Cylchlythyr pwyllgor deintyddol cymru: Tachwedd 2025

Fel y nodwyd yn ein cylchlythyr ym mis Gorffennaf 2025, mae Pwyllgor Deintyddol Cymru wedi bod yn gweithio i lunio tri datganiad sefyllfa mewn perthynas â gwasanaethau deintyddol, i'w cyhoeddi cyn bo hir. 

Mae dogfennau Pwyllgor Deintyddol Cymru, gan gynnwys cylchlythyrau blaenorol, yn cael eu cynnal ar-lein yn: Pwyllgor Deintyddol Cymru | LLYW.CYMRU

Bydd y datganiadau sefyllfa hefyd yn cael eu rhannu ar y platfform hwn. 

• Bydd cyflawni sero net mewn gwasanaethau deintyddol yng Nghymru yn gwella iechyd y boblogaeth nawr ac ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol
• Rhaid dileu anghydraddoldebau iechyd y geg annheg ac ataliadwy
• Rhaid i Ofal Deintyddol ar gyfer Pobl Agored i Niwed yng Nghymru barhau i fod yn flaenoriaeth uchel

Mae Llywodraeth Cymru bellach wedi rhannu canlyniad yr ymgynghoriad cyhoeddus ynglŷn â chontract newydd Gwasanaethau Deintyddol Cyffredinol y GIG ar gyfer Cymru. 

Yr ymateb i'r ymgynghoriad oedd yr ymateb mwyaf a gafodd Llywodraeth Cymru i unrhyw ymgynghoriad cyhoeddus.

Mae newidiadau wedi'u gwneud i'r contract yn seiliedig ar yr ymatebion. 

Mae'r penderfyniad i beidio â gweithredu'r cynnig i symud cleifion risg isel i'r porth mynediad deintyddol yn tynnu sylw at y dewis cryf ymhlith cleifion a thimau deintyddol i gadw eu perthnasoedd parhaus. 

Mae manylion terfynol y contract yn cael eu penderfynu o fewn grwpiau gorchwyl a gorffen a gweithredu gyda GIG Cymru, Cymdeithas Ddeintyddol Prydain, Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid, a fydd yn cael eu rhannu gyda'r proffesiwn cyn gynted â phosibl. 

Cynllun i dyfu, cefnogi ac ysbrydoli gweithlu gofal sylfaenol medrus, llawn cymhelliant a thosturiol. Rhoi cleifion a staff yn gyntaf drwy bartneriaeth, arloesi a chynhwysiant. Grymuso pobl a thimau i adeiladu Cymru iachach.

Mae Addysg a Gwella Iechyd Cymru (AaGIC) a'r Rhaglen Strategol ar gyfer Gofal Sylfaenol (SPPC) wedi datblygu Cynllun Gweithlu Strategol ar gyfer Gofal Sylfaenol (SWPPC) ar y cyd â phartneriaid ledled Cymru.

Datblygwyd y cynllun gan ddefnyddio dull 3 colofn AaGIC sy'n cynnwys ymchwil ac arfer gorau, adolygiad o'r wybodaeth am y gweithlu sydd ar gael a chyflwyno cyfnod ymgysylltu ac ymgynghori helaeth gyda rhanddeiliaid allweddol ar draws gofal sylfaenol

Y 10 mlynedd nesaf: Gweledigaeth ar gyfer y gweithlu gofal sylfaenol:

• bydd pobl yn cael eu cefnogi gan dimau amlbroffesiynol sy'n gweithio gyda'i gilydd i ddarparu gofal cyfannol ac integredig
• bydd pobl  yn cael budd o amrywiaeth cyson o wasanaethau sydd ar gael mewn gofal sylfaenol, gyda maint a siâp y gweithlu yn adlewyrchu anghenion iechyd y boblogaeth leol ac yn cyflawni canlyniadau teg
• bydd technoleg a'r defnydd o ddata yn chwarae rhan fwy a bydd yn helpu i ddarparu gofal hygyrch, o ansawdd uchel sydd wedi'i dargedu at anghenion pobl
• bydd pobl yn cael eu denu i weithio ym maes gofal sylfaenol a bydd ganddynt ddewis a hyblygrwydd i ddatblygu ar hyd eu llwybr gyrfa gyda mynediad at addysg a hyfforddiant o ansawdd uchel
• bydd ein gweithlu yn darparu gofal sy'n berthnasol ar draws safbwynt eang a chyfannol i anghenion pobl gan ganolbwyntio ar atal, gofal a thriniaeth
• bydd gan ein gweithlu amrywiaeth ehangach o sgiliau a byddant yn cael eu cefnogi i ddatblygu er mwyn diwallu anghenion eu cymunedau
• bydd ein gweithlu yn cael ei gefnogi i ddefnyddio eu sgiliau estynedig ar draws amrywiaeth o leoliadau, gan gyfuno dewisiadau gwaith a ffordd o fyw

Mae'r cynllun yn nodi 26 o gamau gweithredu allweddol i'w cyflawni dros gyfnod o 5 mlynedd sy'n cyd-fynd â themâu'r Strategaeth Gweithlu Iechyd a Gofal Cymdeithasol. 

I ddarllen mwy am gamau gweithredu a manteision y cynllun cynhwysfawr hwn, ewch i Gwella Addysg Iechyd Cymru.

Cyflwynodd Matthew York, Cofrestrydd Iechyd y Cyhoedd, sy'n gweithio gyda'r Gwasanaeth Iechyd Cynhwysiant, Iechyd Cyhoeddus Cymru, yn ddiweddar i Bwyllgor Deintyddol Cymru, ynghylch anghenion deintyddol a rhwystrau sy'n wynebu'r rhai sy'n dod i gysylltiad â'r system cyfiawnder troseddol:

Mae gan bob carchar yng Nghymru ddeintyddion ar y safle. Maent i gyd yn darparu triniaeth frys ac mae rhai hefyd yn darparu gofal arferol. Nid oes carchardai i fenywod yng Nghymru, felly mae carcharorion benywaidd o Gymru yn cael eu lletya dros y ffin yn Lloegr. 

Mae bod yn y carchar yn gyfle i ymgysylltu â gwasanaethau deintyddol, yn aml am y tro cyntaf ers blynyddoedd lawer. Efallai y bydd carcharorion yn cael eu rhyddhau cyn i'w cwrs o driniaeth (e.e. darparu dannedd gosod) wedi'i gwblhau, ac ar hyn o bryd mae'n hynod heriol i'r driniaeth honno barhau yn y Gwasanaethau Deintyddol Cyffredinol. 

Mae rhyddhau o'r carchar, felly, yn rhwystr i barhau â gofal oni bai bod modd rhoi llwybrau atgyfeirio di-dor ar waith. Mae'r rhwystr hwn yn ehangu anghydraddoldebau iechyd a gall arwain at wastraffu adnoddau pan fydd yn rhaid rhoi'r gorau i gyrsiau o driniaeth.

Gwnaeth Matthew York gyfres o argymhellion:

• hysbysu deintyddion carchardai sy'n gwasanaethu preswylwyr Cymru, swyddfeydd prawf ac eraill sy'n cefnogi'r rhai sy'n gadael carchardai am y gwasanaethau sydd ar gael
• hysbysu rhanddeiliaid am y mecanweithiau atgyfeirio sydd eisoes ar waith, a chreu llwybrau newydd i gwmpasu unrhyw fylchau
• sicrhau bod atgyfeirwyr yn ymwybodol o'r materion capasiti o fewn Gwasanaeth Deintyddol Cymunedol, a sicrhau mai dim ond atgyfeiriadau priodol sy'n cael eu gwneud
• monitro faint o'r garfan hon sy'n cael eu hatgyfeirio i'r Gwasanaeth Deintyddol Cymunedol ac unrhyw sgil-effeithiau ar y gwasanaethau hynny.

Mae Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru (AGIC) yn chwarae rôl bwysig wrth sicrhau bod practisau deintyddol ledled Cymru yn darparu gofal diogel, effeithiol ac o ansawdd uchel drwy ddilyn deddfwriaeth a safonau proffesiynol perthnasol.

Yn ddiweddar, mae AGIC wedi cyhoeddi mewnwelediadau o'u harolygiadau. Meddai AGIC:

Er bod ein harolygiadau'n dangos bod y rhan fwyaf o bractisau deintyddol yn rheoli gofal clinigol yn dda, mae materion mewn perthynas â meysydd anghlinigol yn codi'n aml ac mae angen rhoi sylw iddynt. Mae'r meysydd hyn, er y cânt eu diystyried weithiau, yn hollbwysig i gynnal diogelwch cleifion a sicrhau cydymffurfiaeth reoleiddiol yn ogystal â rhoi profiad cadarnhaol i gleifion.

Mae ein harolygiadau wedi nodi nifer o themâu cyffredin, ac rydym yn gofyn i bractisau deintyddol fyfyrio ar y materion hyn ac ystyried sut y gallant weithredu ar y gwersi hyn yn eu gwasanaethau eu hunain.

Mae'r themâu a amlygwyd gan AGIC ar gyfer dysgu a datblygu yn cynnwys gwiriadau ynghylch recriwtio a diogelu, goruchwylio hyfforddiant gorfodol, teilwra polisïau i wasanaethau penodol, gwneud gwybodaeth i gleifion yn hygyrch, adolygu dogfennau allweddol yn rheolaidd, a sicrhau bod “cynnig rhagweithiol” yn cael ei wneud i gleifion ynghylch eu hanghenion iaith. 

I gael rhagor o wybodaeth, ewch i wefan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru.

Mae Llywodraeth Cymru yn gofyn am eich barn ar lunio dyfodol Cynllun Bwrsariaeth GIG Cymru mewn ymgynghoriad agored.

Mae Llywodraeth Cymru yn egluro:

Ers ei lansio yn 2017, mae Cynllun Bwrsariaeth presennol GIG Cymru, sydd wedi’i reoli gan Addysg a Gwella Iechyd Cymru (AaGIC) ers 2018, wedi cynorthwyo dros 15,500 o fyfyrwyr gofal iechyd i gwblhau eu hastudiaethau ac ymuno â gweithlu'r GIG yng Nghymru. Rydym yn hynod falch o'r llwyddiant hwn. Ond mae amseroedd wedi newid. Er bod y fwrsariaeth yn parhau i gynnig cymorth ariannol hanfodol, nid yw wedi cael ei hadolygu ers cryn amser. Fe wnaeth diweddariad allweddol ym mlwyddyn academaidd 2024 i 2025 ganiatáu i fyfyrwyr amser llawn, cymwys sydd â'u domisil yng Nghymru dderbyn swm llawn y benthyciad cynhaliaeth, cam pwysig ymlaen. Fodd bynnag, rydyn ni'n gwybod bod angen i ni fynd ymhellach.

Rydym ni nawr yn edrych i'r dyfodol. Pa fath o Gynllun Bwrsariaeth GIG Cymru sydd ei angen arnom yn y dyfodol? Rydym ni eisiau cynllun sy'n gwneud y canlynol:

• diwallu anghenion amrywiol myfyrwyr, waeth a ydynt yn gadael yr ysgol neu'n ddysgwyr hŷn
• darparu cymorth ariannol ystyrlon
• annog graddedigion i aros a gweithio yn GIG Cymru

Er mwyn sicrhau llwyddiant, mae angen eich mewnbwn arnom. Rydym ni’n galw ar fyfyrwyr, graddedigion diweddar, addysgwyr, undebau llafur, cyrff proffesiynol, ac eraill i helpu i lunio bwrsariaeth sydd wir yn cefnogi gweithlu GIG Cymru yn y dyfodol.

Mae'r ymgynghoriad ar agor a daw i ben ar 23 Ionawr 2026. Mae Pwyllgor Deintyddol Cymru yn annog pob aelod o'r proffesiwn i ystyried ysgrifennu ymateb i'r ymgynghoriad pwysig hwn.

Mae rhagor o fanylion ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru.

Os oes gennych unrhyw ymholiadau neu sylwadau am waith Pwyllgor Deintyddol Cymru, cysylltwch â:

• Cadeirydd, Adam Porter: adam.porter2@wales.nhs.uk
• Is-gadeirydd, Jonathan Carter: chairgwentldc@gmail.com
• Ysgrifennydd, Rebecca Evans: rebecca.evans034@gov.wales