Rhaglen Diogelwch Adeiladau

Tanlinellodd gwersi a ddysgwyd o drychineb Grenfell yr angen am atebolrwydd clir mewn perthynas â'r rhai sy'n berchen ar adeiladau perthnasol ac yn eu rheoli. Bydd Bil Diogelwch Adeiladau (Cymru) yn cyflwyno cyfundrefn diogelwch adeiladau newydd yng Nghymru ar gyfer adeiladau preswyl amlfeddiannaeth. Mae adeilad preswyl amlfeddiannaeth yn adeilad o unrhyw faint sy'n cynnwys dwy neu fwy o unedau preswyl. Bydd y Bil yn sefydlu system reoleiddio gadarn a chydlynol, gan greu llinellau atebolrwydd clir, gan osod amrediad o ddyletswyddau statudol ar "ddeiliaid dyletswydd” perthnasol mewn perthynas â rhannau perthnasol adeilad preswyl amlfeddiannaeth. 

Mae Bil Diogelwch Adeiladau (Cymru) yn rhan o raglen ehangach o ddiwygiadau gyda'r nod o wella diogelwch mewn adeiladau preswyl amlfeddiannaeth. Mae hyn yn cynnwys:

• Rhaglen gyweirio sy'n mynd i'r afael â materion diogelwch tân mewn adeiladau preswyl amlfeddiannaeth 11 metr ac uwch;
• Diwygiadau sylweddol i gam dylunio ac adeiladu adeiladau, gan gynnwys diwygiadau i reolaeth adeiladu, rheoliadau newydd ar gyfer adeiladau risg uchel, cyfrifoldebau cliriach i ddeiliaid dyletswyddau a chofrestru a rheoleiddio gorfodol ar gyfer gweithwyr proffesiynol rheolaeth adeiladu
• Sefydlu Tîm Arolygu ar y Cyd
• Bil Diogelwch Adeiladau (Cymru) a fydd yn sicrhau bod adeiladau preswyl amlfeddiannaeth yn cael eu rheoli'n ddiogel yn y dyfodol

Rhaglen adfer – Cronfa Diogelwch Adeiladau Cymru

Cymru yw'r wlad gyntaf yn y DU i gadarnhau llwybr i adfer a chyweirio'r holl adeiladau preswyl tal sydd â phroblemau strwythurol diogelwch tân. Mae Cronfa Diogelwch Adeiladau Cymru yn rhoi’r cyfle i Bersonau Cyfrifol gael cymorth i gynnal arolygon sy’n gysylltiedig â diogelwch adeiladau.

Diwygio'r cam Dylunio ac Adeiladu adeiladau 

Bu Llywodraeth Cymru yn gweithio'n agos gyda Llywodraeth y DU i ddatblygu deddfwriaeth sylfaenol sy'n cynnwys Cymru drwy Ddeddf Diogelwch Adeiladau Llywodraeth y DU 2022, sy'n ei gwneud yn orfodol i bob arolygwr adeiladu unigol a chwmnïau rheolaeth adeiladu yn y sector preifat gael eu cofrestru. 

Gwaith pellach i ddiwygio prosesau rheolaeth adeiladu ar gyfer adeiladau risg uwch a chyfundrefnau ar gyfer deiliaid dyletswyddau. Mae'r ymgynghoriad cyhoeddus ar y cynigion hyn wedi cau yn ddiweddar .

Y Tîm Arolygu ar y Cyd

Mae'r Tîm Arolygu ar y Cyd yn dîm amlddisgyblaethol sy'n gweithio'n agos gydag Awdurdodau Lleol a'r Gwasanaethau Tân ac Achub i ddod â chapasiti ychwanegol i arolygiadau ac i ddatblygu darlun cliriach o'r proffil risg presennol ar gyfer adeiladau uchel ledled Cymru.

Ar 7 Gorffennaf 2025 cyflwynwyd Bil Diogelwch Adeiladau (Cymru) gerbron y Senedd. Mae'r Bil yn amlinellu cyfundrefn diogelwch adeiladau newydd sy'n ymdrin â rheoli adeiladau preswyl amlfeddiannaeth yn barhaus. 

Bydd y Bil yn creu tri chategori o adeiladau preswyl amlfeddiannaeth, a bennir gan uchder adeilad a nifer y llawr sydd ganddo, gyda'r gwahanol lefelau o reoleiddio'n dibynnu ar gategori'r adeilad. Bydd yr adeiladau uchaf yn ddarostyngedig i'r rheoleiddio llymaf.

• Adeiladau Categori 1, sydd o leiaf 18 metr o uchder neu o leiaf saith llawr
• Adeiladau Categori 2, sydd o leiaf 11 metr o uchder ond yn llai na 18 metr o uchder, gydag o leiaf pum llawr ond llai na saith llawr
• Adeiladau Categori 3, sy'n llai nag 11 metr o uchder ac yn llai na phum llawr 

Bydd y darpariaethau diogelwch tân yn y Bil hefyd yn berthnasol i dai amlfeddiannaeth nad ydyn nhw yn cael eu gosod o dan gyd-denantiaeth unigol.

Mae tair egwyddor sylfaenol yn sail i'r Bil:

i) diogelwch

ii) atebolrwydd

iii) llais y preswylydd

i) Diogelwch

Nod y Bil yw gwella diogelwch mewn adeiladau preswyl amlfeddiannaeth yng Nghymru. 

Drwy roi dyletswyddau clir a chadarn i bobl sy'n gyfrifol am adeiladau i asesu a rheoli risg, dylid gwneud pobl yn ddiogelach, a dylent deimlo'n fwy diogel.

I raddau helaeth, bydd y drefn newydd hon yn disodli'r Gorchymyn Diogelwch Tân ar gyfer adeiladau preswyl nad ydynt yn weithleoedd hefyd. Bydd yn canolbwyntio'n gliriach ar y mathau o risg tân mewn adeiladau aml-breswyl.

Bydd y Bil yn ei gwneud yn ofynnol cynnal asesiad risg tân proffesiynol, trylwyr o bob adeilad. Ni chaniateir ond i bersonau cymwys gynnal asesiadau risg. Bydd y ‘personau atebol’ (eg y perchennog neu’r landlord) yn gorfod cymryd pob cam priodol i leihau risg tân, wedi'i lywio gan ganfyddiadau'r asesiad risg tân (ond heb ei gyfyngu i hynny).

Mewn adeiladau Categori 1 a Chategori 2 bydd angen cynnal asesiad risg strwythurol hefyd. Bydd yr union feini prawf ar gyfer cynnal yr asesiad hwnnw'n cael eu hamlinellu drwy reoliadau ar ôl i'r Bil ddod yn gyfraith.

ii) Atebolrwydd

Mae'r Bil yn diffinio pwy sy'n atebol am asesu a rheoli risgiau. Mae'n nodi beth mae'n rhaid i'r bobl hynny ei wneud.

Rhoddir swyddogaethau newydd i awdurdodau lleol. Byddant yn cofrestru adeiladau Categori 1 a 2. Byddant hefyd yn gyfrifol am orfodi llawer o'r dyletswyddau newydd a fydd yn cael eu gosod ar bersonau atebol.

Bydd yr Awdurdodau Tân ac Achub yn gyfrifol am orfodi'r dyletswyddau i asesu a rheoli risgiau diogelwch tân.

ii) Llais y Preswylydd

Mae preswylwyr yn ganolog i nodau ac amcanion y Bil. Bydd y Bil yn eu grymuso drwy roi iddynt lwybrau clir ar gyfer gwneud iawn am adeiladau a llais cryfach mewn materion sy'n effeithio ar eu cartrefi. 

Rhaid i breswylwyr hefyd chwarae rhan wrth sicrhau bod yr adeilad maent yn byw ynddo yn parhau i fod yn ddiogel. Bydd y Bil yn sefydlu cyfrifoldebau priodol i breswylwyr sy'n eu helpu i gyfrannu at amgylchedd byw mwy diogel.

Defnyddiwyd cynhyrchion yr Arolwg Ordnans i nodi nifer yr adeiladau o fewn y cwmpas: 

Amcangyfrif o nifer yr adeiladau Categori 1 yng Nghymru: 180*

Amcangyfrif o nifer yr adeiladau Categori 2 yng Nghymru: 449*

Amcangyfrif o nifer yr adeiladau Categori 3 yng Nghymru: tua 51,000**

Amcangyfrif o nifer tai amlfeddinnaeth yng Nghymru: 15,000***

*Mae'r ffigurau hyn yn amcangyfrifon a gymerwyd o'r data sydd ar gael lle mae cyfran wedi'i hidlo ac wedi cael eu gwirio

**Data heb ei wirio 

*** cymryd o StatsCymru

Ddilyn cynnydd y Bil drwy'r Senedd