Prosiectau seilwaith arwyddocaol (SIP): sut i ddrafftio Gorchymyn Cydsyniad Seilwaith (ICO)

Is-ddeddfwriaeth yw Gorchymyn Cydsyniad Seilwaith (ICO), a dylai'r broses o lunio ICO ddilyn confensiynau drafftio statudol. Dylai'r ICO fod yn hygyrch i'r holl randdeiliaid, a bod wedi'i ysgrifennu mewn ffordd sy'n glir ac yn ddealladwy, fel bod pobl yn gwybod ac yn deall y cydsyniad a roddir.

Rhaid i'r ICO gael ei ddrafftio'n llawn gan yr Ymgeisydd a'i gyflwyno, ynghyd â dogfennau eraill, gyda'r cais prosiect seilwaith arwyddocaol (SIP). 

Mae'r Memorandwm Esboniadol yn galluogi'r Awdurdod Archwilio, rhanddeiliaid a Gweinidogion Cymru i ddeall yr ICO drafft drwy amlinellu'r rhesymau dros ei gynnwys. Mae'r Memorandwm Esboniadol yn egluro sut a pham mae'r ICO wedi'i deilwra i fodloni gofynion unigryw pob datblygiad. 

O ystyried yr ystod eang o bwerau sydd ar gael, dylai'r Memorandwm Esboniadol gyfiawnhau pob erthygl a gofyniad. Dylai hyn esbonio pam fod cynnwys y pŵer yn briodol ar gyfer y datblygiad, ac nid yn gyffredinol. Dylai'r cyfiawnhad fod yn gymesur â gradd newydd-deb a/neu ddadleuon y pŵer penodol hwnnw.

Gall Memorandwm Esboniadol clir, manwl gywir y gellir ei gyfiawnhau’n llawn leihau cwestiynau archwilio o safbwynt yr ICO drafft. Ar gyfer pob darpariaeth, bydd gwahanol randdeiliaid eisiau bod yn fodlon ar faterion penodol, megis:

• ffynhonnell y ddarpariaeth.
• o dan ba adran/Atodlen o Ddeddf Seilwaith (Cymru) 2024 (IWA 2024) y'i gwneir.
• pam ei fod yn berthnasol i'r Datblygiad Arfaethedig.
• pam fod yr Ymgeisydd o'r farn ei fod yn bwysig/hanfodol i gyflawni neu weithredu'r Datblygiad Arfaethedig.

Pan fo ymgeiswyr yn ceisio cydsyniad tybiedig neu gydsyniad a ddiddymwyd dylid nodi'r rhain yn glir fel y gall pob rhanddeiliad nodi'r effaith ar gyfundrefnau eraill. Mae hyn yn arbennig o bwysig pan fo'r corff arall yn gyfrifol am y gyfundrefn honno, gan gynnwys cymeradwyo'r cydsyniad yn yr ICO, neu ei fonitro a'i reoli'n barhaus. 

Defnyddio templed Offeryn Statudol Cymru

Rhaid gwneud ICO ar ffurf Offeryn Statudol Cymru (WOS) os yw'n cynnwys 'darpariaethau deddfwriaethol' sydd, er enghraifft, yn cymhwyso, yn diwygio neu'n eithrio darpariaethau statudol eraill (gweler adran 63 ac 85 o IWA 2024).   Rhaid i ICOs sydd ddim yn cynnwys darpariaethau deddfwriaethol hefyd ddilyn gofynion fformatio, ac anogir y defnydd o WSI ar gyfer pob gorchymyn, waeth a ydynt yn Offerynnau Statudol ai peidio, gan ei fod yn darparu eglurder a chysondeb ar gyfer y broses gydsynio. Cysylltwch â PEDW i drafod fformat y gorchymyn.

Gwirio'r gorchymyn  

Cyn gwneud cais i PEDW, dylid gwirio'r ICO drafft yn drylwyr i gael gwared ar wallau teipograffyddol ac i sicrhau cysondeb ar draws y ddogfen gyfan. Dylid cynnal y gwiriadau hyn hefyd yn ystod yr Archwiliad, pryd bynnag y gwneir newidiadau sy'n effeithio ar yr ICO drafft.

Mae'r Gwasanaeth Cyhoeddi Deddfwriaeth yn darparu proses ddilysu sy'n tystio bod yr ICO drafft yn rhydd o wallau ac ar y fersiwn gywir o dempled OS. Rhaid i'r copi o'r gorchymyn a gyflwynwyd gyda'r cais, ac ICO drafft terfynol yr Ymgeisydd a gyflwynwyd tua diwedd yr Archwiliad fod wedi'i glirio, a rhaid cael copi o'r e-bost Llwyddiant Dilysu i gyd-fynd â nhw. Os cyflwynir ICOs drafft gyda gwallau neu heb e-bost dilysu llwyddiannus, gofynnir i ymgeiswyr ddatrys y gwallau ac ailgyflwyno gydag e-bost Llwyddiant Dilysu. 

Sut i wneud newidiadau

Efallai y bydd newidiadau i'r ICO drafft yn cael eu cyflwyno gan yr Ymgeisydd yn ystod yr Archwiliad o ganlyniad i:

• ymateb i gwestiynau a godwyd gan yr Awdurdod Archwilio;
• ymateb i sylwadau a wnaed gan Randdeiliaid; neu
• ymateb i gytundebau a wnaed gyda Rhanddeiliaid.

Caiff yr Amserlen Archwilio ddarparu ar gyfer fersiwn neu fersiynau diwygiedig o'r ICO drafft i'w cyflwyno gan yr Ymgeisydd. Caiff ymgeiswyr hefyd ganiatâd i gyflwyno drafft diwygiedig o'r ICO ar adegau eraill yn ystod yr Archwiliad, er enghraifft mewn cysylltiad ag amrywiad i'r cais. 

Mae angen llwybr archwilio clir i nodi newidiadau i'r ICO drafft a'r rhesymau pam fod y newidiadau hynny wedi'u gwneud. Bydd hyn yn helpu rhanddeiliaid i ddeall sut y ffurfiwyd ICO terfynol.

Cadw golwg ar newidiadau 

Er mwyn cadw golwg glir ar newidiadau, dylai ymgeiswyr sicrhau bod y canlynol yn cyd-fynd â phob ICO drafft diwygiedig a'r memorandwm esboniadol cysylltiedig:

• fersiwn â newidiadau wedi'u tracio o'r ICO drafft sy'n tynnu sylw at unrhyw newidiadau a wnaed o'r fersiwn flaenorol (ac a nodir ag enw ffeil addas);
• Memorandwm Esboniadol â newidiadau wedi'u tracio sy'n tynnu sylw at yr holl newidiadau a wnaed o'r fersiwn flaenorol (ac a nodir ag enw ffeil addas) neu, yn dibynnu ar nifer y fersiynau, ar adegau yn ystod yr archwiliad;
• dogfen esboniadol ategol o'r newidiadau. Dylai hon esbonio unrhyw welliannau mewn ffordd gymesur a chryno. Mae hyn fel y gall Rhanddeiliaid a'r Awdurdod Archwilio ddeall pwrpas ac effaith unrhyw newidiadau.

Rhaid cyflwyno Memorandwm Esboniadol wedi'i ddiweddaru'n llawn gyda'r fersiwn derfynol o ICO drafft yr Ymgeisydd tua diwedd yr Archwiliad. Felly, bydd angen i ymgeiswyr gadw nodyn manwl a chynhwysfawr o'r newidiadau a wnaed i'r ICO drafft yn ystod yr Archwiliad er mwyn llywio fersiwn derfynol y Memorandwm Esboniadol. 

Pan fo Partïon â Buddiant ac eithrio'r Ymgeisydd wedi awgrymu darpariaethau ICO drafft diwygiedig neu newydd yn eu sylwadau, dylent hefyd ddarparu esboniad i gefnogi'r gwelliant neu'r ddarpariaeth newydd arfaethedig.

Mae canllawiau ar gael ar ddrafftio deddfwriaeth Cymru: Drafftio deddfau i Gymru: canllaw. Dylid dilyn y canllawiau hyn i sicrhau bod yr OS yn glir i'w ddilyn ac yn gyfreithiol gadarn. 

Mae hyd a graddau ICO yn dibynnu ar faint a chymhlethdod y datblygiad arfaethedig, y pwerau penodol o dan sylw, a maint a mathau y cydsyniadau ac awdurdodiadau a roddir.

Rhaid drafftio pob ICO i fodloni amgylchiadau penodol y datblygiad arfaethedig. Y dull safonol yw nodi'r prif ddarpariaethau fel erthyglau wedi'u grwpio i rannau priodol (adrannau). Er enghraifft:

• Y dyddiad y daw'r gorchymyn i rym;
• diffiniadau o dermau allweddol yn yr ICO a darpariaethau sy'n nodi sut i ddehongli'r ICO;
• y prif bwerau gan gynnwys:
• cydsyniad datblygu a roddir gan yr ICO;
• paramedrau'r datblygiad awdurdodedig a'r terfynau gwyro a ganiateir;
• y defnydd awdurdodedig;
• gwaith cynnal a gweithredu'r datblygiad awdurdodedig;
• pwy fydd yn elwa o'r pwerau yn yr ICO ac a ellir trosglwyddo'r rhain i gorff arall; a
• cymhwyso ac anghymhwyso ac addasu darpariaethau deddfwriaethol;
• pwerau angenrheidiol ac atodol mewn perthynas â:
  • gwaith priffyrdd, gollwng dŵr, awdurdod i arolygu ac ymchwilio i dir, a gwaith i ddiogelu adeiladau;
  • lle bo'n briodol, pwerau caffael gan gynnwys caffael gorfodol, pwerau i ddileu hawliau tramwy cyhoeddus, defnydd a meddiant tir dros dro i gyflawni a chynnal datblygiad awdurdodedig ac adennill costau creu cysylltiadau newydd;
• y weithdrefn ar gyfer cael cymeradwyaeth a gofynion cyflawni ynghlwm wrth yr ICO a lle bo angen, mecanwaith apelio yn erbyn gwrthod;
• amddiffyn buddiannau ymgymerwyr statudol gan gynnwys cyfarpar;
• lle bo'n briodol, trwydded forol dybiedig;
• unrhyw bwerau gweithredol angenrheidiol i ddelio â materion megis cwympo neu dorri coed a chael gwared ar wrychoedd; a
• materion cyffredinol megis ardystio cynlluniau a dogfennau, darpariaeth ar gyfer cyfathrebu electronig, a chymhwyso cyfraith landlordiaid a thenantiaid.
• Lle bo'n briodol, cydsyniadau tybiedig eraill

Bydd y pwerau a'r darpariaethau yn yr erthyglau yn cael eu cynnwys yn yr Atodlenni i'r ICO yn ôl yr angen. Caiff pob darpariaeth gynnwys amodau y gellid bod wedi cael eu gosod ar ddyfarniad unrhyw ganiatâd, cydsyniad neu awdurdodiad a fyddai wedi bod yn ofynnol ar gyfer y datblygiad pe bai wedi cael ei gydsynio trwy gyfundrefn wahanol. Felly, dylai gofynion fod yn fanwl, yn orfodadwy, yn angenrheidiol, yn berthnasol i'r datblygiad, yn berthnasol i seilwaith sy'n cydsynio ac yn rhesymol ym mhob agwedd arall.

Mae'r canlynol yn darparu gwybodaeth am ystyriaethau penodol ar gyfer drafftio ICO.   

Diffiniadau

Dylid defnyddio diffiniadau yn gyson trwy gydol yr ICO drafft a dylai ymgeiswyr nodi:

• bod angen ailddatgan termau a ddiffinnir yn y rhiant-ddeddfwriaeth (hy IWA 2024) yn yr ICO gan nad ydynt yn trosglwyddo'n awtomatig.
• y dylid osgoi defnyddio diffiniadau gwahanol ar gyfer yr un term o fewn gwahanol rannau o'r ICO drafft lle bo'n bosibl (er enghraifft nodi dau ystyr gwahanol ar gyfer 'cyfarpar'). Os yw hyn yn anochel, yna dylai'r diffiniad yn yr Erthygl Ddehongli egluro ei fod yn ddarostyngedig i ddiffiniad arall rywle yn yr ICO drafft;
• yn gyffredinol, ni ddylid darparu diffiniad ar gyfer 'Gweinidogion Cymru' (mae adrannau'r llywodraeth yn gofyn am gymryd yn ganiataol bod Gweinidogion Cymru yn gyffredinol yn caniatáu newidiadau i beirianwaith llywodraeth yn y dyfodol);
• y dylid cymryd gofal i sicrhau nad yw'r diffiniadau a ddarperir mewn ICOs drafft yn gwrthdaro ag unrhyw un o'r diffiniadau a ddarperir yn adran 235 o IWA 2024 (lle mae gwrthdaro, dylai ymgeiswyr esbonio a darparu cyfiawnhad yn y Memorandwm Esboniadol); a
• ni ddylid defnyddio diffiniadau i geisio gwneud darpariaeth sylweddol ynglŷn â'r hyn y gellir ei wneud ac na ellir ei wneud o dan ICO, nac i geisio rhoi effaith neu gyflwyno Atodlenni.
• pan fo mwy nag un awdurdod cynllunio perthnasol (neu awdurdod arall), dylid gwneud hyn yn glir yn y diffiniadau.

Erthyglau ardystio

Rhaid i erthygl ac Atodlen yn yr ICO drafft restru'r ystod o gynlluniau a dogfennau eraill y mae'n ofynnol iddynt gael eu hardystio fel gwir gopïau gan Weinidogion Cymru ar ôl cymeradwyo'r ICO.

Dylai ymgeiswyr gyfyngu'r cynlluniau a'r dogfennau hynny sydd angen eu ardystio i'r rhai sydd wedi'u diogelu o dan yr ICO. Fodd bynnag, dylai ymgeiswyr osgoi cyfeirio at 'unrhyw gynlluniau neu ddogfennau eraill y cyfeirir atynt yn y Gorchymyn hwn' gan nad yw hyn yn ddigon clir, nac yn ddigon manwl.

Dylid rhestru'n benodol gynlluniau a dogfennau eraill y mae'n ofynnol eu hardystio fel y Cynlluniau Tir a'r Cynlluniau Gwaith yn benodol yn yr Erthygl berthnasol. Dylai ymgeiswyr nodi teitlau a rhifau dogfennau o'r fath, naill ai yn yr Erthygl ardystio neu, os oes nifer fawr o ddogfennau, mewn Atodlen neu Atodlenni ar wahân i'r ICO.

Efallai y bydd angen ardystio'r Datganiad Amgylcheddol (ES) gan y gall cadw at ganfyddiadau'r asesiad fod yn berthnasol wrth gyflawni gofynion.  Os darperir 'gwybodaeth amgylcheddol' yn ystod Archwiliad sy'n effeithio ar y canfyddiadau yn yr ES, yna dylai ymgeiswyr ystyried a ddylai'r wybodaeth hon hefyd fod yn rhan o ardystiad yr ES.

Sicrhau mesurau lliniaru

Gall cais gael effeithiau amgylcheddol andwyol sylweddol y mae angen eu lliniaru. Pan fo'r effeithiau hyn, bydd yr effeithiau'n cael eu nodi yn y Datganiad Amgylcheddol a/neu wybodaeth amgylcheddol berthnasol gysylltiedig. Rhaid i unrhyw fesurau lliniaru y dibynnir arnynt gael eu diogelu'n gadarn, a rhaid ei bod yn amlwg bod modd eu cyflawni. Yn gyffredinol, bydd hyn yn cael ei gyflawni trwy Ofynion yn yr ICO drafft. 

Caiff mesurau lliniaru gynnwys cadw at fesurau rheoli a sefydlwyd trwy gynlluniau rheoli perthnasol. Gellir cyflwyno'r rhain gyda'r cais neu eu diogelu gan amodau, yn dibynnu ar yr amgylchiadau penodol. Gall 'Tabl Lliniaru' helpu i nodi sut a ble mae mesurau lliniaru y dibynnir arnynt yn cael eu diogelu yn yr ICO drafft.

Sut mae manylion terfynol yn cael eu cymeradwyo neu eu hamrywio  

Mae adran 63 o IWA 2024 yn caniatáu i'r ICO gynnwys cynigion sy'n gofyn am gydsyniad Gweinidogion Cymru 'neu unrhyw berson arall' yn y dyfodol. 

Wrth baratoi'r ICO drafft, dylai ymgeiswyr ystyried yn ofalus yr agweddau a fyddai'n briodol i'w cymeradwyo yn nes ymlaen. Rhaid cyfiawnhau unrhyw ddarpariaethau yn yr ICO drafft sy'n caniatáu hyblygrwydd yn drylwyr yn y Memorandwm Esboniadol a'u hasesu o fewn yr ES.

Mewn llawer o achosion, mae'n debygol mai'r awdurdod cynllunio perthnasol ar gyfer yr ardal lle lleolir y datblygiad, yw'r 'person' perthnasol i gael cymeradwyaethau o'r fath. Anogir ymgeiswyr yn gryf i ymgysylltu cyn gynted â phosibl am y Gofynion y bwriedir eu cynnwys yn yr ICO drafft ac i gytuno ar y dull gorau o gyflawni'r Gofynion, er enghraifft i gytuno ar amserlen gymesur ar gyfer cyflawni yn dibynnu ar raddau neu gymhlethdod y manylion a gedwir yn ôl i'w cymeradwyo yn ddiweddarach. 

Dileu hawliau preifat dros dir

Efallai y bydd ymgeisydd yn dymuno diddymu hawliau preifat dros dir y mae'n ei gaffael, neu dros dir y mae eisoes yn berchen arno neu dir sydd yn ofynnol fel arall ar gyfer y SIP.

Rhaid i'r Cynllun Tir sy'n cyd-fynd â'r cais nodi unrhyw dir y bwriedir arfer pwerau Caffael Gorfodol drosto. Pan fo ymgeisydd yn ceisio pwerau yn yr ICO i gaffael tir yn orfodol, dylai'r Erthygl sy'n cynnwys y pwerau fod wedi ei drafftio mewn modd sy'n ei gwneud yn glir a fydd y pŵer yn clirio teitl y tir o bob hawl breifat. Fodd bynnag, gall yr ymgeisydd geisio eithrio hawl breifat benodol o'r pŵer diddymu diwahân. 

Cyfamodau cyfyngol

Efallai y byddai'n briodol cynnwys pŵer i osod Cyfamodau Cyfyngol dros y rhan o'r tir sy'n ddarostyngedig i Gaffael neu Ddefnydd Gorfodol o dan yr ICO. Er mwyn galluogi Gweinidogion Cymru i ystyried a yw gosod Cyfamodau Cyfyngol yn angenrheidiol at ddibenion gweithredu ICO, ac yn briodol o safbwynt hawliau dynol, dylai ymgeiswyr fod yn barod i esbonio'n llawn a chyfiawnhau'r angen i gynnwys pwerau o'r fath yn y Datganiad o'r Rhesymau. Ni ddylid drafftio darpariaethau ICO sy'n ceisio gosod Cyfamodau Cyfyngol yn fras a dylent nodi'r tir y maent yn ymwneud ag ef a natur y Cyfamod Cyfyngol.

Darpariaethau diogelu

Lle bo'n briodol, gellir defnyddio Darpariaethau Diogelu pan fo'r datblygiad arfaethedig yn effeithio ar Ymgymerwr Statudol. Lle mae angen y rhain dylid eu cyfiawnhau'n llawn o fewn y Memorandwm Esboniadol. Gall gwybodaeth ategol nodi bod yr ymgeisydd wedi dod i gytundeb dros y drafft arfaethedig. Pan nad oes angen Darpariaethau Diogelu ar gyfer yr Ymgymerwr Statudol hwnnw. Yn ddelfrydol bydd yr wybodaeth hon yn cael ei darparu fel tabl sy'n rhestru'r holl Ymgymerwyr Statudol.

Cymhwyso, addasu neu eithrio darpariaethau statudol

O dan adran 63(6)(a) o IWA 2024 caniateir i'r Gorchymyn Cydsyniad Seilwaith gymhwyso, addasu neu eithrio darpariaeth statudol bresennol sy'n ymwneud ag unrhyw fater y caniateir gwneud darpariaeth ar ei gyfer yn yr ICO.

Dylai'r pŵer i gymhwyso, addasu neu eithrio darpariaeth statudol bresennol gael ei nodi mewn Erthygl ym mhrif gorff yr ICO drafft. Dylid nodi'r darpariaethau hynny y bwriedir eu cymhwyso, eu haddasu neu eu heithrio gan ICO yn glir, ac, os ydynt yn helaeth, eu nodi mewn Atodlen neu Atodlenni.

Trwyddedi Morol Tybiedig

Caiff ICO 'farnu' cydsyniad ar gyfer Trwydded Forol o dan Ran 4 o Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009 (MCAA2009), yn ddarostyngedig i amodau penodedig. Gall ICO hefyd farnu mwy nag un Drwydded Forol Dybiedig, lle mae hyn yn fanteisiol ar gyfer datblygiad penodol lle gall fod elfennau gwahanol i'r prosiect datblygu cyffredinol.

Mae is-adran 71(1)(b) o'r MCAA2009 yn caniatáu i Drwydded Forol Dybiedig gael ei dyfarnu yn ddarostyngedig i'r Amodau hynny y mae'r awdurdod trwyddedu yn credu eu bod yn briodol. Caiff y rhain, o dan is-adran 71(2), ymwneud â'r gweithgareddau a awdurdodwyd gan y drwydded a'r rhagofalon sydd i'w cymryd neu'r gwaith sydd i'w gyflawni (boed cyn, yn ystod neu ar ôl cyflawni'r gweithgareddau awdurdodedig) mewn cysylltiad â'r gweithgareddau hynny neu o ganlyniad iddynt. Mae is-adran 71(3) yn nodi chwe mater y gellir ymdrin â nhw yn benodol gan amodau.