Nifer yr achosion o dwbercwlosis (TB) mewn gwartheg ym Mhrydain Fawr: Medi 2025

Mae datganiad Ystadegau Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig (Defra) yn cynnwys ystadegau ar sail yr ardaloedd TB yng Nghymru, ac mae'r pennawd ystadegol hwn yn seiliedig arno.

Ffigur 1: Buchesi ag achosion newydd o TB yng Nghymru, Ionawr 2008 i Fedi 2025

Image

Disgrifiad o Ffigur 1: siart llinell a bar yn dangos y tueddiad o ran achosion newydd mewn buchesi yng Nghymru ers 2008. Mae’r bariau glas golau yn nodi nifer yr achosion newydd bob mis tra bo’r llinell dywyll yn nodi cyfartaledd treigl o achosion newydd dros 12 mis.

Roedd 595 o achosion newydd yn ystod y 12 mis hyd at fis Medi 2025, sy’n gynnydd o 1.4% o’i gymharu â’r 12 mis blaenorol pan oedd 587 o achosion newydd.

Ffynhonnell: Ystadegau TB gwartheg Defra a gyhoeddwyd ar 10 Rhagfyr 2025

Ffigur 2: Anifeiliaid a laddwyd i reoli TB yng Nghymru, Ionawr 2008 i Fedi 2025

Image

Disgrifiad o Ffigur 2: siart llinell a bar yn dangos y tueddiad o ran anifeiliaid sydd wedi cael eu lladd yng Nghymru ers 2008. Mae’r bariau glas golau yn nodi nifer yr anifeiliaid a gafodd eu lladd bob mis tra bo’r llinell dywyll yn nodi cyfartaledd treigl yr anifeiliaid a gafodd eu lladd dros 12 mis.

Cafodd 12,493 o anifeiliaid eu lladd yn ystod y 12 mis hyd at fis Medi 2025, sy’n gynnydd o 1.8% o’i gymharu â’r 12 mis blaenorol pan gafodd 12,276 anifeiliaid eu lladd.

Ffynhonnell: Ystadegau TB gwartheg Defra a gyhoeddwyd ar 10 Rhagfyr 2025

Mae'r duedd gyffredinol ar gyfer anifeiliaid sy'n cael eu lladd oherwydd rheolaeth TB buchol yn amrywiol. Gellir priodoli llawer o’r cynnydd diweddar ers 2014 i’r defnydd cynyddol o brofion sensitif iawn. Er enghraifft, mae profion gama, gwaredu Adweithyddion Amhendant a dehongli manwl o’r prawf croen oll wedi’u defnyddio er mwyn ceisio gwaredu heintiau a lleihau’r perygl y gallai’r clefyd ledu ac y gallai achosion o’r clefyd ddigwydd eto.

Mae'r gyfres fisol yn amrywiol, a gellir disgwyl ambell frig.  Bu cynnydd yn y duedd nes cyrraedd yr uchafbwynt ym mis Hydref 2018. Cyhoeddwyd dadansoddiad pellach o'r duedd hon hyd at fis Mehefin 2019 yn yr erthygl ystadegol: Dadansoddiad o'r nifer o anifeiliaid gafodd eu lladd i reoli TB, Hydref 2018 i Mehefin 2019.

Dros y 12 mis diwethaf, cynhaliwyd mwy o brofion gama ac yn sgil hynny cafwyd mwy o adweithiau positif i’r prawf, gan arwain at gynnydd amlwg yn nifer yr anifeiliaid y bu’n rhaid eu difa i reoli TB gwartheg.  Mae defnyddio’r prawf gama ynghyd â’r prawf croen yn ffordd fwy trylwyr o ddarganfod yr haint, ac o gyflawni’r nod o leihau cyfraddau heintio ac o leihau’r risg o ledaenu’r clefyd ac iddo daro yr eildro. Er mai amcan hyn yn y tymor hir yw lleihau heintiadau, gall hyn arwain yn y tymor byr at gynnydd yn y nifer sy’n cael eu difa wrth i heintiadau a gollwyd o’r blaen gael eu darganfod. 

Ystadegau Materion Gwledig a'r Amgylchedd
E-bost: ystadegau.amaeth@llyw.cymru

Cyfryngau: 0300 025 8099