Oes Newydd: Sut mae Deallusrwydd Artiffisial (AI) yn Cefnogi Addysgu a Dysgu: ymateb y llywodraeth

Mewn ymateb i dwf cyflym AI cynhyrchiol (GenAI), comisiynodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg adolygiad thematig fel rhan o lythyrau cylch gwaith Estyn ar gyfer 2024 i 2025 a 2025 i 2026. Pwrpas yr adolygiad oedd cael trosolwg sy'n seiliedig ar dystiolaeth o sut mae ysgolion a gynhelir ac unedau cyfeirio disgyblion ledled Cymru yn defnyddio AI ar hyn o bryd, tra hefyd yn nodi enghreifftiau o arfer effeithiol neu arloesol.

Mae adroddiad Estyn yn archwilio sut mae ysgolion yn defnyddio AI i gefnogi addysgu, dysgu, gweinyddu a gwella ysgolion. Mae'r adroddiad yn tynnu sylw at gydnabyddiaeth gynyddol ysgolion o botensial AI, yn darparu enghreifftiau o ymgysylltu effeithiol ac yn amlinellu'r prif heriau a'r rhwystrau i sicrhau ei weithrediad diogel, moesegol a chynhwysol.

Canfu Estyn, ar hyn o bryd, fod y rhan fwyaf o ysgolion sy'n archwilio potensial AI a sut y gallai wella addysgu a dysgu, lleihau llwyth gwaith a chefnogi disgyblion, yn gwneud hynny'n annibynnol. Mae mabwysiadu AI yn cael ei yrru i raddau helaeth gan staff sy'n chwilfrydig yn ddigidol ac mae'n digwydd gyda chefnogaeth a chydweithrediad cyfyngedig o fewn ac ar draws 22 awdurdod lleol Cymru. Er bod llawer o ysgolion yn y camau cynnar o archwilio AI, mae rhai wedi dechrau ymgorffori AI yn strategol yn eu strategaethau digidol ehangach a chynlluniau gwella ysgolion.

Mae'r adroddiad yn darparu enghreifftiau o ddefnydd pwrpasol o AI i wella ymgysylltiad disgyblion a gwella effeithlonrwydd ar draws addysgu a gweinyddu. Adroddodd ymarferwyr addysg yn gyson mai budd allweddol yw'r amser a arbedir wrth baratoi ac addasu deunyddiau dysgu, gydag ysgolion arbennig a PRUs yn tynnu sylw at fanteision i ddisgyblion ag anghenion cymhleth. Fodd bynnag, mae'r adroddiad hefyd yn codi pryderon am y risg o or-ddibyniaeth. Canfu Estyn lle mae'r defnydd o ddeallusrwydd artiffisial yn profi'n fwyaf buddiol, ei fod yng nghyd-destun dealltwriaeth glir o addysgeg effeithiol a datblygiad plant.

Canfuwyd bod y defnydd o AI i gefnogi asesu ac adborth yn llai datblygedig na chymwysiadau eraill o AI, gyda llawer o ymarferwyr ac arweinwyr yn ofalus ynghylch defnyddio AI yn y maes hwn. 

Mae'r adroddiad yn nodi nifer o heriau a phryderon, sy'n cynnwys:

• hyder digidol cyfyngedig ymhlith staff mynediad anwastad at hyfforddiant neu adnoddau
• dyfnhau'r rhaniad digidol
• pryderon moesegol ynghylch rhagfarn AI
• materion diogelu a diogelu data

Mae adroddiad Estyn yn glir y dylai integreiddio AI mewn addysg Gymraeg gyfoethogi profiadau dysgu a gwella canlyniadau i bob disgybl. Mae'r adroddiad yn dod i'r casgliad bod angen dull cenedlaethol cydlynol i sicrhau diogelwch data a gwneud y mwyaf o botensial AI i gefnogi addysgu a dysgu, cynhwysiant ac arweinyddiaeth effeithiol mewn ysgolion a PRUs yng Nghymru, ac i liniaru'r heriau a'r risgiau.

Argymhelliad 1

Datblygu arweiniad cenedlaethol ar roi AI ar waith yn strategol mewn addysg

Dylai Llywodraeth Cymru:

• roi arweiniad clir a chyfredol i ysgolion ac UCDau ar roi AI ar waith yn strategol mewn modd moesegol a diogel a’i ddefnyddio mewn modd cynhwysol
• cefnogi’r arweiniad cenedlaethol hwn â pholisïau enghreifftiol, templedi ac offer ymarferol i helpu ysgolion/UCDau i ddatblygu dulliau cyson a chydsyniol o ddefnyddio AI 

Dylai awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion:

• gynorthwyo arweinwyr ysgolion/UCDau i roi arweiniad cenedlaethol ar waith ac ymwreiddio AI mewn strategaethau digidol a chynlluniau gwella sy’n cyd-fynd â’u blaenoriaethau cyffredinol

Dylai ysgolion ac UCDau:

• ddefnyddio arweiniad cenedlaethol i adeiladu ar gymorth awdurdodau lleol i ddatblygu dulliau ysgol gyfan o ddefnyddio AI mewn modd diogel, moesegol a chynhwysol
• cynnwys staff, llywodraethwyr, disgyblion a rhieni wrth lunio disgwyliadau ac arfer yn ymwneud â defnyddio AI
• integreiddio AI mewn cynlluniau gwella ysgol a strategaethau digidol lle mae gwerth clir, gan gyd-fynd â nodau ehangach ar gyfer addysgu, dysgu a lles

Ymateb Llywodraeth Cymru

Mae Llywodraeth Cymru yn croesawu argymhellion Estyn fel rhan o'n gwaith parhaus i gryfhau'r dull cenedlaethol o addysg ddigidol. Rydym wedi ymrwymo i weithredu deallusrwydd artiffisial (AI) mewn addysg, mewn ffordd strategol a chydgysylltiedig gan sicrhau ei fod yn foesegol, yn ddiogel, yn gynhwysol ac yn cyd-fynd â gwerthoedd Cwricwlwm Cymru.

Byddwn yn cydweithio ag awdurdodau lleol a rhanddeiliaid allweddol gan gynnwys Estyn, Swyddfa'r Comisiynydd Gwybodaeth (ICO), Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC) ac arbenigwyr pwnc i gyd-ddylunio fframwaith strategol sy'n cefnogi'r defnydd diogel, moesegol ac effeithiol o AI.

Bydd y fframwaith hwn yn adeiladu ar y canllawiau presennol a'r egwyddorion allweddol, a’r pecyn cymorth ehangach ar gyfer ysgolion, er mwyn integreiddio AI yn foesegol ac yn gyfrifol, gyda phwyslais cryf ar eu cyfrifoldebau diogelu a diogelu data. Mae hyn yn cynnwys offer ymarferol megis templed polisi AI, hyfforddiant ac adnoddau ystafell ddosbarth sydd wedi'u cynllunio er mwyn helpu arweinwyr ysgolion i ddatblygu ac ymgorffori eu polisïau ac arferion AI cynhyrchiol eu hunain.

Mae gan awdurdodau lleol ac ysgolion ran allweddol yn y gwaith o gefnogi a llywio cyfeiriad strategol cenedlaethol AI mewn addysg. Bydd Llywodraeth Cymru, mewn partneriaeth â Grŵp Dysgu Digidol Cymru, yn nodi'r gefnogaeth sydd ei hangen ar gyfer defnyddio deallusrwydd artiffisial yn ddiogel, yn foesegol ac yn gynhwysol mewn addysg, gan sicrhau ei fod yn ymateb i anghenion dysgwyr, ymarferwyr ac ysgolion ledled Cymru.

Drwy blatfform Hwb, mae Llywodraeth Cymru wedi galluogi mynediad diogel i ystod o wasanaethau deallusrwydd artiffisial, gan gynnwys Microsoft Copilot Chat ac Adobe Express AI. Bydd Google Gemini hefyd ar gael yn fuan, gan ehangu ymhellach yr ystod o offer arloesol sydd ar gael i ysgolion yng Nghymru. Mae canllawiau cefnogol a dysgu proffesiynol ar gael i helpu ysgolion i ddefnyddio'r gwasanaethau hyn mewn ffordd ddiogel a chyfrifol. Byddwn yn parhau i weithio gydag awdurdodau lleol i nodi a gwerthuso gwasanaethau newydd fel y gall ysgolion barhau i elwa o dechnoleg newydd. Bydd y dull cydweithredol hwn yn adeiladu ar y sylfeini sydd eisoes wedi'u gosod drwy raglen Hwb ac yn cael ei arwain gan yr ymchwil ddiweddaraf, yr arfer gorau ac anghenion esblygol y sector addysg.

Argymhelliad 2

Sicrhau dysgu proffesiynol o ansawdd uchel ar AI 

Trwy’r Corff Addysg Cenedlaethol ar gyfer Dysgu Proffesiynol ac Arweinyddiaeth yng Nghymru, dylai Llywodraeth Cymru:

• adeiladu ar y defnydd cyffredin o blatfform Hwb ac argaeledd offer AI cyffredin ledled Cymru i gydlynu rhaglen genedlaethol o ddysgu ac ymholi proffesiynol ar AI
• sicrhau bod y rhaglen genedlaethol o ddysgu proffesiynol ar AI yn cefnogi addysgeg effeithiol ac yn cyd-fynd ag egwyddorion diogelu data a diogelu

Dylai awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion:

• gyflwyno’r rhaglen genedlaethol o ddysgu proffesiynol ar AI a chynorthwyo ysgolion/UCDau i’w chymhwyso i’w cyd-destun
• hwyluso cydweithio a chymorth cymheiriaid ar gyfer gwella trwy rwydweithiau a chymunedau dysgu proffesiynol sy’n canolbwyntio ar AI
• integreiddio’r defnydd o AI mewn cyfleoedd dysgu proffesiynol ehangach i gefnogi pob agwedd ar wella ysgolion

Dylai ysgolion ac UCDau:

• gynnwys AI fel ffocws yn eu rhaglenni dysgu proffesiynol eu hunain, gan alluogi staff i archwilio sut gall AI gefnogi addysgu, dysgu a gwella ysgol
• annog arfer fyfyriol ar ddefnyddio offer AI yn briodol i gefnogi addysgu a dysgu effeithiol

Dylai darparwyr Addysg Gychwynnol Athrawon: 

• baratoi athrawon dan hyfforddiant i ddefnyddio AI i gefnogi eu harfer broffesiynol a datblygu eu gallu i baratoi disgyblion i ymgysylltu ag AI yn ddiogel, yn foesegol ac yn feirniadol

Ymateb Llywodraeth Cymru

Mae Llywodraeth Cymru yn derbyn yr argymhelliad hwn.

Pan gaiff ei gyflwyno'n gyfrifol ac yn foesegol, mae AI yn cynnig cyfleoedd sylweddol i gyfoethogi addysgeg, cefnogi datblygiad dysgwyr a hwyluso gwella ysgolion parhaus. Anogir ysgolion i archwilio AI fel rhan o'u dysgu proffesiynol. Mae hyn yn rhoi cyfle i ymarferwyr archwilio sut y gall offer AI wella addysgu a dysgu, hyrwyddo creadigrwydd a lleihau llwyth gwaith gweinyddol.

Mae ein model Ysgolion fel Sefydliadau sy’n Dysgu (SLO) yn rhoi sylfaen gadarn i ysgolion ddatblygu fel cymunedau dysgu deinamig sy’n hunan-wella. Mae ei bwyslais ar gydweithredu ac ymholi yn cefnogi ysgolion ac ymarferwyr i ddefnyddio technolegau newydd, gan gynnwys AI mewn ffordd gyfrifol a phwrpasol.

Bydd awdurdodau lleol a phartneriaethau gwella ysgolion yn chwarae rhan bwysig wrth helpu ysgolion ac Unedau Cyfeirio Disgyblion i ymgysylltu â'r cyfleoedd y mae AI yn eu cynnig. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio gyda'r partneriaid hyn i ymgorffori AI mewn addysgu a dysgu, mewn ffyrdd sy'n adlewyrchu anghenion lleol, blaenoriaethau strategol a'r safonau uchaf o ran diogelwch dysgwyr a diogelu data.

Drwy Hwb, mae gan ysgolion a gynhelir yng Nghymru fynediad at ystod o wasanaethau digidol sy'n rhoi llwyfan cadarn ar gyfer dysgu proffesiynol ac ymchwilio i'r defnydd effeithiol o ddeallusrwydd artiffisial mewn addysg. 

Bydd Llywodraeth Cymru, drwy weithio gyda Dysgu a phartneriaid gwella ysgolion, yn datblygu cyfleoedd dysgu proffesiynol sy'n magu hyder a gallu yn y defnydd moesegol ac effeithiol o ddeallusrwydd artiffisial. Bydd Dysgu yn chwarae rôl ganolog wrth gefnogi ysgolion ac ymarferwyr i ymgysylltu â thechnolegau newydd mewn ffyrdd sy'n adlewyrchu blaenoriaethau gwella ysgolion a gwerthoedd Cwricwlwm Cymru. Mae hyn yn cynnwys Addysg Gychwynnol i Athrawon (AGA), lle mae integreiddio AI yn allweddol wrth baratoi ymarferwyr y dyfodol. Byddwn yn gweithio gyda phartneriaid AGA i ddatblygu arferion gwaith sy'n adeiladu’r hyder, yr ymwybyddiaeth foesegol a’r gallu i ddefnyddio AI o ddechrau eu gyrfaoedd.

Trwy rwydweithiau lleol a chenedlaethol, a chymunedau ymarfer, bydd Llywodraeth Cymru a Dysgu yn helpu i fagu hyder a gallu ar draws y system addysg. Caiff y gwaith hwn ei ategu gan ein Strategaeth Genedlaethol ar gyfer Ymchwil ac Ymholiad Addysgol, sy'n nodi ein huchelgais i bolisi ac arferion addysgol yng Nghymru gael eu llywio gan dystiolaeth gadarn a chan ymholiad proffesiynol disgybledig. Trwy'r strategaeth hon, byddwn yn cefnogi ysgolion i integreiddio AI a thechnolegau digidol eraill i’w dulliau seiliedig ar ymholi o ddysgu proffesiynol a chynllunio gwelliant.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i sicrhau bod gan bob ymarferydd y sgiliau, yr hyder a'r wybodaeth i ddefnyddio AI yn ddiogel ac yn gyfrifol.

Argymhelliad 3

Sicrhau bod y cwricwlwm yn darparu’r medrau llythrennedd digidol sydd eu hangen ar ddisgyblion i ymgysylltu ag AI yn foesegol ac yn feirniadol 

Dylai Llywodraeth Cymru:

• ddiweddaru’r Fframwaith Cymhwysedd Digidol (FfCD) i ymgorffori llythrennedd digidol sy’n gysylltiedig ag AI, gan gynnwys gwerthuso’n feirniadol, dealltwriaeth foesegol ac arweiniad i ddisgyblion sy’n briodol i’w datblygiad

Dylai awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion:

• ddarparu arweiniad ac enghreifftiau i gefnogi addysgu llythrennedd digidol sy’n gysylltiedig ag AI ar draws y cwricwlwm, sy’n cyd-fynd â’r FfCD wedi’i ddiweddaru

Dylai ysgolion ac UCDau:

• roi gofynion y FfCD ar waith i addysgu disgyblion am risgiau, heriau a manteision AI mewn addysg a chymdeithas
• defnyddio offer AI mewn addysgu a dysgu dim ond lle mae tystiolaeth glir o effaith gadarnhaol ar gynnydd a lles disgyblion
• sicrhau bod disgyblion yn datblygu dealltwriaeth o bwysigrwydd cyfeirio at ddefnyddio AI, ei effaith ar uniondeb academaidd a’i botensial i gyfyngu ar feddwl yn feirniadol pan gaiff ei gamddefnyddio

Ymateb Llywodraeth Cymru

Rydym yn croesawu argymhellion Estyn ac yn cydnabod pwysigrwydd arfogi dysgwyr â'r sgiliau llythrennedd digidol sydd eu hangen i lywio tirwedd esblygol AI yn foesegol ac yn feirniadol.

Rydym wedi dechrau gweithio i adolygu ac adnewyddu'r Fframwaith Cymhwysedd Digidol (DCF). Mae'r gwaith hwn yn cael ei lywio gan ymgysylltu parhaus ag ymarferwyr, awdurdodau lleol, Estyn ac arbenigwyr mewn addysg ddigidol a moeseg deallusrwydd deallus. Bydd yr adolygiad yn ystyried gwerthusiad beirniadol o gynnwys a gynhyrchir gan AI, ystyriaethau moesegol ynghylch defnyddio AI, a dilyniant wrth ddeall AI. Byddwn yn cydweithio ag Estyn, awdurdodau lleol a gwasanaethau gwella ysgolion i gefnogi'r gwaith o addysgu llythrennedd digidol sy'n gysylltiedig ag AI yn unol â'r DCF wedi'i ddiweddaru a'r Cwricwlwm ehangach i Gymru.

Drwy Raglen Grant Cwricwlwm Cymru, mae £1.4m dros 3 blynedd wedi'i ddyrannu i gefnogi dealltwriaeth o sgiliau cyfrifiadurol a digidol. Bydd y grant hwn yn cefnogi ymarferwyr, ar draws lleoliadau cynradd ac uwchradd, i ymgysylltu â dysgu sy'n gysylltiedig â thechnolegau sy'n dod i'r amlwg gan gynnwys AI. Bydd hefyd yn darparu cyngor i ysgolion dros ystod o awdurdodau lleol i ddeall cynnydd mewn sgiliau digidol a chyfrifiaduca. Wrth i ni ddatblygu'r DCF, byddwn yn gweithio gyda'r partner llwyddiannus i sicrhau bod cyfleoedd dysgu proffesiynol yn gefnogol i unrhyw newidiadau. 

Mae Rhaglen Grant Cwricwlwm Cymru yn ei gwneud yn ofynnol i bob cynigydd llwyddiannus ymgysylltu'n agos â staff gwella ysgolion awdurdodau lleol i ymateb i flaenoriaethau cenedlaethol a lleol ac ategu'r cymorth sydd eisoes ar gael ar lefel genedlaethol a lleol. Bydd hyn yn cynnwys dyfarniadau a wneir o dan y maes blaenoriaeth sgiliau digidol a chyfrifiadurol.

Mae'r adroddiad ar gael ar wefan Estyn, ac fe'i cyhoeddwyd ar 09 Hydref 2025.