yn ymrwymo i drafodiad tir oherwydd y trafodiad cyn-gwblhau yn unig (paragraff 5)

Mae sefyllfa’r trosglwyddai C yn cael sylw ym mharagraff 11 yn bennaf.

C yw’r prynwr o dan drafodiad tir ac nid yw'r geiriau ‘rhwng yr un partïon’ yn atal hyn.

Mae’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer caffaeliad C yn cael ei sefydlu yn unol â'r rheolau yn Atodlen 4. Felly, mae’r £1 miliwn a roddwyd i A a’r £100,000 a roddwyd i B wedi’u cynnwys – cyfanswm o £1.1 miliwn.

Y gwerthwr ar gyfer caffaeliad C yw A; dylid cwblhau'r ffurflen dreth trafodiad tir yn unol â hynny.

Mae sefyllfa’r trosglwyddwr, B, fel a ganlyn:

• tybir mai B yw’r prynwr o dan drafodiad tir tybiannol gyda'r dyddiad dod i rym yr un fath â thrafodiad tir C;
• y gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y trafodiad tir tybiannol yw cyfanswm swm A a swm B. Mae swm A yn £1 miliwn gan mai dyma’r gydnabyddiaeth a roddwyd gan C i A o dan y contract gwreiddiol. Mae swm B yn ddim oherwydd na roddwyd cydnabyddiaeth arall o dan y contract gwreiddiol, felly'r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer trethdalwr B yw £1 miliwn;
• mae'r trafodiadau’n caniatáu i B hawlio rhyddhad llawn rhag treth (ar yr amod ei fod cydymffurfio â’r rheol rhyddhad penodol a ddim yn bodloni'r amodau a fyddai’n sbarduno’r rhyddhad cynllun gwrthweithio osgoi trethi)

Mae hyn yn enghraifft o is-werthiant. Mae’n dangos hefyd sut mae rheol isafswm y gydnabyddiaeth yn gweithio lle mae cysylltiad rhwng y partïon.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir am gydnabyddiaeth o £1 miliwn yn daladwy wrth gwblhau.
• Mae B yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu am yr un tir gyda C am gydnabyddiaeth o £900,000 yn daladwy wrth gwblhau.
• Mewn un cyfarfod cwblhau, mae'r gwerthiant o A i B ac o B i C yn cael ei gwblhau; telir cydnabyddiaeth o £900,000 gan C i B a thelir cydnabyddiaeth o £1 miliwn gan B i A.

Os nad oes cysylltiad rhwng B ac C a’u bod yn gweithredu hyd braich, rhaid i B gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir am drafodiad gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn ond gall gynnwys hawliad am ryddhad llawn. Rhaid i C gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir gyda chydnabyddiaeth o £900,000.

Mae’r rhesymau dros hyn fel a ganlyn:

• mae’r trafodiadau yn rhan o’r diffiniad o drafodiad cyn-gwblhau sy’n drosglwyddiad annibynnol;
• y contract gwreiddiol yw’r contract rhwng A a B, y prynwr gwreiddiol yw B, y trosglwyddai yw C, a B yw’r trosglwyddwr;
• ni ystyrir bod y trosglwyddai yn ymrwymo i drafodiad tir oherwydd y trafodiad cyn-gwblhau;
• nid yw’r trafodiad cyn-gwblhau yn achos o aseinio hawliau felly mae'r rheolau sy’n ymwneud â throsglwyddiad annibynnol yn berthnasol;
• gan nad oes darpariaeth arbennig, ystyrir bod B yn ymrwymo i drafodiad tir gydag A am gydnabyddiaeth o £1 miliwn (y swm yn y contract gwreiddiol).
• mae'r trafodiad cyn-gwblhau yn is-werthiant cymwys ac mae’n bodloni’r amodau perthnasol a nodir am ryddhad ar gyfer is-werthiannau cymwys. Felly, gall B hawlio rhyddhad (ar yr amod ei fod yn cydymffurfio â’r rheol rhyddhad penodol a ddim yn bodloni'r amodau a fyddai’n sbarduno’r rhyddhad Cynllun Gwrthweithio Osgoi Trethi (TAAR))

Mae caffaeliad C gan B yn un sydd wedi’i gwblhau heb gael ei gyflawni'n sylweddol yn flaenorol. Cymerir bod y gydnabyddiaeth yn cynnwys y gydnabyddiaeth a roddwyd am y trosglwyddiad annibynnol, er mai dim yw'r swm hwnnw yn yr achos hwn. Felly, y gydnabyddiaeth yw’r £900,000 a dalwyd gan C i B yn y ffordd arferol.

Y gwerthwr ar gyfer caffaeliad C yw A, a dylid cwblhau'r ffurflen dreth trafodiad tir yn unol â hynny.
 
Pe byddai cysylltiad rhwng B a C, byddai rheol isafswm y gydnabyddiaeth yn berthnasol i gaffaeliad C – paragraffau 15-17 – a’r canlyniad mewn golwg fyddai cynyddu'r gydnabyddiaeth drethadwy o £900,000 i £1 miliwn.

Ystyrir mai’r gydnabyddiaeth ar gyfer caffaeliad C yw’r swm mwyaf o’r tri: naill ai'r £900,000 a bennwyd eisoes uchod (h.y. yr hyn mae C wedi’i dalu i A) neu’r isafswm cyntaf neu’r ail isafswm.

Caiff yr isafswm cyntaf ei ddiffinio ym mharagraff 16(2) a (3). Yn yr achos hwn, dyma’r £1 miliwn a oedd yn ddyledus o dan y contract rhwng A a B.

Mae'r ail isafswm wedi’i nodi ym mharagraff 17 a dyma gyfanswm symiau net y gydnabyddiaeth (fel y pennwyd yn is-baragraff 17(2)) a roddwyd gan y partïon perthnasol (yn unol ag is-baragraff 17(3 )) ac yn amodol ar is-baragraff 17(4)). Yn yr achos hwn, B ac C yw’r partïon perthnasol. Swm net y gydnabyddiaeth a roddir gan C yw £900,000. Swm net y gydnabyddiaeth a roddir gan B yw £100,000 (hynny yw, y £1 miliwn a roddwyd i A llai'r £900,000 a dderbyniwyd gan C). Felly, cyfanswm symiau net y gydnabyddiaeth yw £1 miliwn.

Mae hyn yn golygu mai £1 miliwn yw’r gydnabyddiaeth ar gyfer caffaeliad C – y swm mwyaf o blith £900,000, £1 miliwn a £1 miliwn.

Y gwerthwr ar gyfer caffaeliad C yw A, a dylid cwblhau'r ffurflen dreth trafodiad tir yn unol â hynny.

Dyma enghraifft o sut mae’r rheolau’n berthnasol i aseinio hawliau mewn perthynas â rhan yn unig o’r tir o dan y contract gwreiddiol.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn yn daladwy wrth gwblhau. Ar y tir mae Plot 1 (gwerth £600,000) a Phlot 2 (gwerth £400,000).
• Mae B yn aseinio ei hawliau i Blot 2 o dan y contract i C.
• Mae C yn cwblhau caffael Plot 2 ac yn talu £400,000.
• Mae B yn cwblhau caffael Plot 1 ac yn talu £600,000.

Yn sgil hyn, rhaid i B gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir am drafodiad gyda chydnabyddiaeth o £400,000 mewn perthynas â Phlot 2 ond gall gynnwys hawliad am ryddhad llawn rhag y dreth sy’n codi ar y swm hwnnw o gydnabyddiaeth. Rhaid i C gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir gyda chydnabyddiaeth o £400,000. Rhaid i B gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir hefyd am drafodiad gyda chydnabyddiaeth o £600,000 mewn perthynas â Phlot 1.

Mae’r rhesymau dros hyn fel a ganlyn:

• mae’r trafodiadau yn rhan o’r diffiniad o drafodiad cyn-gwblhau;
• mae'r trafodiad cyn-gwblhau yn achos o ‘aseinio hawliau’;
• y contract gwreiddiol yw’r contract rhwng A a B, y prynwr gwreiddiol yw B, y trosglwyddai yw C, a B yw’r trosglwyddwr;
• ni ystyrir bod y trosglwyddai yn ymrwymo i drafodiad tir oherwydd y trafodiad cyn-gwblhau;
• gan fod achos o aseinio hawliau mewn perthynas â rhan yn unig o’r contract gwreiddiol, mae paragraff 10 yn sicrhau bod y rheolau’n cael eu gweithredu fel pe bai contract gwreiddiol ar wahân ar gyfer Plot 2

Mae'r trosglwyddai, C, yn cwblhau ei ffurflen dreth ac yn talu treth ar y sail bod ‘contract ar wahân’ ar gyfer Plot 2.

Mae sefyllfa’r trosglwyddai C yn cael sylw ym mharagraff 11 yn bennaf.

C yw’r prynwr o dan drafodiad tir ac nid yw'r geiriau ‘rhwng yr un partïon’ yn atal hyn.

Mae’r £600,000 a roddwyd gan B wrth gwblhau caffael Plot 1 yn cael ei ystyried fel swm sydd wedi'i roi o dan gontract gwahanol. Bydd ffurflen dreth C yn dangos mai ef yw’r prynwr ac mai A yw’r gwerthwr a dim ond y £400,000 a roddwyd gan C wrth gwblhau yn gydnabyddiaeth drethadwy.

Mae sefyllfa’r trosglwyddwr, B, ar y sail bod ‘contract ar wahân’ ar gyfer Plot 2 a bod rhyddhad ar gael, fel a ganlyn:

• tybir mai B yw’r prynwr o dan drafodiad tir tybiannol gyda'r dyddiad dod i rym yr un fath â thrafodiad tir C;
• mae paragraff 8(6)(a) yn ymdrin â’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer caffaeliad B. £400,000 yw’r gydnabyddiaeth honno gan mai dyna yw’r gydnabyddiaeth a roddwyd gan C i A mewn perthynas â thestun y contract gwreiddiol
• mae'r trafodiadau’n caniatáu i B hawlio rhyddhad llawn rhag treth (ar yr amod ei fod yn cydymffurfio â’r rheol rhyddhad penodol a ddim yn bodloni'r amodau a fyddai’n sbarduno’r rhyddhad cynllun gwrthweithio osgoi trethi)

Mae hyn yn golygu mai B sy’n caffael Plot 1. Mae'r ffeithiau’n dangos bod B wedi ymrwymo i drafodiad tir gyda chydnabyddiaeth drethadwy o’r £600,000 a roddir gan B i gaffael Plot 1.

Yn yr enghraifft hon, mae’n amlwg faint o’r gydnabyddiaeth o dan y contract gwreiddiol sy’n berthnasol i Blot 1, a faint sy’n berthnasol i Blot 2. Gan amlaf, byddai angen dosrannu'r gydnabyddiaeth o dan y contract gwreiddiol ar sail resymol a theg yn unol â’r hyn sy’n ofynnol ym mharagraff 4 o Atodlen 4.

Os yw testun y contract gwreiddiol yn fuddiant rhydd-ddaliadol, ni all achos o aseinio hawliau (neu is-werthiant) sy’n ymwneud â rhoi les o’r rhydd-ddaliad hwnnw fod yn trafodiad cyn-gwblhau, oherwydd nad yw’r les yn destun y contract gwreiddiol neu’n rhan o destun y contract gwreiddiol (paragraff 3(1)(a) a 4(1)). Mae’r un rheol yn berthnasol os yw testun y contract gwreiddiol yn brif les a bod yr aseinio (neu’r is-werthiant) yn ymwneud â rhoi is-les.

Dyma enghraifft o sut mae’r rheolau’n berthnasol i is-werthiant mewn perthynas â rhan yn unig o’r tir sy’n destun y contract gwreiddiol.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn yn daladwy wrth gwblhau. Ar y tir mae Plot 1 (gwerth £600,000) a Phlot 2 (gwerth £400,000).
• Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant i werthu Plot 2 i C am £400,000.
• Mewn un cyfarfod cwblhau, mae'r gwerthiant o A i B ac o B i C yn cael ei gwblhau; telir cydnabyddiaeth o £400,000 gan C i B a thelir cydnabyddiaeth o £1 miliwn gan B i A.

Rhaid i B gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir ar gyfer trafodiad tir gyda chydnabyddiaeth, ar yr egwyddor sylfaenol, o £1 miliwn ond gall gynnwys hawliad am ryddhad rhannol sy’n lleihau’r gydnabyddiaeth i £600,000.

Rhaid i C gyflwyno ffurflen dreth trafodiad tir hefyd (gyda B fel y gwerthwr), gyda chydnabyddiaeth o £400,000.

Mae'r trafodiadau yn rhan o Atodlen 2 oherwydd:

• bod y trafodiadau yn rhan o'r diffiniad o drafodiad cyn-gwblhau;
• mae'r trafodiad cyn-gwblhau yn ‘drosglwyddiad annibynnol’

Y contract gwreiddiol yw’r contract rhwng A a B, y prynwr gwreiddiol yw B, y trosglwyddai yw C, a B yw’r trosglwyddwr.

Ni ystyrir bod y trosglwyddai yn ymrwymo i drafodiad tir oherwydd y trafodiad cyn-gwblhau.

Nid yw’r trafodiad cyn-gwblhau yn achos o aseinio hawliau felly mae paragraff 13 yn berthnasol. Mae hyn yn golygu y bydd y trafodiadau a ddisgrifir yn yr enghraifft hon yn cael eu cysylltu at ddibenion adran 8 (1) o'r Ddeddf. Gweler enghraifft 5 am esiampl o sut mae hyn yn gweithio'n ymarferol.

Mae caffaeliad C gan B yn un sydd wedi’i gwblhau heb gael ei gyflawni'n sylweddol yn flaenorol. Cymerir bod y gydnabyddiaeth yn cynnwys y gydnabyddiaeth a roddwyd am y trosglwyddiad annibynnol, er mai dim yw'r swm hwnnw yn yr achos hwn. Felly, y gydnabyddiaeth yw’r £400,000 a dalwyd gan C i B yn y ffordd arferol.

Gan nad oes darpariaeth arbennig, ystyrir bod B yn ymrwymo i drafodiad tir gydag A am gydnabyddiaeth o £1 miliwn.

Mae'r trafodiad cyn-gwblhau yn is-werthiant cymwys os yw’r amodau perthnasol yn cael eu bodloni. Felly, gall B hawlio rhyddhad (ar yr amod ei fod yn cydymffurfio â’r rheol rhyddhad penodol a ddim yn bodloni'r amodau a fyddai’n sbarduno’r rhyddhad cynllun gwrthweithio osgoi trethi (TAAR)). Gan fod yr is-werthiant mewn perthynas â rhan yn unig o destun y contract gwreiddiol, ni all B hawlio rhyddhad llawn. Yn hytrach, mae'r gydnabyddiaeth ar gyfer y trafodiad wedi’i lleihau gan swm o’r gydnabyddiaeth o £1 miliwn sy’n ymwneud â Phlot 2. Yn yr achos hwn, mae hynny’n £400,000 felly mae cydnabyddiaeth B wedi'i lleihau i £600,000.

Mae hon yn enghraifft o sut mae'r rheolau'n gymwys i is-werthiant sy'n ymwneud â dim ond rhan o'r tir sydd o dan y contract gwreiddiol, a sut mae'r rheolau trafodiadau cysylltiol yn berthnasol pan fo'r partïon yn gysylltiedig.

• Mae A yn ymrwymo i gytundeb gwerthu a phrynu gyda B ar gyfer rhydd-ddaliad tir amhreswyl gyda chydnabyddiaeth o £1,000,000 yn daladwy ar ôl cwblhau. Mae'r tir yn cynnwys Plot 1 (gwerth £600,000) a Phlot 2 (gwerth £400,000).
• Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant i werthu Plot 2 i C am £400,000.
• Mae B ac C yn gysylltiedig â’i gilydd.
• Mewn un cyfarfod cwblhau, caiff y gwerthiannau o A i B ac o B i C eu cwblhau; caiff cydnabyddiaeth o £400,000 ei thalu gan C i B a chaiff cydnabyddiaeth o £1m ei thalu gan B i A.

Rhaid i B ddychwelyd ffurflen dreth trafodiadau tir ar gyfer y trafodiad tir gyda chydnabyddiaeth, ar sail egwyddorion cyntaf, o £1m ond gall gynnwys cais am ryddhad rhannol gan leihau'r gydnabyddiaeth i £600,000.

Gan fod B ac C yn gysylltiedig â’i gilydd, mae caffaeliad C yn ddarostyngedig i reolau isafswm y gydnabyddiaeth (paragraffau 15-17). Yn yr enghraifft hon, mae'r dosraniad o £600,000/£400,000 rhwng Plot 1 a Phlot 2 yn deg a rhesymol. O dan reolau isafswm y gydnabyddiaeth, £400,000 yw’r isafswm cyntaf a'r ail isafswm yn yr enghraifft hon. Mae hwn yr un swm ag y byddai'r gydnabyddiaeth o dan y rheolau arferol. Y gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer caffaeliad C felly yw £400,000.

Er bod C yn prynu oddi wrth B, at ddibenion y ddeddfwriaeth, y gwerthwr ar gyfer caffaeliad C yw A, yn unol â pharagraff 14(2) (gweler hefyd 14(5)). Mae hyn yn golygu bod y trafodiadau (rhwng A a B, a B ac C) yn cael eu cysylltu at ddibenion Adran 8 (1) o DTTT2017. Felly, rhaid cyfrifo'r dreth ar gyfer pob ffurflen dreth (gan ddefnyddio'r bandiau a'r cyfraddau sydd mewn grym ar 01/04/2018) fel a ganlyn:

• cyfanswm y gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y ddau drafodiad yw £1,000,000 (gall A hawlio rhyddhad rhannol o £400,000, gan leihau'r gydnabyddiaeth gan B i A i £600,000. Ar ôl ychwanegu hyn at y £400,000 sy’n rhaid i C dalu i B, ceir cyfanswm o £1,000,000) 
• cyfanswm y dreth y gellir ei chodi yn erbyn £1,000,000 gan ddefnyddio'r bandiau a'r cyfraddau amhreswyl yw £38,500
• rhaid i B ffeilio ffurflen dreth yn dangos treth o £38,500 / £1,000,000 X £600,000 = £23,100
• rhaid i B ffeilio ffurflen dreth yn dangos treth o £38,500 / £1,000,000 X £400,000 = £15,400
• rhaid i'r ddwy ffurflen dreth ddangos A fel y gwerthwr

Mae'r enghraifft hon yn rhoi sylw i nifer o senarios sydd ychydig yn wahanol mewn perthynas â chyfres o aseinio hawliau.

Yn y senario cyntaf, mae’r trosglwyddai terfynol yn talu swm ychwanegol o gydnabyddiaeth.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn. Mae B yn talu ernes o £100,000 i A.
• Mae B yn aseinio ei hawliau i C am £100,000 ac mae C yn aseinio ei hawliau i D am £150,000.
• Mae D yn talu £900,000 i A wrth gwblhau.

Gan mai D yw’r trosglwyddai, rhaid i D dalu’r dreth. Y gydnabyddiaeth drethadwy yw £900,000 ynghyd â £150,000 sy’n rhoi cyfanswm o £1,050,000, sef cyfanswm y gydnabyddiaeth a roddir gan D.

Mae paragraff 8 yn berthnasol fel a ganlyn. Y caffaeliad gan D yw ‘trafodiad tir y trosglwyddai’ (paragraff 8(1)(a)). Yr aseinio o C i D yw’r ‘aseinio hawliau a weithredwyd’ (paragraff 5(3)). B yw’r prynwr o dan drafodiad tir tybiannol (paragraff 8(1)). C yw’r prynwr o dan drafodiad tir ychwanegol (paragraff 8(3)).

Mae paragraff 8(6)(a) yn ymdrin â’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer trafodiad B – y trafodiad tir tybiannol. Hwn yw’r £100,000 a dalwyd gan B i A (swm ‘B’ ym mharagraff 8(8)) yn ogystal â'r £900,000 a dalwyd gan D i A wrth gwblhau (swm ‘A’ ym mharagraff 8(7)(b)) sy’n rhoi cyfanswm o £1 miliwn. Gall B hawlio rhyddhad.

Mae paragraff 8(6)(b) yn ymdrin â’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer trafodiad C – trafodiad tir ychwanegol. Hwn yw’r £100,000 a dalwyd gan C i B (swm ‘C’ ym mharagraff 8(9)) – wrth gyfrifo swm C, ‘yr aseinio hawliau blaenorol’ oedd yr aseinio o B i C (paragraff 8(10)) yn ogystal â'r £900,000 a dalwyd gan D i A wrth gwblhau (swm ‘A’ ym mharagraff 8(7)(b)) sy’n rhoi cyfanswm o £1 miliwn. Gall C hawlio rhyddhad.

Yn yr ail senario, mae D yn talu llai.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn. Mae B yn talu ernes o £100,000 i A.
• Mae B yn aseinio ei hawliau i C am £100,000 ac mae C yn aseinio ei hawliau i D am £50,000.
• Mae D yn talu £900,000 i A wrth gwblhau.

Gan mai D yw’r trosglwyddai, rhaid i D dalu’r dreth. Y gydnabyddiaeth drethadwy yw £900,000 ynghyd â £50,000 sy’n rhoi cyfanswm o £950,000, sef cyfanswm y gydnabyddiaeth drethadwy a roddir gan D.

Mae sefyllfa B ac C yr un fath ag yr oedd yn y senario blaenorol.

Yn y senario terfynol, ceir cyfres o aseinio hawliau lle mae cysylltiad rhwng D a C. Yn yr enghraifft hon, mae C yn cael dêl dda gan B mewn trafodiad cwbl fasnachol.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn. Mae B yn talu ernes o £100,000 i A.
• Mae B yn aseinio ei hawliau i C am £50,000 ac mae C yn aseinio ei hawliau i D am y swm dim. Mae cyswllt rhwng C a D.
• Mae D yn talu £900,000 i A wrth gwblhau.

Gan mai D yw’r trosglwyddai, rhaid i D dalu’r dreth. Y gydnabyddiaeth drethadwy yw £900,000 ynghyd â’r swm dim, sy’n rhoi cyfanswm o £900,000. Ond mae rheol isafswm y gydnabyddiaeth yn berthnasol. Mae'r isafswm cyntaf a'r ail isafswm ill dau yn £950,000 (gweler isod) felly mae’n rhaid i D dalu treth ar £950,000.

Mae sefyllfa B ac C yn debyg i’r enghreifftiau blaenorol.

Mae paragraff 16(3) yn cyfeirio at yr isafswm cyntaf. C yw’r trosglwyddwr (‘T’) (‘Amod B’ ym mharagraff 16(3)) a C hefyd yw’r ‘T cyntaf’. Mae paragraff 16(3) ond yn codi’r £50,000 a dalwyd gan C i B yn ogystal â'r £900,000 sy’n daladwy wrth gwblhau, ac nid y £1 miliwn llawn o dan y contract rhwng A a B.

Mae paragraff 17 yn cyfeirio at yr ail isafswm. Y partïon perthnasol yw C a D, nid B (paragraff 14(4)). Swm net y gydnabyddiaeth a roddwyd gan D yw £900,000 a swm net y gydnabyddiaeth a roddwyd gan C yw £50,000 (paragraff 17(2)). Mae'r ail isafswm yn £950,000 hefyd.

Mae hyn yn enghraifft o gyfres o is-werthiannau.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn. Mae B yn talu ernes o £100,000 i A.
• Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant gyda C am £1 miliwn, gyda C yn talu ernes o £100,000.
• Mae C yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant gyda D am £1.1 miliwn, gyda D yn talu ernes o £200,000 i C.
• Mae'r contractau’n cael eu cwblhau gyda’i gilydd. Wrth gwblhau, mae D yn talu £900,000 i C, mae C yn talu £900,000 i B, ac mae B yn talu £900,000 i A.

Codir treth ar B ac C ar £1 miliwn yn unol â’r rheolau arferol gan eu bod wedi cwblhau eu contractau (heb gyflawni'n sylweddol yn flaenorol). Gallant hawlio rhyddhad. Rhaid i D dalu treth ar £1.1 miliwn.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am Blot 1 gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn sy’n adlewyrchu gwerth marchnadol Plot 1. Mae B yn talu ernes o £500,000 i A. 
• Mae B yn aseinio ei hawliau o dan y contract i C yn gyfnewid am gydnabyddiaeth o Blot 2 gan C. Mae Plot 2 yn werth £400,000. Mae hyn yn dderbyniol i B oherwydd bod safle Plot 2 o fudd masnachol i B.
• Wrth gwblhau, mae C yn talu £500,000 i A am Blot 1.

Mae C wedi ymrwymo i un trafodiad fel prynwr (C yn caffael Plot 1) yn gydnabyddiaeth am ymrwymo i drafodiad arall fel gwerthwr mewn un arall (B yn caffael Plot 2). Mae rheolau cyfnewidiad yn berthnasol felly.

Codir treth ar B am drafodiad tir tybiannol ac mae modd hawlio rhyddhad am hyn. Y gydnabyddiaeth drethadwy yw £1 miliwn.

Codir treth ar B wrth gaffael Plot 2 gan C. Mae’r gydnabyddiaeth drethadwy yn cael ei phennu yn ôl paragraff 5 o Atodlen 4. Dyma yw gwerth marchnadol Plot 2 (£400,000). Nid oes modd dosrannu’r swm hwnnw o gwbl gan mai ei roi yn gydnabyddiaeth ar gyfer Plot 2 yn unig a wnaethpwyd. Felly, y gydnabyddiaeth drethadwy yw £400,000.

Codir treth ar C am gaffael Plot 1. Mae’r gydnabyddiaeth drethadwy yn cael ei phennu yn unol â pharagraff 5 o Atodlen 4. Gwerth marchnadol Plot 1 yw £1 miliwn. Byddai paragraff 1 o Atodlen 4, o’i ddarllen yn unol â pharagraff 8 o Atodlen 2, yn rhoi cydnabyddiaeth drethadwy o £900,000 – y £500,000 a roddir gan C i A wrth gwblhau ynghyd â'r gydnabyddiaeth a roddir am yr aseinio, sef y gwerth marchnadol o £400,000 am Blot 2 (paragraff 8(7)).

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am Blot 1 gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn sy’n adlewyrchu gwerth marchnadol Plot 1. Mae B yn talu ernes o £500,000 i A.
• Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant am Blot 1 gyda C, am gydnabyddiaeth o £500,000 ar ffurf arian parod ynghyd â Phlot 2. Gwerth marchnadol Plot 2 yw £400,000. Mae hyn yn dderbyniol i B oherwydd bod safle Plot 2 o fudd masnachol i B. Mae'r cytundebau’n cael eu cwblhau ar yr un pryd ac mewn cysylltiad â’i gilydd.

Mae C wedi ymrwymo i un trafodiad fel prynwr (C yn caffael Plot 1) yn gydnabyddiaeth am ymrwymo i drafodiad arall fel gwerthwr mewn un arall (B yn caffael Plot 2). Mae rheolau cyfnewidiad yn berthnasol felly.

Codir treth ar B am gaffael Plot 1 gan A ond gall hawlio rhyddhad.

Codir treth ar B hefyd wrth gaffael Plot 2 gan C. Mae’r gydnabyddiaeth drethadwy yn cael ei phennu yn ôl paragraff 5 o Atodlen 4. Dyma yw gwerth marchnadol Plot 2 (£400,000).

Codir treth ar C am gaffael Plot 1. Mae’r gydnabyddiaeth drethadwy yn cael ei phennu yn unol â pharagraff 5 o Atodlen 4. Gwerth marchnadol Plot 1 yw £1 miliwn, felly £1 miliwn yw’r gydnabyddiaeth drethadwy.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn sy’n adlewyrchu gwerth marchnadol y tir. Y nod yw cwblhau ddwy flynedd ar ôl ymrwymo i’r cytundeb.
• Ar ôl un flwyddyn, mae gwerth marchnadol y tir wedi cynyddu i £1.1 miliwm. Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant gyda C am gydnabyddiaeth o £900,000. Mae C yn gwmni sy’n gysylltiedig â B. Mae'r ddau gytundeb yn cael eu cwblhau ar yr un pryd ac mewn cysylltiad â’i gilydd.

Codir treth ar B am gaffael y tir a gall hawlio rhyddhad.

Codir treth ar C am gaffael y tir. Yn y lle cyntaf, y gydnabyddiaeth drethadwy a bennir yn unol â pharagraff 13 (fel y mae’n berthnasol i baragraff 1 o Atodlen 4) yw £900,000.

Nid yw’r gwerth marchnadol tybiedig yn adran 53 yn berthnasol oherwydd mai A yw’r gwerthwr ar gyfer caffaeliad C (paragraff 10(4)). Felly, nid yw’r gydnabyddiaeth drethadwy yn cynyddu i £1.1 miliwn.

Ond, mae cysylltiad rhwng B ac C, felly mae rheol isafswm y gydnabyddiaeth yn berthnasol i gynyddu'r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer caffaeliad C o’r £900,000 a roddwyd i £1 miliwn.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn sy’n adlewyrchu gwerth marchnadol y tir.
• Mae B yn ymrwymo i gytundeb is-werthiant gyda C am gydnabyddiaeth o £1 miliwn. Mae C yn bartneriaeth ac mae gan B 90 y cant o gyfran yn y bartneriaeth. Mae'r ddau gytundeb yn cael eu cwblhau ar yr un pryd ac mewn cysylltiad â’i gilydd.

Codir treth ar B am gaffael y tir a gall hawlio rhyddhad.

Codir treth ar C am gaffael y tir. Y gydnabyddiaeth drethadwy a bennir yn unol â pharagraff 13 (fel y mae’n berthnasol i baragraff 1 o Atodlen 4) yw £1 miliwn. Nid yw C yn cael budd o’r rheolau ar gyfer trafodiadau partneriaeth arbennig yn Rhan 3 o Atodlen 15 oherwydd mai A yw’r gwerthwr ar gyfer caffaeliad C (h.y. ddim yn bartner yn y bartneriaeth).

Dyma enghraifft o sut mae’r rheolau’n berthnasol i newyddiad.

• Mae A yn ymrwymo i werthiant a chytundeb prynu gyda B am dir gyda chydnabyddiaeth o £1 miliwn yn daladwy wrth gwblhau.
• Mae A, B ac C yn ymrwymo i weithred newyddiad ac yn y weithred hon: mae C yn cymryd lle B fel prynwr y tir; ac mae C yn talu £100,000 i B yn gydnabyddiaeth am fod B yn ildio ei hawliau o dan y contract cyntaf. Yn unol â’r weithred, caiff A a B eu rhyddhau rhag unrhyw rwymedigaethau at y naill a’r llall. Yn dilyn y weithred newyddiad, nid yw’r contract gwreiddiol rhwng A a B yn bodoli mwyach. Mae wedi cael ei ddisodli gan gontract newydd rhwng A ac C.
• Mae C yn cwblhau'r contract newydd i gaffael y tir gan A ac yn talu £1 miliwn i A.

Mae'r newyddiad yn drafodiad cyn-gwblhau oherwydd ei fod yn drosglwyddiad annibynnol. Nid yw hyn yn achos o aseinio hawliau oherwydd nad yw hawl C i alw am drosglwyddo yn hawl o dan y contract gwreiddiol, ond mae’n hawl o dan y contract newydd. Ni ystyrir bod C yn ymrwymo i drafodiad tir oherwydd y newyddiad.

Wrth gwblhau, C yw’r prynwr o dan drafodiad tir. Y gydnabyddiaeth drethadwy yn unol â pharagraff 13 yw £1.1 miliwn.

Nid B yw’r prynwr o dan drafodiad tir felly nid oes raid iddo ffeilio ffurflen dreth trafodiad tir ac ni fydd angen hawlio rhyddhad.