Gwella ansawdd elifiant ac ansawdd afonydd: cynllun gweithredu
Cynllun ar gyfer darparu atebion dalgylch sy'n seiliedig ar dystiolaeth.
Efallai na fydd y ffeil hon yn gyfan gwbl hygyrch.
Ar y dudalen hon
Trosolwg
Er mwyn llywio'r gwaith o ddarparu atebion dalgylch sy'n seiliedig ar dystiolaeth, mae angen gwell gwybodaeth am ansawdd rhyddhau o orlifoedd storm a'r effaith ar ansawdd y dŵr sy'n eu derbyn. Bydd monitro elifiant yn well ar safleoedd penodol, ynghyd â gwaith monitro sydd eisoes ar waith drwy gydol digwyddiad, yn gwella'r dystiolaeth sydd ar gael ac yn galluogi targedu a blaenoriaethu camau gweithredu'n effeithiol. Rhaid i waith monitro gorlifoedd storm presennol ac yn y dyfodol hefyd weithio ochr yn ochr â rhaglenni monitro ar gyfer lygredd o ffynonellau amaethyddol, gwasgaredig a sectorau eraill.
Bydd rhaglen fonitro ymchwiliol yn cael ei sefydlu rhwng CNC a'r cwmnïau dŵr i bennu gofynion hirdymor ar gyfer monitro gorlifoedd storm ledled Cymru. Bydd yr angen i fonitro ar gyfer ystod ehangach o lygryddion gan gynnwys micro-blastigau, cynhyrchion fferyllol a pharamedrau iechyd y cyhoedd hefyd yn cael ei asesu.
Bydd cwmnïau dŵr hefyd yn ymchwilio ac yn hyrwyddo'r defnydd o fonitro a thystiolaeth o ffynonellau eraill gan gynnwys atebion a thechnoleg arloesol. Gall dinasyddion a grwpiau lleol chwarae rhan allweddol yn y gwaith o helpu i fynd i’r afael â llygredd ansawdd dŵr gan ddarparu gwybodaeth fonitro a chynyddu ymwybyddiaeth y cyhoedd. Byddwn yn gweithio'n galed gyda gwyddonwyr dinasyddion i ddeall sut mae eu gwaith yn rhan o'n rhaglen waith derfynol.
Ein hymrwymiadau
Mae'r camau sy'n cael eu cymryd o fewn y ffrwd waith hon i gyd yn cyd-fynd â Rhaglen Lywodraethu Llywodraeth Cymru 2021-26 a’r nodau Llesiant canlynol:
- Adeiladu economi gryfach a gwyrddach wrth i ni wneud y cynnydd mwyaf posibl tuag at ddatgarboneiddio.
- Gwneud ein dinasoedd, ein trefi a'n pentrefi yn lleoedd gwell i fyw a gweithio ynddynt.
- Ymgorffori ein hymateb i'r argyfwng hinsawdd a natur ym mhopeth a wnawn.
- Dechrau dynodi dyfroedd mewndirol Cymru ar gyfer hamdden, gan gryfhau'r gwaith o fonitro ansawdd dŵr.
| Sefydliad Arweiniol | Gweithred | Pam? | Erbyn Pryd |
|---|---|---|---|
| Cyfoeth Naturiol Cymru | Byddwn yn cynnal adolygiad o'r holl dystiolaeth yng Nghymru, y DU ac o ffynonellau ehangach i ddatblygu rhaglen dystiolaeth ar gyfer gorlifoedd storm | Er mwyn cynllunio a deall rhaglen dystiolaeth, mae angen i ni ddadansoddi ac adolygu'r arferion gorau, y dystiolaeth a'r gwaith monitro presennol sydd ar gael i'n helpu i bennu'r cwmpas ar gyfer monitro yn y dyfodol. | Rhagfyr 2022. |
| Cyfoeth Naturiol Cymru | Gan adeiladu ar yr adolygiad a gweithio gyda'r tasglu byddwn yn creu rhaglen dystiolaeth sy'n gweithio ochr yn ochr â rhaglenni tystiolaeth y Cwmnïau Dŵr yng Nghymru, gan nodi'r paramedrau angenrheidiol i sicrhau gwell ansawdd dŵr. | Bydd targedu’r gwaith o gasglu tystiolaeth ar asedau sy’n gorlifo’n aml ac asedau mewn ardaloedd sensitif, sy’n cyd-fynd â gwaith monitro cwmnïau dŵr yn ein galluogi i greu darlun o effaith gorlifoedd storm. | Dechrau ar raglen dystiolaeth o 01 Ebrill 2023 |
| Cyfoeth Naturiol Cymru | Byddwn yn cynnal arolygon ar y lan (mae asesiadau infertebratau yn samalau 1 munud sy’n edrych ar y gwahanol gynefinoedd o fewn yr ardal samplu) mewn lleoliadau y cytunir arnynt i asesu effaith fiolegol gorlifoedd storm, gan dargedu asedau rhanddeiliaid yn ogystal ag asedau sy’n gorlifo’n aml | Pan mae gorlifoedd storm yn gweithredu dan yr amodau cywir, dylai unrhyw effaith amgylcheddol gael ei gwyrdroi. Bydd ein harolygon yn helpu i ddatblygu darlun o iechyd yr afon o ystyried gorlifoedd storm. | Byddwn yn ceisio cynnal rhaglen ymchwilio 2 flynedd rhwng 2022-2024 i sicrhau ein bod yn ystyried y tywydd a phatrymau tymhorol. |
| Tasglu |
Byddwn yn datblygu Fframwaith ar gyfer defnyddio 'Gwyddoniaeth Dinasyddion' a thystiolaeth rhanddeiliaid wrth adnabod a mynd i'r afael â phroblemau sy'n ymwneud â gorlifoedd storm. | Mae rôl y cyhoedd, rhanddeiliaid a chwsmeriaid o ran gwella ansawdd dŵr yn hanfodol i'w lwyddiant. Bydd y tasglu yn helpu i ddatblygu fframwaith lle gall eraill y tu allan i'r rheoleiddiwr a'r cwmni dŵr helpu i ddatblygu tystiolaeth a darparu rôl ganolog wrth nodi a gwella unrhyw asedau sy'n gweithredu’n wael. | Gan weithio gyda rhanddeiliaid, y nod yw datblygu a chyhoeddi fframwaith erbyn Gorffennaf 2023 a fyddai’n gallu gweithio ar y cyd â sylfaen dystiolaeth y Rheoleiddiwr a Chwmnïau Dŵr. |
| DCWW | Gan adeiladu ar y data rydym eisoes yn ei gyhoeddi ar ein gwefan o’n gwaith monitro hyd digwyddiadau, byddwn yn datblygu rhyngwyneb sy'n haws ei ddefnyddio. Yn dilyn ein darpariaeth o ddata “byw” i Surfers Against Sewage ar gyfer Dyfroedd Ymdrochi, byddwn yn sicrhau ein bod yn gosod system fonitro “byw” ar draws ein hasedau a fydd yn adrodd o fewn awr o unrhyw ollyngiad. | Cynyddu natur agored a thryloyw ein data amgylcheddol i'r cyhoedd | Bydd yr adnodd mapio yn mynd yn fyw ym mis Medi 2022. Bydd system fonitro byw yn cael ei chyflwyno erbyn mis Mawrth 2025 |
| DCWW | Byddwn yn adeiladu porth ar-lein a fydd yn ein galluogi i rannu'r holl wybodaeth a gasglwn ar yr effaith ecolegol o orlifoedd storm. | Cynyddu natur agored a thryloyw ein data amgylcheddol i'r cyhoedd | Bydd porth gwybodaeth yn cael ei gyflwyno erbyn mis Mawrth 2025. |
| DCWW/HD | Byddwn yn asesu effaith amgylcheddol ar bob gorlif storm | I gael dealltwriaeth lawn o effaith gorlifoedd storm ar yr amgylchedd | Asesiad llawn o effaith pob gorlif storm erbyn mis Rhagfyr 2027. |
| HD | Sicrhau bod gwybodaeth am berfformiad ar gael yn rhwydd ar ein gwefan erbyn diwedd 2022 fel bod pobl yn cael mwy o hyder ynglŷn â’r cyfleoedd i fwynhau’r afonydd ar draws ein rhanbarth | Cynyddu natur agored a thryloyw ein data amgylcheddol i'r cyhoedd | Erbyn diwedd 2022 |
| CCW/Afonydd Cymru | Byddwn yn ystyried tystiolaeth benodol bresennol (CCW) Cymru ynglŷn ag ymwybyddiaeth y cyhoedd o ansawdd dŵr afonydd i helpu i ganfod bylchau mewn ymgysylltiad a fyddai’n llywio’r ffordd yr ydym ni’n mynd ati i wella dealltwriaeth y cyhoedd a rhanddeiliaid o faterion yn ymwneud â gorlifoedd storm yng Nghymru. | Gweithio gyda chwsmeriaid dŵr i fynd i'r afael â chamddefnyddio carthffosydd. Gweithio gyda'r cyhoedd a rhanddeiliaid i wella eu dealltwriaeth a'u rôl weithredol wrth fynd i'r afael â'r broblem flocio carthffosydd a gorlifoedd storm yng Nghymru | Rhagfyr 2022 |
| CCW |
Byddwn yn gosod meincnod ar gyfer y cysylltiad rhwng ymddygiad personol a'r effaith ar yr amgylchedd, a'r targed ar gyfer 2030. | Asesu a darparu tystiolaeth o’r newid tuag at bobl yn gwneud cysylltiad rhwng eu defnydd o wasanaethau dŵr gwastraff a’i effaith ar yr amgylchedd (ymchwil flynyddol ymwybyddiaeth Dŵr CCW). | Hydref 2022 Arolwg blynyddol parhaus |
| CCW |
Yr ydym yn adolygu eglurder a thryloywder gwybodaeth amgylcheddol y diwydiant dŵr am ardaloedd y cwmni ac yn ehangach. | Cynyddu tryloywder ac atebolrwydd gwybodaeth amgylcheddol cwmnïau dŵr ar eu heffaith amgylcheddol er mwyn cynyddu ymddiriedaeth y cyhoedd | Rhagfyr 2022 Parhaus |
| Ofwat | Bydd Ofwat yn cwblhau ei ymchwiliad i weithredoedd pob Cwmni Dŵr a Charthffosiaeth yng Nghymru (a Lloegr) | Bydd Ofwat yn dwyn cwmnïau i gyfrif am eu dyletswyddau cyfreithiol i ddelio'n effeithiol â charthffosiaeth. | Parhaus – ni ellir gosod amserlen ar gyfer cwblhau hyn. |
| Ofwat | Bydd Ofwat yn ystyried yr amgylchiadau penodol yng Nghymru wrth asesu'r cynlluniau busnes o 2024 a thu hwnt. Bydd Ofwat yn ystyried yr amgylchiadau penodol hyn wrth benderfynu ar y camau mwyaf priodol a fforddiadwy. | Sicrhau bod yr amgylchiadau penodol yng Nghymru yn cael eu hystyried. Bydd hyn yn cynnwys y darpariaethau a nodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) (2015) a Deddf yr Amgylchedd (Cymru). Bydd Ofwat yn annog cwmnïau dŵr Cymru i gynnwys cwsmeriaid a rhanddeiliaid ehangach wrth gyd-greu eu hatebion a bydd yn blaenoriaethu atebion sy'n seiliedig ar natur lle y bo'n briodol. | Adolygiad prisiau nesaf yn 2024 ac adolygiadau prisiau dilynol (bob 5 mlynedd ar hyn o bryd) |
| Ofwat | Bydd Ofwat yn ystyried cydnerthedd hirdymor wrth asesu'r cynlluniau busnes yn 2024 | Mae'r tasglu'n cydnabod y bydd newid yn yr hinsawdd a'r boblogaeth yn sbardun pellach i gwmnïau flaenoriaethu atebion a buddsoddiad hirdymor. | 2024 a thu hwnt. |