Ymchwil yn edrych ar ffyrdd o wella’r Cynllun Cyflogwr Hyderus o ran Anabledd yng Nghymru - Problemau cyflogaeth sy’n wynebu pobl anabl

Amlygodd trafodaethau’r grwpiau ffocws y problemau cyflogaeth sy’n wynebu pobl anabl y byddai angen i gynllun fynd i'r afael â nhw.

Amlygodd y cyfranogwyr fod pobl anabl yn aml yn fwy tebygol o fod mewn swyddi ansicr, tâl isel, nad ydynt bob amser yn cynnig gweithio hyblyg neu weithio gartref.

Gall gwahaniaethau yn y sector gael effaith ar bobl anabl gan fod rhai cyflogwyr yn gwneud 'yn well nag eraill' wrth allu cefnogi pobl anabl mewn cyflogaeth yn effeithiol.

Mae gennym ofal a hamdden a gwasanaethau eraill cysylltiedig, gwerthu a gwasanaethau cwsmeriaid a galwedigaethau elfennol, ac yna galwedigaethau gweinyddol. Felly, rhai o'r rheini yw'r swyddi ar y cyflogau isaf oll, a byddwch chi'n gweld pobl anabl yn cymryd mwy o swyddi yn y sectorau hynny. Felly, rwy'n credu bod hon yn broblem sector hefyd. A bod y galwedigaethau hynny yn llawer rhy isel eu cyflog. A dyna'r unig rai sydd fel petaent yn gwneud unrhyw fath o addasiadau i bobl anabl. (Cyfranogwr grŵp undeb llafur)

Gall pobl anabl sy'n weithwyr llawrydd neu sydd ar gontract dim oriau wynebu rhwystrau ychwanegol gan nad ydynt bob amser yn gallu ymaelodi ag undeb llafur. Crybwyllwyd na all undebau llafur bob amser gynrychioli'r grŵp hwn o weithwyr yn effeithiol.

Amlygodd y cyfranogwyr o undebau llafur eu bod yn aml yn ceisio atgyfnerthu'r cysylltiad rhwng cynrychiolwyr iechyd a diogelwch a chynrychiolwyr cydraddoldeb. Mae gan gynrychiolwyr cydraddoldeb undebau llafur rôl i'w chwarae gan fod ganddynt ddylanwad statudol y gellir ei ddefnyddio i drafod gyda chyflogwyr a sicrhau bod addasiadau rhesymol ar waith ar gyfer aelodau anabl. Fodd bynnag, cydnabuwyd y gellid diffinio'r rolau hyn yn well a bod amser cyfleusterau yn aml yn brin.

Mae'r rhan fwyaf o'n gweithleoedd yn fach ac nid oes gan ein cynrychiolwyr y capasiti na'r amser cyfleuster. Weithiau'r cytundeb yw nad yw'n cael ei ddyrannu i gynrychiolwyr unigol, ond ei rannu ar draws y pwyllgor cyfan neu gangen y gweithle. Ac yna rydych chi'n cyd-drafod gyda'ch cynrychiolwyr eraill o ran faint o amser y gallwch chi ei sicrhau. (Cyfranogwr grŵp undeb llafur)

Mae rhai undebau llafur yn casglu data am bobl anabl mewn swyddi â chyflog gwael a gwaith ansicr. Fodd bynnag, tynnwyd sylw at y ffaith nad yw'r data sy'n cael ei gasglu ar hyn o bryd ar y cyfan yn ystyried anfantais groestoriadol. Er enghraifft, ystyried nodweddion gwarchodedig eraill.

Felly, mae mathau o gontractau yn bwysig iawn pan fyddwch chi'n edrych ar hyn hefyd. Felly, wyddoch chi, mae rhan fawr o'n gwaith yn ymwneud â dileu contractau dim oriau a cheisio cael pawb ar gontract priodol. Ond, wyddoch chi, pan ystyriwch chi sut mae hynny'n torri i lawr yn groestoriadau, byddwch chi'n gweld bod gweithwyr anabl, ac yn enwedig gweithwyr anabl Du, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig, yn destun gwahaniaethu dwbl neu hyd yn oed gwahaniaethu triphlyg. (Cyfranogwr grŵp undeb llafur)

Crybwyllwyd bod Llywodraeth y DU wedi cynnig adrodd ar fylchau anabledd, a bod hyn yn arwydd o gam cadarnhaol ymlaen. Fodd bynnag, mae hyn yn dibynnu ar hunan-ddatgelu unigol i gyflogwr a all achosi problemau.

Roedd cyfranogwyr o Sefydliadau Pobl Anabl a Grwpiau Amhariad yn dweud efallai na fydd rhai pobl yn dweud eu bod yn anabl oherwydd rhagdybiaethau posibl gan eraill.

Weithiau maen nhw'n rhy bryderus i ddweud eu bod yn anabl neu'n ceisio addasiadau rhesymol, oherwydd bod natur eu symptomau’n codi cywilydd arnynt, ac mae ganddynt ofn gorfod eu datgelu a'u trafod gyda chyflogwr, sydd, yn anffodus, yn digwydd mewn gwirionedd yn amlach nag y byddech chi'n ei feddwl, ac mae'n gallu bod yn hynod ymwthiol i’w bywydau ac achosi trallod. (Cyfranogwr grŵp SPA)

Yn ogystal, efallai na fydd rhai pobl anabl yn ymwybodol o'u hawliau o dan y Ddeddf Cydraddoldeb (2010) a'u bod yn gymwys i gael cymorth gan eu cyflogwr.

Mae hyn yn gosod her i'r cyflogwr ddeall ei weithlu’n llawn a sicrhau bod safonau'n cael eu bodloni'n llawn i gefnogi gweithwyr anabl.

Felly, mae’n un anodd iawn i mi oherwydd rydyn ni'n gweithredu o ran y model cymdeithasol o anabledd a'r model cymdeithasol yw mai eich amgylchedd yw'r peth sy'n eich analluogi chi yn fwy na chi fel person. Felly, mae'n anodd iawn dweud y dylai pobl anabl ddweud ei bod yn anabl. (Cyfranogwr grŵp cyflogwyr)

Mae'r dyfyniad uchod yn dangos cymhlethdod y mater hwn, efallai na fydd pobl yn dymuno hunan-adnabod fel pobl anabl oherwydd y stigma a’r stereoteipio posibl sy'n gysylltiedig. Yn ogystal, cwestiynwyd a ddylai fod yn ofynnol i unigolion hunan-adnabod, o dan y model cymdeithasol o anabledd. Fodd bynnag, dywedodd y cyfranogwyr hefyd fod hyn o bosibl yn golygu nad yw’r cyflogwr a'r undebau llafur yn deall yn llawn y gweithlu y maent i fod i’w gefnogi. Yn eu tro, efallai nad yw pobl anabl yn cael y cymorth priodol y maent yn gymwys i’w gael.

Mynegodd y cyfranogwyr fod angen mwy o ymwybyddiaeth gyhoeddus o’r rhwystrau i bobl anabl fel y gall cyflogwyr greu amgylchedd gwaith diogel i annog pobl i ddatgelu eu hanabledd.

Crybwyllodd cyfranogwyr undebau llafur hefyd broblemau gydag ableddiaeth yn y gweithle. Efallai na fydd rhai cyflogwyr yn deall y cysyniad hwn yn dda.

Rydym wedi cael llwyth o enghreifftiau lle gofynnwyd i ni alw ar gynrychiolwyr oherwydd mae llawer o weithleoedd yn dangos ableddiaeth yn ôl eu diffiniad. (Cyfranogwr grŵp undeb llafur)

Yn olaf, nodir bod maint y gweithle yn cael effaith wahaniaethol ac y gall gyfyngu ar yr adnoddau y gellir eu hymrwymo i bobl anabl.

Ond ie, ac unwaith eto, yn yr un ffordd ag y canfuom gyda’r prosiect, roedd y rhan fwyaf o'r cyflogwyr, o edrych arnynt, o ran canran, yn fusnesau bach a chanolig. Nid rhai sector cyhoeddus oeddent. Roedd y sector cyhoeddus yn tueddu i fod yn weithwyr ar gyfer y rhaglenni interniaeth â chymorth, ond ar wahân i hynny, roedden nhw mor anodd i gael arnynt, hyd yn oed gyda’r asiantaethau cyflogaeth â chymorth a'r hyfforddwyr swyddi hynny yn rhan o'r broses. Roedd yn anodd iawn, am eu bod yn codi rhwystrau o hyd, ac mae’n rhaid i chi gyrraedd y person cywir sy'n gallu gwneud y penderfyniad. Ac rydym yn dal i ddarganfod yn aml, wyddoch chi, mai iechyd a diogelwch yw’r cyfan. Mae’n fater iechyd a diogelwch. Ond nid dyna beth yw, wrth gwrs. Mae llawer o waith i'w wneud o hyd. Cymaint, o hyd. (Cyfranogwr grŵp SPA)