Sut y gall cymunedau gymryd rhan mewn prosiect seilwaith arwyddocaol (SIP)

Mae Gweinidogion Cymru yn gwneud penderfyniadau ynghylch Prosiectau Seilwaith Arwyddocaol. Os rhoddir cydsyniad, bydd Gweinidog Cymru yn cyhoeddi Gorchymyn Cydsyniad Seilwaith (ICO). 

Mae Penderfyniadau Cynllunio ac Amgylchedd Cymru (PEDW) yn ymdrin â cheisiadau SIP ar ran Gweinidogion Cymru.

Mae'r diffiniad o SIP ar gael yn y canllawiau ar wahân, sef Prosiectau Seilwaith Arwyddocaol: Prosiectau seilwaith arwyddocaol (SIP): trosolwg

Camau SIP  

Mae gwahanol gamau SIP yn cael eu crynhoi isod. 

Cam 1: cyn-ymgeisio

Mae datblygwyr yn trafod ag ymgyngoreion statudol, ymgyngoreion arbennig a chymunedau lleol. Bydd yr ymgynghoriad hwn yn para am o leiaf chwe wythnos.  Bydd rhaid i'r datblygwr gyflwyno dogfennau drafft sy'n cefnogi'r ymgynghoriad ar wefan a chynnal o leiaf un digwyddiad cyhoeddus.  Anogir y cymunedau lleol i drafod â'r datblygwr ac anfon eu sylwadau i helpu i lunio'r cynnig drafft.  

Cam 2: gwneud cais 

cyflwynir y cais i PEDW i'w archwilio.  Bydd PEDW yn adolygu'r holl ddogfennau a gyflwynwyd.  Os caiff ei dderbyn, bydd PEDW yn cyhoeddi'r cais ar y Porth Gwaith Achos, yn cyhoeddi'r cais mewn papur newydd lleol ac yn gofyn i'r Awdurdod Cynllunio perthnasol osod hysbysiadau ar y safle.  Bydd PEDW yn pennu'r cyfnod pryd y caiff pobl anfon eu sylwadau. Ar yr un pryd, bydd PEDW yn penodi Awdurdod Archwilio i gynnal yr archwiliad.  

Cam 3: archwiliad

Ar ddiwedd yr ymgynghoriad, bydd yr Awdurdod Archwilio yn ystyried yr holl sylwadau ac yn penderfynu sut i fwrw ymlaen â'r archwiliad.

Cam 4: penderfynu

Ar ddiwedd yr archwiliad, bydd yr Awdurdod Archwilio yn llunio Adroddiad Argymhelliad a fydd yn cael ei anfon at y Gweinidog Cymru ar gyfer penderfyniad terfynol.  Os rhoddir cydsyniad, bydd y penderfyniad yn cael ei gyhoeddi.  

Polisi Cynllunio Cenedlaethol a Lleol

Rhaid i benderfyniadau ynghylch ceisiadau SIP fod yn seiliedig ar y Cynllun Datblygu Lleol (CDLl) a pholisi cynllunio Llywodraeth Cymru.

• Mae CDLlau yn cael eu paratoi gan Awdurdodau Cynllunio Lleol. Maen nhw'n amlinellu ble y dylid gosod datblygiad ac yn cynnwys y polisïau y dylai Datblygiadau o Arwyddocâd Cenedlaethol gydymffurfio â nhw.
• Mae Cymru'r Dyfodol, Polisi Cynllunio Cymru a'r Nodiadau Cyngor Technegol cysylltiedig yn nodi amrediad o bolisïau cynllunio Llywodraeth Cymru. 

Gallwch weld achosion SIP byw ac achosion y mae penderfyniad wedi cael ei wneud yn eu cylch ar y Porth Gwaith Achos.

Cynnwys cymunedau'n gynnar

Anogir datblygwyr i gynnwys cymunedau yn yr SIP o'r cychwyn cyntaf. Mae’r rhesymau dros hyn fel a ganlyn:

• Mae cynnwys pobl â gwybodaeth leol yn arwain at brosiectau o ansawdd gwell
• Nid oes llawer o gyfleoedd i newid datblygiad yn ddiweddarach yn y broses 

Sut y gallech glywed am SIP 

• llythyr
• taflen neu boster mewn man cyhoeddus
• hysbyseb mewn papur lleol neu ar wefan
• eich Cyngor Cymuned

Sut i rannu eich barn ynghylch SIP drafft 

• mynd i gyfarfodydd y datblygwr, digwyddiadau neu fynd i wefan y prosiect i ddysgu mwy
• dilyn y drafodaeth hon ag e-bost neu lythyr, gan nodi'r ffyrdd y credwch y gellid gwella'r prosiect

Byddwch yn cael cyfle i wneud sylwadau ffurfiol yn ystod yr 'ymgynghoriad cyn-ymgeisio'.

Ymgynghori cyn ymgeisio

Cyn cyflwyno cais i PEDW, rhaid i ddatblygwyr ymgynghori â chymunedau lleol ynghylch yr SIP drafft am gyfnod o chwe wythnos o leiaf.

Yr ymgynghoriad hwn yw'r cyfle 'ffurfiol' cyntaf i rannu eich barn.

• Rôl Cynghorau Cymuned a Thref wrth hysbysu datblygwyr a'r Awdurdod Cynllunio am faterion lleol
• Helpu datblygwyr i drefnu digwyddiadau
• Cyflwyno sylwadau yn ystod yr ymgynghoriad cyn-ymgeisio

Rhaid i ddatblygwyr drafod yn uniongyrchol â thrigolion lleol, p'un a oes Cyngor Cymuned neu Dref ai peidio.

Ymgynghori

Y datblygwr sy'n gyfrifol am yr ymgynghoriad, nid eich Awdurdod Cynllunio. Bydd y datblygwr yn cysylltu â pherchnogion a meddianwyr cyfagos, y Cyngor Cymuned a chyrff eraill. 

Bydd hysbysiadau safle a hysbysebion lleol yn cyhoeddi:

• y cais SIP drafft
• gwybodaeth am ble y gall pobl weld copïau o'r cais SIP drafft, gan gynnwys yr holl ddogfennau ategol.

Argaeledd dogfennau yn Gymraeg ac yn Saesneg

• Efallai y bydd dogfennau technegol wedi'u llunio gan y datblygwr ar gael yn Saesneg neu yn Gymraeg yn unig.
• Bydd PEDW yn annog datblygwyr i gynhyrchu unrhyw ddogfennau sydd ar gael i'r cyhoedd yn y ddwy iaith (e.e. y Crynodebau Annhechnegol o Ddatganiadau Amgylcheddol), ond y datblygwr a fydd yn penderfynu yn hyn o beth.

Sut i gyflwyno eich sylwadau

• Anfonwch eich sylwadau ysgrifenedig at y datblygwr o fewn y cyfnod ymgynghori cyn-ymgeisio
• Darllenwch ddogfennau'r datblygwr gyntaf. Gofynnwch iddyn nhw os oes angen cymorth arnoch i ddod o hyd i'r ddogfen gywir neu os oes angen fformat hygyrch.

Peidiwch ag anfon sylwadau at PEDW yn y cam cyn-ymgeisio. Ni fydd PEDW yn eu hychwanegu at y ffeil achos ar yr adeg hon.

Sut bydd eich sylwadau'n cael eu hystyried

Rhaid i'r datblygwr baratoi adroddiad ymgynghori sy'n crynhoi'r adborth a ddaeth i law ac yn esbonio sut maen nhw wedi ei ystyried. O ganlyniad efallai y byddan nhw'n newid y cynnig. Os ydyn nhw'n gwneud newidiadau pellach, efallai y byddan nhw'n trafod ymhellach cyn cyflwyno'r cais i PEDW, ond nid oes rhaid iddyn nhw wneud hynny.

Bydd y datblygwr yn cyflwyno'r cais i PEDW. Os yw'r holl ddogfennau sydd eu hangen wedi cael eu cyflwyno, bydd PEDW yn derbyn y cais. Bydd yr Awdurdod Archwilio yn cael ei benodi, a bydd yr archwiliad yn dechrau. Weithiau bydd yr Awdurdod Archwilio yn cynnwys mwy nag un Arolygydd.

Ymgynghori statudol

Cyflwyno sylwadau neu wrthwynebiadau

Bydd PEDW yn trefnu i'r Awdurdod Cynllunio arddangos hysbysiad ar y safle, a bydd yn hysbysu'r holl bartïon lleol perthnasol, gan eu gwahodd i gyflwyno sylwadau neu wrthwynebiadau.

Bydd gan gymunedau lleol o leiaf chwe wythnos i gyflwyno sylwadau i PEDW.

Gellir cyflwyno sylwadau i PEDW yn ystod y cyfnod hwn drwy e-bost neu drwy'r post, neu drwy ein Porth Gwaith Achos. Mae ein manylion cyswllt ar gael ar ddiwedd y canllawiau hyn.

Sut i gyflwyno sylwadau ysgrifenedig

Cyn ysgrifennu sylwadau, ymchwiliwch i'r prosiect yn drylwyr ac ystyried ei effeithiau. Gofynnwch am gymorth gan y datblygwr neu swyddog achos gan PEDW os

oes angen. Pan fyddwch yn barod, anfonwch eich sylwadau at PEDW, gan wneud yn siŵr eich bod yn cynnwys:

• eich enw llawn, cyfeiriad, cyfeiriad e-bost a rhif ffôn (neu enw a chyfeiriad eich asiant os yw rhywun yn gweithredu ar eich rhan)
• rhif cyfeirnod achos PEDW, neu deitl y prosiect, a chyfeiriad y safle o'r porth gwaith achos cynllunio
• yr effeithiau rydych yn credu y byddai'r SIP yn eu cael (cadarnhaol neu negyddol) ac unrhyw dystiolaeth
• a ydych yn cyflwyno achos ar y cyd ag eraill

Sut bydd PEDW yn ymdrin â'ch sylwadau

• Bydd PEDW yn cyhoeddi'r holl sylwadau ar y porth gwaith achos cynllunio.
• Cyn eu cyhoeddi, byddwn yn cuddio gwybodaeth benodol i gydymffurfio â chyfraith diogelu data'r DU (gan gynnwys GDPR y DU) a deddfwriaeth berthnasol arall.
• Nid ydyn ni'n dileu enwau o sylwadau'n awtomatig. Os nad ydych am i'ch enw gael ei gyhoeddi, gwnewch hyn yn glir mewn e-bost neu lythyr esboniadol neu yn y blwch testun ar ein porth gwaith achos pan fyddwch yn cyflwyno sylwadau.
• Ni allwn dderbyn sylwadau dienw.
• Bydd yr Awdurdod Archwilio a benodir yn gweld y fersiynau llawn o'r sylwadau heb unrhyw fanylion wedi'u dileu. Efallai y bydd angen i'r ymgeisydd hefyd weld fersiynau heb unrhyw fanylion wedi'u dileu. Dylid ystyried hyn wrth ysgrifennu eich sylwadau.

Awgrymiadau ar gyfer ysgrifennu sylwadau da

Bydd yr Awdurdod Archwilio yn seilio ei argymhelliad ar ffeithiau sy'n cael eu hategu â thystiolaeth.

Gwnewch eich sylwadau'n glir ac yn effeithiol:

• cynlluniwch eich pwyntiau a'u cadw mewn trefn resymegol
• canolbwyntio ar faterion cynllunio a godwyd gan y prosiect (er enghraifft, effeithiau a manteision)
• cadw at ffeithiau
• byddwch yn benodol a rhoi enghreifftiau neu dystiolaeth
• dwedwch yn glir beth rydych am i'r Awdurdod Archwilio ei ddeall
• defnyddiwch iaith glir, arferol

Os cewch eich gwahodd i wrandawiad neu ymchwiliad, dim ond am faterion y mae'r Awdurdod Archwilio wedi'u nodi y byddwch yn cael siarad. Yr eithriad yw gwrandawiad agored, lle y gall yr Awdurdod Archwilio roi amser cyfyngedig ichi i godi materion o'ch dewis chi. Gweler: Sut rydym yn archwilio prosiectau seilwaith arwyddocaol (SIP)

Gallwch ofyn am wrandawiad agored yn eich sylwadau. Esboniwch pam y byddai gwrandawiad yn helpu (er enghraifft, i godi materion sy'n effeithio ar y gymuned gyfan neu i roi tystiolaeth lafar). Yr Awdurdod Archwilio sy'n penderfynu a ddylid cynnal gwrandawiad agored, a bydd eich rhesymau yn llywio ei benderfyniad.

Beth na ddylid ei wneud yn eich sylwadau

Yn ystod yr archwiliad dim ond materion sy'n gysylltiedig â chynllunio y gall yr Awdurdod Archwilio eu hystyried. Er enghraifft:

• effaith cynnig ar dirwedd, ffyrdd a thraffig lleol, rhywogaethau gwarchodedig neu ansawdd aer
• manteision economaidd
• a yw'n cyd-fynd â'r Cynllun Datblygu Cenedlaethol

Ni all yr Awdurdod ystyried materion y mae'r llysoedd wedi'u hystyried o'r blaen nad ydyn nhw o ddiddordeb i'r cyhoedd (er enghraifft, yr olygfa o adeilad preifat neu newidiadau i werth eiddo). Sicrhau bod eich sylwadau'n canolbwyntio ar faterion cynllunio a'r effeithiau sydd o ddiddordeb i'r cyhoedd.

Os nad yw eich gwrthwynebiad cyn-ymgeisio'n cael ei ddatrys

Os nad yw eich gwrthwynebiad yn ystod yr ymgynghoriad cyn-ymgeisio'n cael ei ddatrys, cyflwynwch sylwadau newydd pan fyddwch yn cael eich gwahodd i wneud hynny gan PEDW. Darllenwch Adroddiad Ymgynghori'r datblygwr i weld sut yr ystyriwyd sylwadau o'r cam cyn-ymgeisio ac unrhyw ddiwygiadau prosiect a wnaed o ganlyniad.

Deisebau ac ymatebion 'pro forma'

Mae argymhelliad yr Awdurdod Archwilio i'r Gweinidog yn cael ei lywio gan y materion a godwyd, nid nifer y bobl a gododd nhw. Ni all Awdurdod Archwilio roi mwy o bwyslais i fater ar sail nifer y bobl sydd wedi cyflwyno gwrthwynebiad yn unig.

Os yw eich cymuned yn gwrthwynebu cynnig, dylech seilio eich gwrthwynebiad ar effeithiau a rhinweddau cynllun.

Ar ddiwedd y cyfnod ar gyfer cyflwyno sylwadau, gall y datblygwr wneud mân newidiadau i'w brosiect. Yr Awdurdod Archwilio sy'n penderfynu a ddylid derbyn unrhyw newidiadau.

Bydd yr Awdurdod Archwilio yn archwilio'r canlynol: 

• yr holl sylwadau a gyflwynwyd,
• dogfennau'r cais,
• yr Adroddiadau Effaith Leol (LIR) a gyflwynwyd gan yr Awdurdod Cynllunio a'r Cyngor Cymuned ac, os oes un,
• yr Adroddiad Effaith Forol (MIR) ac, os yw'n berthnasol,
• y safle (drwy ymweliad â'r safle)

Gan ddefnyddio'r wybodaeth hon, mae'r Awdurdod Archwilio yn nodi'r prif faterion wedi'u codi gan y cynnig.

Bydd yr Awdurdod Archwilio yn penderfynu a oes angen gwrandawiad neu ymchwiliad i archwilio'r materion hynny. Os nac oes, bydd yr archwiliad yn mynd rhagddo ar sail sylwadau ysgrifenedig, sydd â'r un pwysau â thystiolaeth lafar.

Gall yr archwiliad gynnwys:

• Sylwadau ysgrifenedig
• Gwrandawiad
• Ymchwiliad
• neu gyfuniad o’r rhain

Mae gwrandawiad yn drafodaeth dan arweiniad yr Awdurdod Archwilio.

Mae ymchwiliad yn fwy ffurfiol. Gall partïon ddefnyddio cynrychiolaeth gyfreithiol a gellir croesholi tystion.

Mae gwrandawiadau ac ymholiadau yn ddigwyddiadau cyhoeddus, ond mae cyfranogi yn cael ei gyfyngu i'r rhai y mae'r Awdurdod Archwilio wedi'u gwahodd, oni bai ei fod yn wrandawiad agored. Ni fydd yr Awdurdod Archwilio yn gwahodd unigolion i gyflwyno tystiolaeth lafar neu i roi cyflwyniadau ysgrifenedig ychwanegol oni bai bod angen egluro'r prif fater.

Cadw golwg ar hynt yr archwiliad

Bydd holl ddogfennau'r cais, Adroddiadau Effaith Leol, Adroddiadau Effaith Forol, sylwadau ysgrifenedig ac unrhyw ddogfennau o wrandawiad neu ymchwiliad ar gael i'w gweld ar borth gwaith achos PEDW.

Argymhelliad a phenderfyniad

Ar ôl yr archwiliad, bydd yr Awdurdod Archwilio yn anfon adroddiad at Weinidogion Cymru, yn argymell a ddylid caniatáu neu wrthod y Gorchymyn Cydsyniad Seilwaith: Wrth i'r argymhelliad gael ei ystyried, ni fydd yr adroddiad a'r argymhelliad ar gael i gyfranogwyr. Yn ystod y cyfnod hwn, mae Gweinidogion Cymru yn adolygu adroddiad yr Awdurdod Archwilio a'r holl wybodaeth sy'n gysylltiedig â'r cais.

Sut i gael gwybod a yw'r cais wedi cael ei gymeradwyo

Bydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi'r penderfyniad ar y Porth Gwaith Achos Cynllunio ac yn rhoi gwybod i'r holl bartïon sydd â diddordeb. Bydd y penderfyniad yn cynnwys copi o adroddiad argymhellion yr Awdurdod Archwilio.

Gellir defnyddio'r manylion hyn ar gyfer pob ymholiad ynglŷn â'r broses SIP neu achos SIP penodol. Gellir defnyddio'r cyfeiriad e-bost a'r cyfeiriad post hefyd ar gyfer cyflwyno sylwadau.

E-bost: PEDW.seilwaith@llyw.cymru

Ffôn: 0300 123 1590 

Post:

Y Tîm Gwaith Achos Seilwaith 
Penderfyniadau Cynllunio ac Amgylchedd Cymru
Adeiladau'r Goron
Parc Cathays Caerdydd
CF10 3NQ

Rôl PEDW yn y System DNS/SIP

Mae PEDW yn ymdrin â cheisiadau ac yn gwneud argymhellion agored, teg a diduedd i Weinidogion o fewn y system fel y'i cynlluniwyd. Mae PEDW yn annibynnol ar y rhai sy'n gyfrifol am wneud y penderfyniad terfynol ac nid yw'n gyfrifol am y ffordd mae'r system SIP wedi cael ei chynllunio'n gyffredinol.

Os oes gennych bryderon ynglŷn â'r ffordd y cafodd y system SIP ei chynllunio neu'r ffordd mae'n gweithredu, cysylltwch â Chyfarwyddiaeth Gynllunio Llywodraeth Cymru: planning.directorate@llyw.cymru

Deddfwriaeth Berthnasol

• Rheoliadau Cydsyniad Seilwaith (Y Weithdrefn Cyn Gwneud Cais a'r Weithdrefn Gwneud Cais a Darpariaethau Trosiannol) (Cymru) 2025
• Rheoliadau Cydsyniad Seilwaith (Archwilio a Phenderfynu) (Gweithdrefn) (Cymru) 2025
• Rheoliadau Cydsyniad Seilwaith (Caffael Gorfodol) (Cymru) 2025
• Rheoliadau Cydsyniad Seilwaith (Darpariaethau Amrywiol) (Cymru) 2025.

Prosiectau Seilwaith o Arwyddocâd Cenedlaethol (NSIPs)

Mae SIP yn debyg i Brosiect Seilwaith o Arwyddocâd Cenedlaethol (NSIP), ond:

• Llywodraeth y DU sy'n penderfynu ynghylch NSIPs
• Gweinidogion Cymru sy'n penderfynu ynghylch ceisiadau SIP.

Mae NSIPs fel arfer yn cwmpasu prosiectau mwy o lawer (er enghraifft, rhai prosiectau cynhyrchu ynni dros 350 MW). Gallan nhw fod yng Nghymru, ac mae'r Arolygiaeth Gynllunio, sy'n asiantaeth weithredol Llywodraeth y DU, yn ymdrin â nhw. Gwneir y penderfyniad terfynol gan Ysgrifennydd Gwladol y DU.

Nid yw PEDW yn ymwneud â cheisiadau NSIP, ac nid yw Gweinidogion Cymru yn gwneud penderfyniadau ynghylch NSIPs.