Jack Sargeant AS, y Gweinidog Diwylliant, Sgiliau a Phartneriaeth Gymdeithasol
Mae'n bleser gennyf roi diweddariad i Aelodau o'r Senedd ar y cynnydd sylweddol a wnaed wrth weithredu argymhellion yr adolygiad annibynnol o drefniadau llywodraethu Cadw. Mae'r gwaith hwn wedi'i yrru gan ymrwymiad i gryfhau gallu Cadw i hyrwyddo, gwarchod a gofalu am amgylchedd hanesyddol Cymru, tra'n gwella ei ystwythder gweithredol a'i wydnwch. Mae perfformiad diweddar wedi dangos hyn, gydag uchafbwyntiau fel y gwaith cadwraeth ac adfywio uchelgeisiol yng Nghastell Caerffili—un o'r prosiectau mwyaf o'i fath yn y DU—yn dod â chyfleoedd newydd i ymwelwyr a'r gymuned leol.
Yn dilyn ein hymateb i'r adolygiad ym mis Mehefin 2024, lansiwyd rhaglen gynhwysfawr i fynd i'r afael â'i argymhellion. Roedd hyn yn cynnwys sefydlu Grŵp Llywio a phedair ffrwd waith bwrpasol - Llywodraethu Corfforaethol, AD, y Comisiwn Brenhinol, a Masnachol - i gyflawni gwelliannau tymor byr a chanolig.
Carreg filltir allweddol oedd datblygu Fframwaith Gweithredol newydd ar gyfer Cadw. Mae'r ddogfen hon yn ffurfioli dirprwyaethau gweithredol ac yn egluro'r rolau a'r cyfrifoldebau ar draws Cadw, gan gynnwys rôl ymgynghorol bwysig Bwrdd Cadw. Mae'r Fframwaith yn sicrhau y gall Cadw weithredu gyda'r hyblygrwydd a'r cyflymder sydd eu hangen i gyflawni ei swyddogaethau amrywiol—o gadwraeth statudol i wasanaethau ymwelwyr masnachol—tra'n parhau i fod yn is-adran o Lywodraeth Cymru
Mae'r Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth newydd y cytunwyd arno rhwng Cadw a Gweinidogion Cymru yn rhan annatod o'r Fframwaith. Mae'r Memorandwm yn rhoi mwy o annibyniaeth broffesiynol i Cadw mewn meysydd rheoleiddio penodol, gan gynnwys penderfyniadau dynodi, rheoli gwaith sy'n effeithio ar henebion rhestredig, penderfyniadau sy'n ymwneud ag adeiladau rhestredig, a swyddogaethau cynllunio. Mae ffurfioli arferion presennol fel hyn yn atgyfnerthu rôl Cadw fel arbenigwr dibynadwy ym maes materion treftadaeth.
Mae'r Fframwaith Gweithredol hefyd yn rhoi eglurder ynghylch rôl bwysig a gwerthfawr Bwrdd Cadw, ac rwy'n croesawu'r cyfle i gwrdd â'r Bwrdd ddwywaith y flwyddyn, fel yr argymhellir yn yr Adolygiad.
Mae cynnydd pellach yn cynnwys cychwyn ffrwd waith Masnachol i adolygu atyniadau ymwelwyr a gweithgareddau menter Cadw, gyda'r bwriad o gryfhau ei gynaliadwyedd ariannol.
Hefyd, mae opsiynau ar gyfer y berthynas rhwng Cadw a Chomisiwn Brenhinol Henebion Cymru yn y dyfodol yn cael eu harchwilio'n weithredol. Mae'r rhain yn cynnwys cynnal trefniadau cyfredol, cydweithredu ffurfiol, neu uno posibl. Er bod yr asesiad hwn yn gymhleth ac yn barhaus, mae'n cael ei gynnal mewn partneriaeth gymdeithasol gyda chynrychiolwyr undebau llafur er mwyn sicrhau bod unrhyw fodel yn y dyfodol yn diogelu gwaith gwerthfawr y ddau sefydliad. Darperir diweddariad pellach ar yr elfen hon o'r gwaith yn yr hydref.
Rwy'n parhau i fod yn ymrwymedig i gefnogi esblygiad parhaus Cadw. Mae ymroddiad staff Cadw wedi bod yn allweddol wrth yrru'r diwygiadau hyn ymlaen, ac rwy'n hyderus y bydd y newidiadau a wneir yn sicrhau bod pawb yn gofalu am leoedd hanesyddol Cymru, yn eu deall ac yn eu rhannu.
Mae'r datganiad hwn yn cael ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi diweddariad i'r Aelodau. Pe bai'r Aelodau yn dymuno i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ar hyn pan fydd y Senedd yn ailymgynnull, byddwn yn hapus i wneud hynny.
Cyhoeddir y datganiad hwn yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau. Os bydd yr Aelodau am imi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynghylch hyn pan fydd y Senedd yn dychwelyd, byddaf yn hapus i wneud hynny.