Ymchwil yn edrych ar ffyrdd o wella’r Cynllun Cyflogwr Hyderus o ran Anabledd yng Nghymru - Barn am y cynllun presennol

Bu cyfranogwyr y grwpiau ffocws, a oedd yn cynnwys cyflogwyr, undebau llafur, cynrychiolwyr Sefydliadau Pobl Anabl a Grwpiau Amhariad, yn ystyried manteision y cynllun a’r problemau a gafwyd gyda'r cynllun.

Yn nhrafodaethau’r grwpiau ffocws, cydnabu rhai cyfranogwyr fod asesu a chraffu annibynnol ar statws Arweinydd: Lefel 3 yn sicrhau bod rhaid i sefydliadau adrodd ar y camau a gymerwyd ganddynt, ac ystyriwyd bod hyn yn agwedd gadarnhaol ar y cynllun cyfredol a oedd yn dwyn sefydliadau i gyfrif. 

Dywedodd un cyfranogwr fod y cysyniad o gael sicrwydd o gyfweliad yn elfen gadarnhaol:

Rwy'n gwybod yn bersonol gan rai o’m ffrindiau anabl eu bod wedi bod yn falch o'r gofynion i gyfweld ag ymgeiswyr anabl sy'n bodloni'r holl feini prawf hanfodol. Rwy'n credu bod hynny'n elfen ddefnyddiol ohono. Ond rwy’n credu ei bod yn fwy o fater o rai elfennau defnyddiol mewn cynllun cyffredinol nad yw’n cael ei fonitro’n briodol. (cyfranogwr grŵp SPA)

Serch hynny, roedd gan rai cyfranogwyr brofiad o sefyllfa lle nad oedd hyn wedi cael ei anrhydeddu.

Roedd y cyfranogwyr o’r farn y gallai arddangos logo’r cynllun Hyderus o ran Anabledd ar hysbysebion swyddi fod yn fanteisiol i bobl anabl pe bai'n dangos y byddai rhai disgwyliadau cyflogaeth sylfaenol yn cael eu bodloni. Fodd bynnag, er bod rhywfaint o hyder ymhlith cyfranogwyr y gallai cyflogwyr Lefel 3 fodloni'r disgwyliad hwn, roedd llai o hyder yn y cyflogwyr lefel is.

Manylir isod ar dystiolaeth ynglŷn â phroblemau a gafwyd gyda'r cynllun cyfredol. Rhoddwyd mwy o dystiolaeth ynglŷn â’r problemau a gafwyd gyda'r cynllun presennol yn hytrach na’i fanteision. 

Roedd llawer o’r cyfranogwyr yn credu nad oedd lefelau 1 a 2 yn ddigon cadarn. Roedd hyn oherwydd y gofyniad i gyflogwyr hunanasesu unrhyw gynnydd a diffyg monitro allanol ac achrediad trwyadl trwy gydol y broses. Dywedodd un cyfranogwr ei fod fel petai cyflogwyr yn 'marcio eu gwaith cartref eu hunain'. Beirniadwyd Lefelau 1 a 2 am beidio â bod yn ddigon heriol ac am osod safon isel o ddisgwyliad i gyflogwyr. Disgrifiwyd y cynllun presennol gan lawer o’r cyfranogwyr fel 'ymarferiad blwch ticio' a 'ddim yn addas i'r diben'.

Roedden ni'n teimlo nad oedd unrhyw werth i lefel 1 neu lefel 2 oherwydd eich bod chi'n gwerthuso eich hun. (Cyfranogwr grŵp cyflogwyr)                                                   

Lleisiodd cyflogwyr Lefel 3 a gymerodd ran yn yr ymchwil y farn bod y cynllun i raddau helaeth yn achredu camau gweithredu yr oeddent eisoes wedi'u cymryd, a bod angen i'r cynllun fod yn fwy uchelgeisiol i gefnogi cyflogwyr ar bob lefel drwy ddarparu mwy o gyfleoedd ar gyfer dysgu a datblygu pellach. Soniodd cyfranogwyr o rai o'r Grwpiau Amhariad fod rhai cyflogwyr ar Lefel 3 wedi 'mynd eu ffordd eu hunain a chreu fframwaith newydd' gan nad oedd y cynllun presennol yn gweithio'n ddigon da iddynt. Roedd hyn oherwydd y farn nad oedd y cynllun presennol yn darparu digon o gymorth arbenigol.

Ac fe wnaethon ni ganfod yn bendant nad yw o reidrwydd yn addas i'r pwrpas ar gyfer y cymunedau rydyn ni'n eu gwasanaethu, ac fe aethon ni ymhell y tu hwnt i'r gofynion yn y maes hwnnw. Ac felly, rwy'n credu ein bod wedi cael sgwrs yn fewnol am, wyddoch chi, sut mae hyn yn gweithio i ni mewn gwirionedd?. (Cyfranogwr grŵp GA)

Dywedodd y cyfranogwyr fod lefelau is y cynllun presennol yn cynrychioli 'safon sylfaenol' i gyflogwyr ei chyflawni'n hawdd. Mae hyn o bosibl yn rhoi ymdeimlad ffug o ddiogelwch i bobl anabl o ran tybio bod mesurau iechyd a diogelwch priodol ac addasiadau rhesymol eisoes yn y gweithle.

Dw i’n meddwl ei bod hi’n cymryd tua hanner awr i lenwi'r ffurflen ar-lein hefyd ar gyfer lefel 1 sydd wir yn peri gofid, ac mae'n eithaf nawddoglyd i bobl anabl. Dyna'r cyfan sy'n rhaid i chi ei wneud. (Cyfranogwr grŵp GA)          

Gwnaed nifer o gymariaethau â chynlluniau cyflogaeth eraill ar gyfer grwpiau eraill â nodweddion gwarchodedig. Roedd Hyderus o ran Anabledd yn cymharu’n anffafriol o ran nodau ac amcanion y cynllun cyffredinol, y ffordd mae’n cael ei fonitro a’r canlyniadau o ran cynnydd.

Roedd rhai cyfranogwyr yn rhannu’r farn nad oedd gan rai cyflogwyr a phobl anabl ddealltwriaeth dda o’r ymwybyddiaeth o'r cynllun presennol a'i amcanion.

A yw pobl hyd yn oed yn gwybod amdano? Wyddoch chi, os ydych chi'n rhan o’r byd hwnnw, neu os ydych chi'n berson anabl, efallai y byddwch chi'n ymwybodol o Hyderus o ran Anabledd ond beth mae'n ei olygu mewn gwirionedd i rywun sy'n ceisio cysylltu â’r sefydliad hwnnw i gael gwasanaethau neu gyflogaeth? (Cyfranogwr grŵp cyflogwyr)                 

Dywedodd cynrychiolwyr Sefydliadau Pobl Anabl fod rhai cyflogwyr efallai’n deall i ryw raddau’r rhwystrau sy’n wynebu pobl anabl rhag cael gwaith, ac efallai eu bod yn credu bod eu harferion recriwtio yn gwbl hygyrch, ond nid yw hyn bob amser yn wir. Mae angen gwell dealltwriaeth o'r cynllun ei hun ond hefyd y rhwystrau sy’n wynebu pobl anabl wrth gael cael cyflogaeth.

Tynnodd rhai cyfranogwyr sylw at brofiadau 'ofnadwy' mewn cyflogaeth yr oedd pobl anabl wedi'u hwynebu yn hanesyddol. Mae'r diffyg dilyniant i gyflogwyr yn golygu nad yw rhai’n cael eu dwyn i gyfrif ar hyn o bryd, ac nad oes gofyn iddynt wneud unrhyw newidiadau mewn amgylchedd gwaith a gall hynny arwain at ailadrodd profiadau gwael. (Cynrychiolydd grŵp SPA/GA)

Mynegwyd hefyd fod diffyg pwyslais ar ymgysylltu â phobl sydd â phrofiad bywyd i gael adborth.

Yr hyn sy'n peri gofid gwirioneddol i mi yw'r diffyg pwyslais ar ofyn i bobl sy'n cymryd rhan yn y cynllun gael adborth gan bobl anabl go iawn y maent yn eu cyflogi. Mae’n berffaith iawn cael system fonitro ac adolygu. Ond os nad yw honno'n casglu barn pobl a gyflogir yn y gweithle hwnnw. (cynrychiolydd grŵp ffocws GA)

Mynegodd cyflogwyr y farn y byddent yn croesawu mwy o ymgysylltu a dysgu. Nid yw'r cynllun presennol yn rhoi digon o gymorth ac arweiniad i gyflogwyr i sicrhau eu bod yn deall beth maen nhw wedi cytuno i'w gyflawni'n dda. Gall hyn waethygu ymhellach ddiffyg dealltwriaeth o'r cynllun ei hun a'r rhwystrau sy’n wynebu pobl anabl yn y gweithle.

Rydyn ni'n gyflogwr Hyderus o ran Anabledd a dw i'n meddwl mai'r pwrpas o wneud hynny i ni oedd, er ein bod yn credu ein bod ni'n cynnig cyflogaeth gynhwysol yn dda iawn, roedden ni'n chwilio am beth arall allem ei wneud? Felly, rydym yn ymgynghori â'n gweithwyr anabl, rydym yn gwneud yn siŵr ein bod yn darparu'r hyn sydd ei angen ac roeddem yn gobeithio y gallai Hyderus o ran Anabledd roi rhyw fath o ddulliau a chymorth pellach i ni wneud hynny hyd yn oed yn well. Ac roedden ni'n siomedig gyda hynny a dyna pam na wnaethon ni fwrw ymlaen ymhellach â’r cynllun. (Cyfranogwr grŵp SPA)

Tynnwyd sylw at fater cael y cyllid a’r adnoddau pwrpasol sydd eu hangen i hwyluso cynllun fel Hyderus o ran Anabledd. Mynegodd un cyfranogwr fod gorddibyniaeth ar y trydydd sector i roi cyngor. Awgrymwyd y dylai fod dyletswydd statudol ar draws gwahanol sectorau i gynnwys cynrychiolwyr pobl anabl i chwalu’r rhwystrau i bobl anabl.

Soniodd y cyfranogwyr fod uchelgais wirioneddol i sicrhau cyflogaeth gynhwysol gan rai cyflogwyr sydd wedi cofrestru gyda’r cynllun, ond ni ystyrir bod y cynllun presennol yn darparu'r haen ychwanegol honno o gymorth sydd ei hangen i symud cyflogwyr trwy'r lefelau. Roedd cyfranogwyr â phrofiad perthnasol, fel sefydliadau sy'n cynrychioli pobl anabl ac undebau llafur, yn dweud y gallent chwarae mwy o rôl benodol yn y cynllun presennol a/neu gynllun yn y dyfodol. Un o fanteision hyn fyddai sicrhau bod cyflogwyr yn deall yn llawn yr heriau sy’n wynebu pobl anabl. Bydd hyn yn cael ei drafod ymhellach yn yr adroddiad hwn.