Sector amgylchedd adeiledig: datganiad cenhadaeth

Mae sector yr amgylchedd adeiledig yn cwmpasu'r sectorau a'r busnesau hynny sy'n darparu'r gwaith, y nwyddau a'r gwasanaethau i ddarparu'r adeiladau, y seilwaith a'r tirweddau sy'n sylfaenol i fywydau pobl bob dydd ledled Cymru.

Mae mewnwelediad y sector, a gasglwyd drwy berthynas gontractiol Llywodraeth Cymru ag Adeiladu Arbenigrwydd yng Nghymru, wedi dangos bod angen arweinyddiaeth strategol, yn enwedig mewn meysydd lle nad oes polisi cyfredol sy'n benodol i sector yr amgylchedd adeiledig. Mae'r wybodaeth hon yn dangos yr angen i uno'r sector o amgylch gweledigaeth ystyrlon a rennir tuag at effeithlonrwydd, cynhyrchiant, proffidioldeb, arloesedd, diogelwch a chynaliadwyedd. Mae hefyd yn tynnu sylw at yr angen cryf i ddiffinio paramedrau a phrosesau'r sector yn glir i feithrin dealltwriaeth a rennir. Mae hyn yn cynnwys darparu llwybrau cyraeddadwy ar draws cylch oes llawn y sector a all hefyd gynnig budd ar gyfer dibyniaethau traws-sector a rennir fel y ceir mewn cadwyni cyflenwi, sgiliau llafur a marchnadoedd deunyddiau.

Diben y datganiad cenhedlaeth hwn yw:

• Uno'r sector (Busnesau, Prosiectau, Pobl) o amgylch nodau a rennir;
• Meithrin gwybodaeth, ymwybyddiaeth a gallu;
• Llywio uchelgeisiau Sero Net ac alinio polisïau allweddol eraill; a
• Gwella sgiliau lleol a chreu cadwyn gyflenwi wydn.

Mae sector yr amgylchedd adeiledig yn rhan allweddol o ddiffiniad Economi Sylfaenol Llywodraeth Cymru ac mae'n cynnwys llu o sectorau medrus, rhyng-gysylltiedig sy'n rhan o system o systemau: systemau adeiledig, systemau naturiol a systemau seiber-ffisegol. Nid yw'r rhestr hon yn hollgynhwysol:

• tir, cynllunio a thirfesur; treftadaeth, ôl-osod, adfywio asedau adeiledig presennol;
• pensaernïol, dylunio mewnol, dylunio trefol, dylunio tirwedd, technolegwyr a dylunio peirianneg a datblygu prosiectau adeiladu;
• adeiladu adeiladau masnachol, adeiladau domestig, adeiladau addysgol, adeiladau amddiffyn, seilwaith ac adeiladau ategol (e.e. cefnogi ynni adnewyddadwy), ffyrdd a thraffyrdd, pontydd a thwneli, prosiectau cyfleustodau a dŵr, prosiectau tirlunio a natur, prosiectau cymdogaeth a dylunio dinasoedd;
• contractwyr arbenigol, gan gynnwys gweithwyr mewn meysydd trydanol, mecanyddol, plymio, gwasanaethau adeiladu, rheoli cyfleusterau; rheoli ystadau, arolygu adeiladau, arolygu gwaith cadwraeth hanesyddol, arbenigwyr dymchwel;
• gwasanaethau proffesiynol arbenigol, gan gynnwys ym meysydd rheoli, cyfreithiol, amgylcheddol, iechyd a diogelwch;
• gweithgynhyrchu cynhyrchion a Dulliau Adeiladu Modern, gan gynnwys adeiladu modiwlar i'w defnyddio wrth wneud penderfyniadau sector yn ystod cyfnod cynnar, cynllunio, dylunio, adeiladu ac ôl-feddiannaeth yn ogystal â chefnogi diwydiannau eraill gyda datblygiadau arloesol technolegol yr amgylchedd adeiledig;
• defnyddio a meddiannaeth, atgyweirio a chynnal a chadw; a
• diwedd oes, dymchwel, achub, ailgylchu ac ailddefnyddio.

Mae sector yr amgylchedd adeiledig yn cynnwys 16,450 o fusnesau sydd wedi'u cofrestru at ddibenion TAW yng Nghymru yn y diwydiant adeiladu, sy'n cynrychioli 15% o'r holl fusnesau sy'n gweithredu yn ein heconomi, gyda 99% â llai na hanner cant o weithwyr.

Mae gan y diwydiant drosiant o £17.2bn (10% o gyfanswm gweithgarwch economaidd Cymru) gyda gweithlu o 83,565 o weithwyr (tua un o bob 14 o'r holl swyddi yng Nghymru). Mae'r sector yn darparu ystod o swyddi medrus a swyddi sy'n talu'n dda. Mae'n hwylusydd nodau llesiant a ffyrdd o weithio Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol.

Gall y sector fod yn sbardun pwysig o ran creu a chadw cyfoeth, gyda 99% o fusnesau yn yr amgylchedd adeiledig â'u pencadlys yng Nghymru.

Yng nghefn gwlad Cymru, mae busnesau bach a chanolig (BBaChau) yn ffurfio asgwrn cefn y diwydiant amgylchedd adeiledig. Nid cyfranwyr yn unig yw'r busnesau hyn, maent yn ysgogwyr hanfodol o ran bywiogrwydd economaidd, datblygu cymunedol, ac arloesi.

Mae adeiladu yn cyfrif am oddeutu traean o'r £11bn sy'n cael ei wario drwy gaffael yng Nghymru bob blwyddyn. Bydd y dyletswyddau caffael yn Neddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) 2023, unwaith y bydd mewn grym yn llawn, yn gosod dyletswyddau newydd ar gaffael ym maes adeiladu. Disgwylir i hyn fod yn gynnar yn 2026.

Mae Llywodraeth Cymru am weld sector amgylchedd adeiledig lle mae busnesau nid yn unig yn goroesi ond yn ffynnu. Mae hyn yn golygu defnyddio'r holl ysgogiadau sydd ar gael i feithrin a thyfu'r sector a gweithio gyda rhanddeiliaid i adeiladu ar gynnydd a gwella proffidioldeb, cynhyrchiant, arloesedd, diogelwch, cyflogwr o ddewis, swyddi medrus, gwaith teg ac effaith amgylcheddol ymhellach.

Byddwn yn annog y sector i gofleidio arferion gorau a fydd yn helpu i dyfu ein stoc o fusnesau canolig a chadwyni cyflenwi lleol gwydn, gan arwain at y canlynol:

• cadwyni cyflenwi cryfach, lleol, wedi'u hangori ar draws rhannau o Gymru;
• rhan gynyddol gynhyrchiol o'r economi;
• busnesau a gweithlu sy'n gymwys yn broffesiynol, sy'n meddu ar achrediadau priodol sy'n cydymffurfio ac wedi'u harchwilio'n briodol;
• hyrwyddo economi ddigidol Cymru;
• buddsoddi a chefnogi arloesi a datblygu/cyflenwi cynnyrch lleol;
• ymddygiad moesegol yn y gadwyn gyflenwi, gan gynnwys arferion gorau o ran talu fel cyfrifon banc prosiectau;
• mabwysiadu dulliau modern o adeiladu a datblygu technegau newydd tuag at egwyddorion adeiladu diwydiannol;
• ecsbloetio cyfleoedd y gellir eu masnachu; a
• chydweithio a chyflwyno cynigion ar y cyd i gynyddu capasiti a gallu'r gadwyn gyflenwi.

Byddwn yn hyrwyddo ein hegwyddorion Gwaith Teg i alluogi'r sector ymhellach i gefnogi mwy o swyddi a swyddi gwell, gan gynorthwyo cyflogwyr i wneud y canlynol:

• cofleidio egwyddorion Gwaith Teg;
• cefnogi swyddi da, medrus, gwyrdd sy'n darparu cyflogaeth leol;
• cynyddu cymhwysedd i fabwysiadu technoleg, dulliau adeiladu modern, sero net a sgiliau gwyrdd;
• bod yn gyflogwyr o ddewis, gan gadw a denu talent newydd;
• darparu dealltwriaeth glir o fylchau yn y gweithlu;
• datblygu gweithlu amrywiol a chymwys;
• creu cymunedau iachach trwy ddarparu cyfleoedd Gwaith Teg i'r rhai sydd bellaf o gyflogaeth;
• cyflwyno prentisiaethau/cynlluniau prentisiaethau a rennir ar y cyd; a
• chysylltu â'r system addysg yn well.

Byddwn yn gweithio gyda'r sector i gynnal y safonau diogelwch a chynaliadwyedd uchaf, gan wella'r gwaith o gyflawni prosiectau fel ein bod ar y cyd yn:

• cyflawni prosiectau o safon sy'n para'r cyfnod disgwyliedig ac sy'n darparu gwerth am arian;
• anelu at ôl-osod yn gyntaf, system ddolen gaeedig ddiwastraff, mabwysiadu asesiadau carbon oes gyfan ac egwyddorion a dulliau gweithredu'r Economi Gylchol a defnyddio deunyddiau adfywiol a ffynonellau ynni adnewyddadwy;
• cefnogi Pontio Teg i sefyllfa Sero Net;
• sector sy'n ymwneud yn llawn ag ynni glân, gwynt ar y môr, hydrogen a niwclear;
• ymwneud ag arloesi i gefnogi gwelliant parhaus; a
• sicrhau bod diogelwch yn rhan o bob agwedd ar weithredu

Byddwn yn gweithio gyda'r sector i hyrwyddo'r effaith gadarnhaol y mae ef a'r gwaith y mae'n ei gyflawni yn ei chael ar gymunedau a phobl ledled Cymru, gan arwain at y canlynol:

• prosiectau wedi'u dylunio'n dda sy'n cefnogi lle hyfyw, gan wella lles;
• prosiectau sy'n cydymdeimlo ag anghenion cymunedau lleol, y mae eu heffeithiau cadarnhaol yn cael eu cofnodi trwy ddefnyddio'r Pecyn Cymorth Gwerth;
• strategaethau cyflogaeth sy'n cyd-fynd â dulliau ‘tyfu eich hun’ yn y sector cyhoeddus; a
• chysylltu â gwaith cyflawni prosiectau seilwaith trafnidiaeth

Byddwn yn gweithio gyda rhanddeiliaid i safoni dulliau caffael ymhellach a chynyddu gallu lleol ar gyfer cynnig am gontractau, gan gynnwys:

• defnyddio dull sy'n seiliedig ar werth ar gyfer caffael gan ddefnyddio'r Pecyn Cymorth Gwerth;
• datblygu piblinell contractau digidol gweladwy, cyson, canolog;
• cefnogi busnesau i ddod yn fwy cymwys wrth gynnig am gontractau;
• defnyddio'r dyletswyddau sy'n benodol i adeiladu yn Neddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) 2023;
• cynyddu cydweithrediad y sector cyhoeddus ar draws sectorau, gan gynnwys cyflwyno datblygiadau ar y cyd ar safleoedd a rennir;
• contractau'r sector cyhoeddus sy'n agored i fusnesau lleol a chonsortia ar y cyd;
• cleientiaid a chontractwyr yn gweithio ar y cyd i'r tendr mwyaf manteisiol;
• contractau ac amodau mwy safonol; a
• dull gweithredu cymesur ar gyfer rhannu risg.

Byddwn yn ymgysylltu â'r sector ac yn gweithio ar y cyd i gyflawni'r uchelgais a nodir yn y datganiad cenhadaeth hwn fel ei fod yn cael ei symud ymlaen trwy gynllun gweithredu ar y cyd. Bydd hyn yn ei gwneud yn bosibl cytuno ar yr hyn y bydd llwyddiant yn ei olygu a datblygu cynllun y gellir ei fonitro trwy gydol y daith o gyflawni ein hamcanion a rennir.

Bydd yr amgylchedd adeiledig yn cael ei ymgorffori o fewn polisi trawsbynciol i gefnogi mentrau blaenoriaeth, gan alluogi gwell dealltwriaeth o allu a chapasiti'r sector i gael ei sefydlu.

Bydd adroddiad blynyddol o gynnydd yn cael ei ddatblygu a'i gyhoeddi ar y cyd.