Cyfrifo’r Dreth Gwarediadau Tirlenwi

Mae'r canllawiau hyn yn ymwneud ag adrannau 39 i 45 o Ddeddf Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) 2017. Maen nhw’n cwmpasu'r meysydd canlynol:

• dyletswydd ar weithredwr safle tirlenwi (LSO) i ddychwelyd ffurflen dreth
• cyfrifo'r dreth sy'n daladwy a swyddogaeth anfoneb dirlenwi
• talu, ad-dalu ac adennill treth
• dyletswydd ar weithredwr safle tirlenwi i gadw crynodeb treth o warediadau tirlenwi

Dylid darllen y canllawiau hyn ar y cyd â Phennod 3, Rhan 3 o DCRhT, ac mae canllawiau i’w gweld yn DCRhT/1010 - DCRhT/1150.

Rhaid i weithredwyr safleoedd tirlenwi ddychwelyd ffurflen dreth i ACC mewn cysylltiad â phob cyfnod cyfrifyddu. Rhaid i’r ffurflen dreth gynnwys asesiad o swm y dreth sydd i’w chodi a gwneud datganiad bod yr wybodaeth a ddarparwyd ganddynt yn gywir ac yn gyflawn, hyd eithaf eu gwybodaeth.

Pan fo gweithredwr safle tirlenwi wedi awdurdodi asiant i weithredu ar ei ran, rhaid i'r ffurflen dreth gynnwys ardystiad gan yr asiant bod y gweithredwr wedi datgan bod y ffurflen yn gywir.

Ar gyfer gweithredwyr safleoedd tirlenwi cofrestredig, mae'r cyfnod cyfrifyddu cyntaf fel arfer yn dechrau ar y diwrnod y maen nhw’n dechrau cynnal gweithrediadau trethadwy; os yw’n ddiweddarach, ar y diwrnod y byddan nhw’n cofrestru gyda ACC. Daw'r cyfnod hwn i ben ar y diwrnod a roddwyd iddyn nhw gan ACC. O hynny ymlaen, y cyfnod cyfrifyddu fydd pob cyfnod dilynol o 3 mis (gweler DTGT/5020 ar gyfnodau cyfrifyddu amrywiol am yr eithriad i’r rheol hon).

Rhaid dychwelyd ffurflenni treth ynghyd ag unrhyw daliad treth fan bellaf ar y diwrnod gwaith olaf o bob mis yn dilyn y mis pryd mae’r cyfnod cyfrifyddu yn dod i ben (y ‘dyddiad llenwi’). (gweler DTGT/5020 ar gyfnodau cyfrifyddu amrywiol am yr eithriad i’r rheol hon).

Er enghraifft, os yw cyfnod cyfrifyddu yn dod i ben ar 30 Mehefin, rhaid cyflwyno ffurflen dreth a thalu'r dreth erbyn y diwrnod gwaith olaf ym mis Gorffennaf.

O ran gweithredwyr safleoedd tirlenwi sydd heb gofrestru, mae dyletswydd i ddychwelyd ffurflen dreth yn dal i fod ac mae'r cyfnod cyfrifyddu cyntaf yn dechrau ar y diwrnod y dechreuodd y gweithredwr gynnal gweithrediadau trethadwy hyd at ddiwedd y chwarter calendr pryd mae’r unigolyn yn dechrau cynnal gweithrediadau trethadwy (gweler DTGT/3100 am y ddyletswydd i gofrestru ar gyfer treth gwarediadau tirlenwi). Er enghraifft, os yw’r gweithrediadau trethadwy yn dechrau ar 3 Ebrill, bydd y cyfnod cyfrifyddu cyntaf yn dod i ben ar 30 Mehefin (gyda 31 Gorffennaf yn ddyddiad ffeilio). O hynny ymlaen, bob chwarter calendr y bydd pob cyfnod cyfrifyddu (sef cyfnod o 3 yn dod i ben ar 31 Mawrth, 30 Mehefin, 30 Medi neu 31 Rhagfyr).

Gall gweithredwr y safle tirlenwi ddiwygio ffurflen TGT o fewn 12 mis i’r dyddiad ffeilio drwy hysbysu ACC (DCRhT/1020).

Mae rhagor o wybodaeth am ddiwygio ffurflenni treth ar gael yng nghanllawiau ACC, Sut mae diwygio eich ffurflen Treth Gwarediadau Tirlenwi.

Gellir gwneud cais am amrywio hyd cyfnod cyfrifyddu a'r dyddiad ffeilio ar gyfer ffurflen dreth, er mwyn cyd-fynd â phrosesau busnes.

Rhaid i weithredwr safle tirlenwi cofrestredig wneud cais ysgrifenedig i ACC i newid cyfnod cyfrifyddu neu ddyddiad ffeilio.

Rhaid i ACC roi hysbysiad o'i benderfyniad i'r gweithredwr safle tirlenwi. Os bydd y cais yn cael ei gymeradwyo, bydd yr hysbysiad yn cynnwys manylion yr amrywiad. Os bydd y cais yn cael ei wrthod, bydd ACC yn rhoi hysbysiad o hyn. Gall ACC ei hun hefyd amrywio naill ai hyd cyfnod cyfrifyddu neu ddyddiad ffeilio.

haid i weithredwr safle tirlenwi gadw’r cofnodion sydd eu hangen er mwyn gallu cyflwyno ffurflen dreth gyflawn a chywir . a gallu dangos hyn i ACC yn ddiweddarach. Ymdrinnir â gofynion cadw cofnodion cyffredinol yng nghanllawiau Deddf Casglu a Rheoli Trethi yn DCRhT/1140.

Mae cofnodion penodol ar gyfer Treth Gwarediadau Tirlenwi yn cynnwys y canlynol:

• cofnodion busnes a chyfrifyddu
• nodiadau trosglwyddo ac unrhyw gofnodion gwreiddiol neu gopïau mewn perthynas â’r deunyddiau sydd wedi cyrraedd neu wedi gadael safle tirlenwi
• pob anfoneb (gan gynnwys anfonebau tirlenwi) a dogfennau tebyg y mae gweithredwr y safle tirlenwi yn eu cyhoeddi neu’n eu derbyn
• pob nodyn credyd a debyd neu ddogfennau eraill a dderbyniwyd sy’n dystiolaeth o gynnydd neu ostyngiad yn swm unrhyw ystyriaeth ar gyfer trafodiad perthnasol y mae gweithredwr y safle tirlenwi yn ei gyhoeddi neu’n ei dderbyn
• cofnodion colled ar brofion tanio
• cytundeb dull pwyso arall
• cofnod(ion) credyd ansolfedd cwsmer
• cofnod(ion) man nad yw at ddibenion gwaredu
• os yw’n berthnasol, arolygon safle a dadansoddiadau cemegwyr o wastraff a dderbyniwyd i’w waredu.
• cyfanswm y tunelli o wastraff a dderbyniwyd i’w waredu yn y safle tirlenwi, gyda chofnodion ar wahân ar gyfer gwastraff cyfradd safonol, gwastraff cyfradd is, gwastraff sy’n destun rhyddhad a gwastraff wedi'i eithrio.
• cofnodion disgownt dŵr

Rhestr ddangosol o’r dogfennau gofynnol yw hon ond nid yw’n rhestr gyflawn.

Mae’r Ddeddf Casglu a Rheoli Trethi a’r Ddeddf Treth Gwarediadau Tirlenwi yn nodi am ba hyd mae’n rhaid cadw’r cofnodion a restrir uchod a fydd yn golygu’n gyffredinol bod angen cadw cofnodion am o leiaf chwe blynedd ar ôl dyddiad ffeilio’r ffurflen dreth. Gall y cyfnod hwn fod yn hirach os yw ffurflen dreth wedi'i newid neu os bu ymchwiliad i’r ffurflen dreth.

Mae’r dreth i'w chodi am warediad a gafodd ei wneud ar safle tirlenwi awdurdodedig yn cael ei chodi am y cyfnod cyfrifyddu pryd cafodd y gwarediad ei wneud.

Er enghraifft, os cafodd gwarediad trethadwy ei wneud ar 1 Mawrth, byddai treth yn cael ei chodi yn y cyfnod cyfrifyddu a ddaw i ben ar 31 Mawrth.

Yr eithriad i hyn yw pan fydd gweithredwr safle tirlenwi yn cyhoeddi anfoneb dirlenwi mewn perthynas â gwarediad. Mae cyhoeddi anfoneb dirlenwi (ynghyd â’r wybodaeth sy'n ofynnol yn ôl y ddeddfwriaeth ac sy’n cael ei hegluro yn DTGT/5050) yn golygu y bydd y dreth sy’n daladwy ar warediad yn ddyledus yn ystod y cyfnod cyfrifyddu y cyhoeddwyd yr anfoneb ynddo, yn hytrach na'r cyfnod cyfrifyddu y gwneir y gwarediad ynddo.

Er mwyn manteisio ar y rheol hon, rhaid cyhoeddi'r anfoneb cyn pen 14 diwrnod i’r gwarediad, gan ddechrau gyda'r diwrnod y gwneir y gwarediad. Gall hyn olygu bod gwarediad yn cael ei wneud yn ystod un cyfnod cyfrifyddu a bod yr anfoneb am y gwarediad hwnnw yn cael ei chyhoeddi yn ystod y cyfnod cyfrifyddu nesaf. Yn y senario hwn, mae’r dreth yn daladwy yn ystod y cyfnod cyfrifyddu diweddarach.

Er enghraifft, os yw gweithredwr safle tirlenwi yn defnyddio chwarteri calendr fel ei gyfnodau cyfrifyddu a bod gwarediad trethadwy yn cael ei wneud ar 28 Mehefin ac y cyhoeddir anfoneb dirlenwi mewn perthynas ag ef ar 1 Gorffennaf, y cyfnod cyfrifyddu ar gyfer y gwarediad hwnnw fydd y chwarter calendr sy'n dod i ben 30 Medi yn hytrach na 30 Mehefin.

Os yw gweithredwr safle tirlenwi yn dymuno ymestyn y cyfnod o 14 diwrnod (h.y. er mwyn iddynt allu cyhoeddi anfoneb dirlenwi fwy na 14 diwrnod ar ôl y gwarediad a dal i fanteisio ar y rheol y bydd y dreth yn daladwy yn y cyfnod cyfrifyddu hwnnw), bydd yn rhaid iddo wneud cais ysgrifenedig i ACC. Gall y cais hwn ymwneud â'r holl warediadau a wneir ar y safle tirlenwi neu â disgrifiad penodol o warediadau.

Bydd ACC yn gwneud penderfyniad ar gais o'r fath ac yn hysbysu gweithredwr y safle tirlenwi o’u penderfyniad. Os bydd y cais yn cael ei gymeradwyo, rhaid i'r hysbysiad nodi'r cyfnod hirach a'r gwarediadau trethadwy y mae'r cyfnod hirach hwn yn berthnasol iddynt. Gall ACC roi hysbysiad pellach yn amrywio neu'n tynnu'r gymeradwyaeth yn ôl.

Os nad yw gweithredwr y safle tirlenwi am fanteisio ar y rheol sy'n dweud bod y dreth yn daladwy yn ystod y cyfnod cyfrifyddu y cyhoeddir yr anfoneb, mae angen iddo hysbysu ACC o hyn cyn i anfoneb dirlenwi gael ei chyhoeddi. Gall gweithredwr safle tirlenwi amrywio neu dynnu'r hysbysiad hwn yn ôl drwy roi hysbysiad pellach i ACC.

Amlinellir cynnwys anfoneb dirlenwi yn adran nesaf y canllawiau (DTGT/5050). Rhaid i anfoneb fodloni'r gofynion fel yr eglurir yn yr adran honno os yw gweithredwr y safle tirlenwi yn dymuno manteisio ar y rheol a drafodir uchod.

Nodir cynnwys anfoneb dirlenwi yn Atodlen 3 Deddf Treth Gwarediadau Tirlenwi. Rhaid i anfoneb dirlenwi gynnwys y wybodaeth ganlynol:

1. Rhif adnabod (dylai'r rhif hwn fod yn unigryw)
2. Dyddiad dyroddi’r anfoneb
3. Enw a chyfeiriad y person sy’n rhoi’r anfoneb
4. Y rhif cofrestru a aseinir i’r person hwnnw gan ACC
5. Enw a chyfeiriad y person y rhoddir yr anfoneb iddo
6. Dyddiad gwneud y gwarediad trethadwy
7. Disgrifiad o’r deunydd yn y gwarediad trethadwy
8. Cyfradd y dreth sydd i’w chodi ar y deunydd yn y gwarediad trethadwy
9. Pwysau trethadwy’r deunydd yn y gwarediad trethadwy
10. Unrhyw ddisgownt a gymhwysir o dan adran 19(3) o Ddeddf TGT mewn cysylltiad â dŵr sydd yn y deunydd
11. Unrhyw ryddhad a hawlir mewn perthynas â’r gwarediad trethadwy
12. Swm y dreth sydd i’w chodi ar y gwarediad trethadwy
13. Cyfanswm y gydnabyddiaeth sy’n daladwy mewn cysylltiad â’r anfoneb

Pan roddir anfoneb dirlenwi mewn cysylltiad â mwy nag un gwarediad trethadwy, rhaid iddi ddangos, mewn cysylltiad â phob gwarediad, yr wybodaeth a bennir ym mharagraffau 6 i 12 uchod.

Rhaid i swm y dreth sydd yn y ffurflen dreth gael ei thalu ar neu cyn diwrnod ffeilio’r ffurflen dreth

Bydd llenwi'r ffurflen dreth yn hwyr neu dalu’r dreth yn hwyr yn golygu bod gweithredwr y safle tirlenwi yn agored i gosbau. Mae mwy o wybodaeth am gosbau ar gael yn ein canllawiau technegol ar y Ddeddf Casglu a Rheoli Trethi.

Os yw gweithredwr safle tirlenwi yn diwygio’r ffurflen, rhaid i'r dreth gael ei thalu ar y dyddiad llenwi fan bellaf (os yw’r ffurflen yn cael ei diwygio cyn y dyddiad llenwi) neu pan fydd yr unigolyn yn rhoi gwybod am y diwygiad i ACC (os yw’n cael ei diwygio ar ôl y dyddiad llenwi). Mae canllaw ar y Ddeddf Casglu a Rheoli Trethi yn ymdrin â gofynion talu pan mae ffurflen dreth yn cael ei diwygio mewn amgylchiadau eraill (er enghraifft gan ACC neu yn ystod ymchwiliad).

Yn gyffredinol, y dreth fel y'i hasesir ar y ffurflen dreth yw'r dreth a godir. Pan fydd hawliad i gredyd ansolfedd cwsmer yn gysylltiedig, gall yr atebolrwydd newid. Gweler ein canllawiau technegol ar gredyd ansolfedd cwsmeriaid

Rhaid i bob gweithredwr safle tirlenwi gadw cofnod a elwir yn grynodeb treth gwarediadau tirlenwi. Mae angen y crynodeb hwn ar gyfer pob cyfnod cyfrifyddu a rhaid iddo gynnwys y wybodaeth ganlynol:

• swm y dreth sy'n daladwy
• swm y credyd treth a hawliwyd (os yn berthnasol)
• swm y dreth a dalwyd

Gall ACC nodi cynnwys a fformat y cofnod hwn ymhellach.

Mae crynodeb treth gwarediadau tirlenwi yn gofnod sy'n rhaid ei gynnal a’i gadw yn unol ag adran 38 (1) DCRhT. Gall methu â chadw'r cofnodion hyn arwain at gosb am fethu â chadw cofnodion cywir ac o bosibl gosb am anghywirdeb. Gweler ein canllawiau DCRhT ar gosbau am ragor o wybodaeth.

Pan fydd gweithredwr safle tirlenwi yn gofyn i ACC adolygu penderfyniad, neu’n apelio i’r tribiwnlys treth yn erbyn penderfyniad gan ACC, oherwydd ei fod yn meddwl bod gormod o dreth wedi cael ei chodi, caiff ofyn i ACC ohirio adfer y dreth (neu ran ohoni).

Wrth wneud cais i ohirio, rhaid i weithredwr y safle tirlenwi nodi’r wybodaeth ganlynol:

• y swm perthnasol o dreth
• y rhesymau pam maen nhw'n meddwl bod swm y dreth a godir yn ormodol
• pam eu bod yn credu y byddai adennill y dreth yn achosi caledi ariannol

Caiff ACC roi cais am ohirio pan fydd yn meddwl bod gan weithredwr y safle tirlenwi sail resymol i feddwl fod y swm yn ormodol a phan fydd yn meddwl y byddai’n achosi caledi ariannol i weithredwr y safle tirlenwi petai’n mynd ati i adfer y swm. Bydd angen ystyried hyn fesul achos, ond caiff gynnwys amgylchiadau pryd mae anghydfod dilys rhwng ACC a gweithredwr safle tirlenwi (er enghraifft yn ymwneud â dehongli'r gyfraith) a phan allai talu'r dreth cyn setlo’r anghydfod hwnnw olygu effaith ariannol sylweddol a niweidiol ar redeg y safle tirlenwi.

Os yw ACC yn cytuno i ohirio cyn adfer y dreth, caiff wneud amod i weithredwr y safle tirlenwi roi sicrhad digonol.