Diweddariad 1 argymhellion chwe mis archwiliad dwfn ynni adnewyddadwy - Grid

Argymhelliad

Byddwn yn cynyddu ein trafodaethau ag Ofgem er mwyn sefydlu anghenion buddsoddi Cymru, gan ganolbwyntio ar gadw gwerth o fewn Cymru. Byddwn yn sefydlu grŵp cydweithio i edrych ar opsiynau ar gyfer cefnogi cysylltiadau grid newydd, hyblyg ar gyfer atebion adnewyddadwy a storio ynni.

Prif uchafbwyntiau / cerrig milltir

Ymhlith yr uchafbwyntiau allweddol ers yr archwiliad dwfn mae:

• Trafod rheolaidd gyda Gweinidogion ac ymgysylltu swyddogol ag Ofgem gan ystyried buddsoddi strategol mewn rhwydweithiau grid yng Nghymru a thrafod penderfyniadau drafft Ofgem ar gynlluniau busnes DNOau;
• Gweithio gyda Energy System Catapult (ESC), ein harweinydd annibynnol ar Brosiect Grid y Dyfodol, i gytuno ar dybiaethau modelu i greu senarios a fydd yn helpu i nodi'r buddsoddiad yn y seilwaith sy'n angenrheidiol yn y dyfodol mwyaf tebygol, i gryfhau'r ddadl dros fuddsoddi.  

Camau nesaf at gwblhau

Bydd yr argymhelliad hwn yn parhau i fod yn flaenoriaeth barhaus i Lywodraeth Cymru. Mae ein blaenoriaethau dros y 6 mis nesaf yn cynnwys:

• Gweithio gydag ESC ar Gam 2 ein Prosiect Grid y Dyfodol, gan arwain at set o fewnwelediadau rhwydwaith a chynllun gweithredu terfynol erbyn Gwanwyn 2023;
• Sefydlu'r llwybrau ar gyfer safbwyntiau Cymru er mwyn llywio datblygiad llwybrau i'r cysylltiad arfaethedig rhwng y gogledd a'r de yng Nghymru.

Argymhelliad   

Gan adeiladu ar Brosiect Grid Ynni'r Dyfodol, byddwn ni'n pwyso ar Ofgem i greu Pensaer System Ynni Cymru i oruchwylio:

1. Hyblygrwydd ochr y galw, domestig, annomestig a phenodedig, gan gynnwys storio ynni
2. Mapio cartrefi tlawd o ran tanwydd (a thrafnidiaeth) yn erbyn parthau rheoli cyfyngiadau Gweithredwyr Rhwydwaith Dosbarthu (DNO) cyfredol ac a ragwelir (lle y mae gan ymateb/hyblygrwydd ochr y galw y gwerth mwyaf i'r system) gyda'r bwriad o ddefnyddio technolegau hyblygrwydd carbon isel i'r cartrefi a'r aelwydydd hyn 
3. Datrysiadau smart ar gyfer trosglwyddo a dosbarthu gan gynnwys defnyddio Deallusrwydd Artiffisial (AI) i wneud y gorau o'r defnydd o'r rhwydwaith presennol. Gan gynnwys datblygu gofynion, cyllid ac agor y farchnad i arloesi. Angen ymgysylltu a mewnbynnau o bob rhan o ddiwydiant.
4. Cefnogi achosion busnes i gynllunio'r system gyfan a dod â chynlluniau ar draws De, Canolbarth a Gogledd Cymru at ei gilydd
5. Cystadleuaeth i adeiladu rhwydwaith i leihau costau a chyflymu amseroedd adeiladu
6. Datblygu cynllun system gyfan manwl sy'n cwmpasu trosglwyddo a dosbarthu
7. Dyluniad rhwydwaith ar y Môr Celtaidd ac   atgyfnerthiadau ar y tir.

Prif uchafbwyntiau / cerrig milltir 

Rydym wedi creu 'gweithgor grid' o aelodau yr archwiliad dwfn i ddatblygu argymhelliad gan ystyried datblygiadau ers adrodd ar yr archwiliad dwfn. Bydd y gweithgor hwn hefyd yn ystyried sut rydym yn gweithredu argymhelliad 21. 
Mae'r cyhoeddiad gan Lywodraeth y DU i greu Gweithredwr System y Dyfodol ynghyd a chyhoeddi cynnig Dylunio Rhwydwaith Cyfannol wedi bod yn ddatblygiadau pwysig i weithredu'r argymhelliad hwn.  

Uchafbwynt allweddol ers yr archwiliad dwfn:

• Drwy weithio gyda'r 'gweithgor grid' rydym yn asesu'r angen am 'Bensaer System' a beth ddylai ei nodau a'i amcanion fod os yw am gael gwerth ystyrlon i Gymru fel eiriolwr neu hyrwyddwr. 

Camau nesaf at gwblhau

Bydd yr argymhelliad hwn yn parhau i fod yn flaenoriaeth barhaus i Lywodraeth Cymru.  Mae ein camau blaenoriaeth dros y 6 mis nesaf yn cynnwys:

• Gweithio gyda'r System Ynni Catapult ar Gam 2 ein Prosiect Grid yn y Dyfodol, a bydd y mewnwelediadau ohonynt yn helpu i lywio'r angen o/ar gyfer Pensaer System;
• Gweithio gyda gweithgor ymchwilio dwfn ac ystod eang o randdeiliaid i lunio nodau'r Pensaer Systemau ymhellach gan ystyried cyhoeddi Gweithredwr Systemau'r Dyfodol gan Lywodraeth y DU a gwybodaeth bellach am weithredu'r Dyluniad Rhwydwaith Cyfannol drwy'r Dyluniad Rhwydwaith Manwl;
• Ystyried synergeddau rhwng yr argymhelliad hwn a rôl Comisiwn Seilwaith Cenedlaethol Cymru ar ynni.