Ystadegau

Llesiant Cymru, 2022: lles plant a phobl ifanc - Cymru sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang

Mae’r adroddiad atodol hwn wedi’i dynnu o’r dadansoddiad yn adroddiad Llesiant Cymru ynghylch llesiant plant. Nid yw’n cynnwys naratif na dadansoddiad ychwanegol.

Cyhoeddwyd gyntaf: 29 Medi 2022

Diweddarwyd ddiwethaf: 29 Medi 2022

Tudalen bresennol (9 o 9)

Bydd PDF o'r ddogfen hon wedi'i lawrlwytho'n fuan

Ar y dudalen hon

Y nod ar gyfer Cymru sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang

Gwlad sydd, wrth wneud unrhyw beth i wella llesiant economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol Cymru, yn ystyried a allai gwneud rhywbeth o’r fath wneud cyfraniad cadarnhaol at lesiant byd-eang. Mae’r nod hwn yn cydnabod, mewn byd rhyng-gysylltiedig, gall yr hyn rydym yn ei wneud i sicrhau bod Cymru’n genedl gynaliadwy gael effeithiau cadarnhaol y tu allan i Gymru.

Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn

Mae ymwybyddiaeth gyfyngedig ymysg oedolion o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn.

Mae Arolwg Cenedlaethol Cymru 2021-22 yn dangos bod 34% o oedolion wedi clywed am Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Mae’r ffigur yn debyg ar gyfer menywod (36%), o’i gymharu â dynion (33%).

Addysg dinasyddiaeth fyd-eang

Mae pobl ifanc yng Nghymru yn dysgu am faterion byd-eang ond mae gostyngiad wedi bod yn y blynyddoedd diwethaf yn nifer y myfyrwyr rhyngwladol sy’n mynychu sefydliadau addysg uwch yng Nghymru.

Mae SDG y Cenhedloedd Unedig, sef ‘Addysg o Safon’, yn cydnabod pwysigrwydd cael addysg o ansawdd a bod yr holl ddysgwyr yn meddu ar yr wybodaeth a’r sgiliau sydd eu hangen i hyrwyddo datblygiad cynaliadwy, gan gynnwys ffyrdd cynaliadwy o fyw, hawliau dynol, cydraddoldeb rhywiol a dinasyddiaeth fyd-eang.

Cosbi plant yn gorfforol

Daeth cosbi plant yn gorfforol yn anghyfreithlon yng Nghymru ar 21 Mawrth, 2022. Cafodd y canlyniadau a gyflwynir yma eu casglu rhwng mis Gorffennaf 2021 a mis Ionawr 2022, cyn i’r gyfraith hon ddod i rym.

Gofynnwyd i rieni a’r bobl nad ydyn nhw’n rhieni am eu barn ynglŷn â smacio plant ac a oeddent yn cytuno neu’n anghytuno bod angen gwneud hynny weithiau.

Mae’n ymddangos bod agweddau wedi newid ers i’r cwestiwn hwn gael ei ofyn ddiwethaf yn 2019-20. Yn 2019-20, dywedodd 35% o bobl fod weithiau angen smacio plentyn o’i gymharu â 25% nawr. Mae’r gyfran sy’n anghytuno’n gryf bod weithiau angen smacio wedi codi i 40% (o 30% yn 2019-20).

Mae 32% o ddynion ac 20% o fenywod yn dweud bod weithiau angen smacio plentyn. Mae 84% o bobl rhwng 16 a 24 oed yn dweud nad oes byth angen smacio o’i gymharu â 42% o bobl 75 oed neu hŷn.

Siart far yn dangos ymatebion i Arolwg Cenedlaethol ar gyfer arolwg 2019-20 a threial ar-lein 2021-22 ynghylch a oedd yr ymatebwyr yn cytuno bod smacio'n angenrheidiol weithiau. Yn 2019-20 dywedodd 35% o bobl bod smacio plentyn yn angenrheidiol weithiau o gymharu â 25% nawr. Mae cyfran y bobl sy'n anghytuno'n gryf bod smacio'n angenrheidiol weithiau wedi codi i 40% (o 30% yn 2019-20).

Hyd at 2020/21, yn Nhystysgrif Her Sgiliau Bagloriaeth Cymru, roedd elfen Dinasyddiaeth Fyd-eang orfodol, sy’n addysgu myfyrwyr am faterion byd-eang. Ers 2020/21 mae'r elfen Dinasyddiaeth Fyd-eang wedi bod yn anorfodol, felly byddai angen cymryd unrhyw gymariaethau cyn 2020/21 gyda gofal.

Yn 2021/22, roedd 32,535 o ymgeiswyr ar gyfer yr Her Dinasyddiaeth Fyd-eang yng nghyfnod allweddol 4, a 20,338 ar lefel uwch a ddewisodd y gydran her dinasyddiaeth fyd-eang. Ar gyfer cyfnod allweddol 4, cyflawnodd 99.1% o'r ymgeiswyr pas lefel 1 neu'n uwch, ac ar y lefel uwch, cyflawnodd 99.3% bas lefel 3 neu'n uwch.

Ysgol Eco

Mae Eco-Sgolion yn rhaglen fyd-eang sy'n ymgysylltu â miliynau o blant ar draws 70 o wledydd. Fe'i dyluniwyd i rymuso ac ysbrydoli pobl ifanc i wneud newidiadau amgylcheddol cadarnhaol i'w hysgol a'u cymuned ehangach, tra'n adeiladu ar eu sgiliau allweddol, gan gynnwys rhifedd a llythrennedd, a chynnwys Addysg ar gyfer Datblygu Cynaliadwy a Dinasyddiaeth Fyd-eang (ESDGC). Ar hyn o bryd mae 56,000 o ysgolion mewn 70 o wledydd yn cymryd rhan yn y rhaglen Eco-Sgolion.

Yng Nghymru mae Eco-Sgolion yn rhaglen wirfoddol a gynhelir gan Cadwch Gymru'n Daclus. Ym mis Ebrill 2022 roedd 805 o ysgolion gwladol gydag achrediad Baner Werdd Eco-Sgolion, gyda 387 ohonynt wedi cyrraedd statws platinwm, am ymrwymiad hirdymor i'r rhaglen. Mae gan 339 o ysgolion eraill wobr efydd a/neu arian, gan weithio eu ffordd tuag at achrediad y Faner Werdd. Roedd cyfanswm o 1,144 o ysgolion talaith yng Nghymru gyda gwobr Eco-Sgolion.

Addysg uwch

Mae nifer fawr o fyfyrwyr o amrywiaeth o wledydd yn mynychu sefydliadau addysg uwch yng Nghymru. Yn 2020/21, roedd 21,565 o gofrestriadau ar gyfer darparwyr addysg uwch yng Nghymru, yn cynnwys 17% o'r holl gofrestriadau. O'r rhain, roedd 5,395 yn dod o fyfyrwyr sy'n hanu o'r Undeb Ewropeaidd (4% o'r holl gofrestriadau), tra bod 16,170 yn dod o fyfyrwyr sydd ddim yn hanu o'r Undeb Ewropeaidd (12% o'r holl gofrestriadau). Ar ei uchafbwynt yn 2010/11, roedd 26,290 o gofrestriadau ar gyfer sefydliadau Addysg Uwch yng Nghymru gan fyfyrwyr rhyngwladol, sef 20% o boblogaeth myfyrwyr.

Darpariaeth brechu

Mae nifer y plant ifanc sy’n cael brechiadau yn dal yn uchel ond mae wedi gostwng ychydig ers y lefelau uchaf.

Mae nod Datblygu Cynaliadwy y Cenhedloedd Unedig, sef ‘Iechyd a llesiant da’, yn nodi pwysigrwydd darparu mynediad at feddyginiaethau a brechlynnau fforddiadwy a hanfodol. Mae gan Sefydliad Iechyd y Byd weledigaeth ar gyfer byd heb y frech goch, rwbela a syndrom rwbela cynhenid.

Roedd y rhan fwyaf o’r plant ar gyfer y cyfnod rhwng mis Ebrill 2021 a mis Mawrth 2022 i fod i gael eu himiwneiddio yn ystod pandemig COVID-19. Er bod y ddarpariaeth ar gyfer plant iau sy’n cael eu brechiadau mewn practis cyffredinol yn dal yn gadarnhaol, gwelwyd bod y duedd wedi gostwng fymryn dros y flwyddyn blaenorol. Y nifer a oedd yn cael y brechlyn ‘6 mewn 1’ (y tri dos) ymysg plant sy’n cyrraedd eu pen-blwydd cyntaf oedd 95.2%, o’i gymharu â 95.6% yn y flwyddyn flaenorol.

Roedd y nifer a oedd yn cael y brechlyn niwmococol cyfun a’r brechlyn ‘6 mewn 1’ yn dal i fod dros 95% ymysg plant blwydd oed ar gyfer y bedwaredd flwyddyn ar ddeg yn olynol.

Roedd ychydig o dan 95% yn cael y dos cyntaf o’r MMR yn ddwy oed. Mae hyn yn is na’r cyfartaledd ar gyfer atal achosion o’r frech goch (95% yw’r targed).

Roedd cyfran y plant a oedd wedi cael eu himiwneiddiadau rheolaidd erbyn eu bod yn bedair oed yn 87% eleni. Roedd y bwlch anghydraddoldeb a gofnodwyd mewn darpariaeth imiwneiddio rhwng plant pedair oed sy’n byw yn yr ardaloedd mwyaf a lleiaf difreintiedig yn 8.5 pwynt canran, yr un fath â 2020-21. Fodd bynnag, mae angen gwneud rhagor o waith i nodi gwraidd yr anghydraddoldebau hyn a chanfod ymyriadau i leihau’r bwlch.

Siart linell yn dangos canran y nifer sy'n dewis derbyn y brechlyn MMR a'r 6 mewn 1 o 2008-09 i 2020-21. Roedd y nifer a oedd yn dewis cael y brechlynnau '6 mewn 1' a niwmococol cyfun yn parhau i fod yn uwch na 95 y cant ymhlith plant blwydd oed am y drydedd flynedd ar ddeg yn olynol. Roedd ychydig o dan 95 y cant yn dewis cael MMR fel y dos cyntaf yn ddwy oed, ac er bod y ffigur wedi cynyddu ers 2008-09 mae'n is na'r uchafswm yn 2013-14.

Plant rhwng 5 ac 11 oed yw’r grŵp poblogaeth gyffredinol fwyaf diweddar a ddaeth yn gymwys i gael brechiadau COVID-19 sylfaenol. Yn ystod y cyfnod rhwng mis Mawrth a mis Mehefin 2022, mae darpariaeth yr ail ddos wedi cynyddu ymysg y rhai rhwng 12 a 17 oed, ac mae darpariaeth y dos cyntaf wedi cynyddu ymysg plant rhwng 5 ac 11 oed.