Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALIC 2025) adroddiad technegol - Maes incwm

Diben y maes hwn yw mesur cyfran y bobl sy'n cael profiad o amddifadedd yn ymwneud ag incwm isel. Mae gan y maes bwysoliad cymharol o 22% yn y mynegai cyffredinol.

Mae gan y maes un dangosydd, yn cynnwys sawl cydran, sy’n rhoi ciplun o bobl sy'n derbyn budd-daliadau cysylltiedig ag incwm a chredydau treth a cheiswyr lloches a gefnogir.

Mae'n cynnwys cyfrifon nad ydynt yn gorgyffwrdd o hawlwyr prawf modd: y rhai sydd allan o waith, a'r rhai sydd mewn gwaith ond sydd ag incwm isel. Yna mae'r symiau a gyfrifwyd yn cael eu mynegi fel canran o gyfanswm y boblogaeth amcangyfrifol ar gyfer yr Ardal Gynnyrch Ehangach Haen Is (AGEHI).

Math o ddangosydd

Canran

Rhifiadur

Mae rhifiadur y maes yn nodi'r categorïau canlynol o hawlwyr, eu partneriaid a phlant dibynnol, fel ar ddiwedd mis Mawrth 2024: 

• Budd-daliadau prawf modd allan o waith ‘etifeddol’:
  • cymhorthdal incwm
  • Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm
  • Lwfans Cyflogaeth a Chymorth sy’n gysylltiedig ag incwm
• Credyd Pensiwn (Gwarant)
• Grwpiau amodoldeb ‘di-waith’ Credyd Cynhwysol, gan gynnwys:
  • dim gofynion sy’n gysylltiedig â gwaith
  • cynllunio ar gyfer gwaith
  • paratoi ar gyfer gwaith
  • chwilio am waith
• Grwpiau amodoldeb Credyd Cynhwysol ‘yn y gwaith’ (gydag incwm cyfwerth islaw 70% o ganolrif y DU, ar ôl costau tai (AHC)) gan gynnwys:
  • gweithio gyda gofynion
  • gweithio, dim gofynion
• Budd-dal Tai, gydag incwm cyfwerth islaw 70% o ganolrif y DU, AHC
• Credyd Treth, gydag incwm cyfwerth islaw 70% o ganolrif y DU, AHC
• Ceiswyr lloches mewn llety gwasgaru sy'n derbyn cymorth

Enwadur

Mynegwyd y cyfrif cyffredinol fel cyfran o gyfanswm y boblogaeth ar gyfer yr AGEHI. Yr enwaduron yw amcangyfrifon poblogaeth ardal fach canol 2022 a gyhoeddwyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (SYG) ar 25 Tachwedd 2024.

Ffynhonnell a chyfnod amser

• Yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP): hawlwyr budd-daliadau sy'n gysylltiedig ag incwm a phobl sy'n cael Credyd Cynhwysol ar ddiwedd mis Mawrth 2024.
• Cyllid a Thollau Ei Fawrhydi (CThEF): derbynwyr credydau treth ar ddiwedd mis Mawrth 2024.
• Y Swyddfa Gartref: Ceiswyr Lloches sy'n Derbyn Cymorth, Mawrth 2024.
• SYG: amcangyfrifon poblogaeth ardal fach canol 2022.

Mae'r dewis o giplun ar ddiwedd mis Mawrth 2024 yn cofnodi'r pwynt lle mae'r broses mudo reoledig ar gyfer hawlwyr Credyd Treth yn unig i Gredyd Cynhwysol yn gyflawn, ond cyn mudo hawlwyr Budd-dal Tai yn unig i Gredyd Cynhwysol.

Nodiadau ychwanegol

Gan ddefnyddio ffynhonnell data RAPID, Echdyniad Budd-dal Tai Sengl (SHBE) a chronfa ddata fisol Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau, caiff grwpiau gwahanol (megis hawlwyr, partneriaid, a phlant) eu nodi yn ôl meini prawf penodol ar gyfer nifer o fudd-daliadau, gan sicrhau bod pob unigolyn perthnasol yn cael ei gofnodi ar gyfer y maes ar ddiwedd mis Mawrth 2024. Ceir disgrifiad llawn o’r meini prawf a’r ffynonellau data yn adroddiad technegol Mynegeion Amddifadedd 2025 Lloegr (gan y Weinyddiaeth Tai, Cymunedau a Llywodraeth Leol), gyda rhywfaint o fanylion pellach isod.

Mae’r boblogaeth sy’n ddifreintiedig o ran incwm wedi’i rhannu’n ddau grŵp:  unedau budd-daliadau di-waith ac mewn gwaith (hawlwyr, ynghyd ag unrhyw bartneriaid a phlant dibynnol). Mae pob uned ddi-waith wedi’i dosbarthu’n ddifreintiedig o ran incwm. Bydd unrhyw unedau mewn gwaith ag incwm sydd islaw trothwy penodol yn cael eu dosbarthu’n ddifreintiedig o ran incwm. 

Y trothwy yw 70% o incwm canolrifol y DU ar ôl costau tai (AHC), wedi'i gyfwerthu gan ddefnyddio'r raddfa OECD wedi'i haddasu, a chaiff ei deillio drwy ddefnyddio data'r Arolwg Adnoddau Teuluol (FRS) sy'n sail i'r cyhoeddiad ‘Households Below Average Income’ (HBAI).

Grwpiau amodoldeb Credyd Cynhwysol ‘mewn gwaith’, gydag incwm cyfwerth islaw trothwy 70% o ganolrif y DU (AHC)

Dyma’r unedau budd-daliadau sy’n cael Credyd Cynhwysol lle mae un oedolyn neu fwy o oedran gweithio mewn gwaith, ond lle mae incwm cyfwerthedig yr aelwyd islaw’r trothwy penodedig. Cyfrifwyd incwm ar gyfer mis Mawrth 2024 gan ddefnyddio data asesu Credyd Cynhwysol, gan gynnwys enillion a thaliadau Credyd Cynhwysol ond heb gynnwys hawliadau sy’n ymwneud ag iechyd neu ofalu na budd-daliadau anabledd. Cafodd costau tai gwirioneddol a nodwyd ar gyfer Credyd Cynhwysol eu didynnu i gynhyrchu ffigur incwm ar ôl costau tai.

Hawlwyr y Budd-dal Tai, ag incwm cyfwerth amcangyfrifol islaw trothwy 70% o ganolrif y DU (AHC)

Mae hyn yn cynnwys hawlwyr y Budd-dal Tai, partneriaid a phlant dibynnol nad ydynt yn cael budd-daliadau etifeddol oherwydd diweithdra, y Warant Credyd Pensiwn, na Chredyd Cynhwysol, ac y mae eu hincwm cyfwerthedig islaw’r trothwy penodedig. Caiff incwm ei gyfrifo o gyflogaeth, hunangyflogaeth, Pensiwn y Wladwriaeth, Credyd Treth, Budd-dal Plant, Credyd Cynilion Credyd Pensiwn, a’r Budd-dal Tai, heb gynnwys budd-daliadau anabledd na chostau tai gwirioneddol. Daw costau tai o’r Echdyniad Budd-dal Tai Sengl (SHBE).

Hawlwyr Credyd Treth, ag incwm cyfwerth amcangyfrifedig islaw trothwy 70% o ganolrif y DU (AHC)

Mae hyn yn cynnwys hawlwyr Credyd Treth, partneriaid a phlant dibynnol nad ydynt yn cael budd-daliadau etifeddol oherwydd diweithdra, Credyd Cynhwysol na’r Budd-dal Tai ac y mae eu hincwm cyfwerthedig islaw’r trothwy penodedig. Mae incwm yn cynnwys incwm amcangyfrifedig o gyflogaeth, hunangyflogaeth a Chredyd Treth, heb gynnwys budd-daliadau anabledd na chostau tai amcangyfrifedig.

Gan nad yw costau tai gwirioneddol ar gael ar gyfer unedau budd-daliadau Credyd Treth, defnyddir gwerth priodol. Mae hyn yn cael ei gyfrifo trwy gyfartaledd costau tai teuluoedd Credyd Cynhwysol tebyg (yn ôl math o deulu ac AGEHI), gan ddarparu amcangyfrif daearyddol a demograffig sensitif.

Ceiswyr lloches mewn llety gwasgaru sy’n cael cymorth

Mae’r rhifiadur yn cynnwys nifer y ceiswyr lloches (oedolion a phlant) mewn AGEHI a oedd mewn llety gwasgaru ac yn cael unrhyw un o’r mathau canlynol o gymorth: 

• Adran 95, i’r rhai sy’n aros am benderfyniad, sy’n darparu llety a threuliau byw
• Adran 98, cymorth dros dro i’r rhai sy’n aros am benderfyniad Adran 95
• Adran 4, i’r rhai y gwrthodwyd rhoi lloches iddynt sydd heb adael y DU

Nid oes modd cymharu'r dangosydd amddifadedd incwm yn uniongyrchol â'r un ar gyfer MALlC 2019. Mae rhai o'r rhesymau dros hyn fel a ganlyn:

• newid o ran ymdriniaeth y dangosydd Cymreig i gynnwys y rhai sy'n hawlio budd-dal tai yn unig
• cafodd y newid i'r trothwy incwm ei gymhwyso i deuluoedd sy'n gweithio (ynghynt 60% o'r canolrif cyn costau tai (BHC)), i alinio'n well â gwaith mesur amddifadedd DWP ac i adlewyrchu bod microdata gweinyddol bellach yn galluogi dull AHC uniongyrchol
• newid yn y system les waelodol, gan gyflwyno Credyd Cynhwysol sy'n disodli sawl budd-dal arall (a adwaenir fel budd-daliadau etifeddol) a defnyddio meini prawf cymhwysedd a throthwyon gwahanol
• cynnydd gwaelodol mewn hawlwyr budd-daliadau oed gweithio (DWP) yn ystod y pandemig nad oeddent wedi dychwelyd i'r gwaelodlin cyn y pandemig yn y data hyn
• diffiniadau wedi’u diweddaru ar gyfer ceiswyr lloches mewn llety gwasgaru sy’n cael cymorth
• mae carcharorion bellach wedi’u cynnwys yn yr enwadur, gan y gall rhai budd-daliadau (e.e., y Budd-dal Tai neu elfen tai Credyd Cynhwysol) fod yn gymwys yn ystod cyfnodau cychwynnol yn y carchar 

Ar gyfer dangosydd 2025, cafodd partneriaid hawlwyr nad oeddent yn hawlio eu cynnwys mewn rhifiaduron, a chafodd hawlwyr budd-daliadau DWP a chredydau treth CThEF eu dileu, a hynny er mwyn osgoi cyfrif dwbl. Gwelliannau i'r maes incwm blaenorol yw'r rhain, sy'n canslo ei gilydd i ryw raddau. Canfuwyd bod effaith net y ddau newid hyn ar safleoedd absoliwt a pherthynol ardaloedd bach yng Nghymru yn fach iawn.

Caiff gwerthoedd y dangosyddion eu graddio, wedyn caiff y graddau eu trawsffurfio'n esbonyddol i roi sgoriau meysydd i'w defnyddio wrth gyfrifo MALlC 2025. Mae gan y maes bwysoliad cymharol o 22% yn y mynegai cyffredinol.

Mae cyflwyno Credyd Cynhwysol yn cael effaith sylweddol ar y ffordd y caiff maes incwm MALlC ei fesur. Mae tîm mynegeion amddifadedd Lloegr yn y Weinyddiaeth Tai, Cymunedau a Llywodraeth Leol wedi gweithio gyda'r cyflenwyr data allweddol, DWP, i ddatblygu dangosyddion amddifadedd incwm newydd ar lefel ardaloedd bach sy'n ymgorffori buddion Credyd Cynhwysol ac etifeddiaeth. Mae'r gwaith hwn wedi'i wneud ar gyfer ardaloedd bach yng Nghymru ac yn Lloegr.

Yn flaenorol, ar gyfer cyfnodau cyfeirio MALlC 2019, roedd y rhan fwyaf o hawlwyr Credyd Cynhwysol yn geiswyr gwaith sengl, felly roedd yr holl hawlwyr Credyd Cynhwysol (ac eithrio’r rhai yn y grŵp "dim gofynion gweithio") wedi’i gynnwys heb gymhwyso trothwy incwm. Ers hynny, Credyd Cynhwysol yw’r budd-dal arferol ar gyfer pob hawliad newydd am fudd-daliadau sy’n dibynnu ar brawf modd, gan ddisodli budd-daliadau etifeddol a Chredydau Treth. Er na fydd trosglwyddo llawn i Gredyd Cynhwysol tan fis Mawrth 2026 yn ôl yr amserlen, mae llawer o hawlwyr yn dal i gael budd-daliadau etifeddol, sy’n arwain at ddull gweithredu cyfun ar gyfer 2025.

Ar gyfer 2025, mae’r boblogaeth wedi’i rhannu’n ddau grŵp: unedau budd-daliadau di-waith ac mewn gwaith. Mae’r holl unedau di-waith wedi’u cynnwys yn y maes, fel mewn mynegeion blaenorol, sy’n cwmpasu Credyd Cynhwysol a budd-daliadau etifeddol. Ar gyfer unedau mewn gwaith, mae trothwy incwm yn pennu a ydynt yn cael eu cynnwys ai peidio, sy’n parhau â’r dull gweithredu a ddefnyddiwyd yn flaenorol ond gyda gwelliannau mawr.

Mae’r dull newydd yn cynnig dull methodolegol gadarn a chynhwysfawr ac yn gwella cywirdeb drwy adlewyrchu amodau byw gwirioneddol. Disgwylir i fynegeion yn y dyfodol adeiladu ar y gwelliannau hyn, gan barhau â’r nod o ddarparu’r mesur mwyaf cadarn posibl o amddifadedd incwm.

Rydym wedi mabwysiadu'r dull a argymhellwyd gan DWP a'r Weinyddiaeth Tai, Cymunedau a Llywodraeth Leol ac rydym o blaid gwell cymharedd rhwng mynegeion ar gyfer gwahanol wledydd y DU, lle bo hynny'n briodol.

Y prif newid yw’r un o gostau cyn tai (BHC) i gostau ar ôl tai (AHC) ar gyfer asesu unedau budd-daliadau mewn gwaith. Mae hyn yn cynnig mesur mwy cywir o amddifadedd drwy gyfrif am gostau tai gwirioneddol, a all fod yn fwy na budd-daliadau sy’n ymwneud â thai, gan leihau incwm gwario.

Bu’r newid yn bosibl drwy integreiddio data yn well drwy RAPID, sy’n cyfuno Credyd Cynhwysol, budd-daliadau etifeddol, a Chredydau Treth, ac yn cysylltu â’r Echdyniad Budd-dal Tai Sengl a setiau data misol Credyd Cynhwysol.

Mae cysylltu o’r fath yn ei gwneud yn bosibl i gyfrifo incwm a chostau tai yn ddibynadwy, a grwpio unigolion yn unedau budd-daliadau a chefnogi cyfwerthu incwm. Am y tro cyntaf, mae teuluoedd sy’n cael y Budd-dal Tai wedi’u cynnwys yn y rhifiadur os yw eu hincwm o dan y trothwy ar gyfer amddifadedd. Yn flaenorol, roedd anawsterau technegol o ran osgoi cyfrif dwbl wedi atal y data hyn rhag cael eu cynnwys. Mae defnydd RAPID bellach yn unioni hyn.

Crëwyd dau ddangosydd atodol, sy'n is-setiau o'r dangosydd amddifadedd incwm. Amddifadedd incwm ar gyfer plant (0 i 15 oed) ac amddifadedd incwm ar gyfer pobl hŷn (pobl 60 oed neu'n hŷn) yw'r rhain.