Fframwaith Pontio Teg - Y Fframwaith Pontio Teg

Mae'r tair elfen yn nodi'r elfennau y mae'n rhaid mynd i'r afael â nhw er mwyn sicrhau bod pontio teg gwirioneddol yn cael ei gynllunio. Mae'r elfennau'n cyd-fynd â'r pum ffordd o weithio fel yr amlinellir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol, sy'n cefnogi'r gred na fydd pontio teg yn cael ei gyflawni heb weithredu yn erbyn y tair elfen. Yr elfennau yw:

Dadansoddi Effeithiau a Chyfleoedd

Dadansoddi cyfleoedd ac effeithiau negyddol posibl a sut y mae'r effeithiau a'r cyfleoedd yn gydgysylltiedig. Er enghraifft, sut y gall cyfleoedd sy'n gysylltiedig â phontio i wresogi carbon isel ddarparu cyfleoedd i liniaru tlodi tanwydd ac arallgyfeirio'r gweithlu.

Gweithio gyda Rhanddeiliaid a Chydgysylltu Ymateb ar y Cyd

Cydnabod bod angen cynnwys y rhai yr effeithir arnynt fwyaf o fewn dull aml-sector a chydlynol os ydym am wneud y mwyaf o'r cyfleoedd ar gyfer pontio teg. Er enghraifft, trwy ymgysylltu'n ymgynghorol â chymunedau wedi'u targedu.

Integreiddio'r Pontio Teg a'i Droi'n Benderfyniadau

Cynllunio ar gyfer Pontio Teg mewn gwahanol gyd-destunau trwy ymwreiddio Egwyddorion Canllaw y Fframwaith yn brosesau ar gyfer gwneud penderfyniadau. Er enghraifft, wrth osod cynllun datgarboneiddio sefydliad.

Bydd llawer o sefydliadau eisoes yn gweithredu yn unol â'r elfennau mewn ffurfiau amrywiol – pwrpas y Fframwaith yw tynnu sylw at bwysigrwydd y meysydd hyn mewn perthynas â sicrhau pontio teg. Mae'r tabl ar y dudalen nesaf yn darparu cyfres o gwestiynau yn erbyn pob un o'r tri elfen, gan ddangos yr aliniad â'r pum ffordd o weithio, ac yn cynorthwyo datblygwyr polisi a’r sawl sy’n gwneud penderfyniadau yn eu cynlluniau ar gyfer pontio.

Dadansoddi Effeithiau a Chyfleoedd

Sut mae cyfleoedd ac effeithiau cymdeithasol, amgylcheddol, economaidd a diwylliannol hirdymor y polisi hwn wedi'u dadansoddi, ac a oes sylfaen dystiolaeth gref?

Sut y gall y pontio atal rhagor o anghydraddoldebau ac ysgogi dyfodol mwy cadarnhaol i gymunedau, gweithluoedd, busnesau ac amgylchedd Cymru?

Sut y bydd y gwaith o ddosbarthu effeithiau a chyfleoedd y polisi yn cael eu hystyried o safbwynt croestoriadol er mwyn atal anghydraddoldeb gwaeth?

Sut mae'r polisi hwn yn integreiddio nodau llesiant lluosog (e.e. iechyd, yr hinsawdd a'r economi)?

A all integreiddio ar draws sectorau ddarparu buddion a chyfleoedd ehangach? 

Gweithio gyda Rhanddeiliaid a Chydgysylltu Ymateb ar y Cyd    

Sut mae anghenion a dyheadau hirdymor cymunedau yr effeithir arnynt wedi'u hystyried?

Pa fewnwelediadau y gallwn eu defnyddio i'n helpu i atal anghydraddoldebau yn y dyfodol, gan gynnwys gan y rhai sydd â phrofiadau bywyd?

A ydym yn cynnwys rhanddeiliaid o wahanol sectorau i nodi buddion integredig, trawsbynciol?

A all dull cydweithredol feithrin ymddiriedaeth a rhanberchnogaeth gyda phartneriaid cyflawni?

Sut mae'r rhai yr effeithir arnynt fwyaf gan y polisi wedi bod yn rhan o'r broses o'r cychwyn cyntaf?

Sut yr ydym wedi sicrhau bod y cydweithio a'r cyfranogi wedi bod yn gynhwysol, yn hygyrch ac yn gynrychiadol?    

Integreiddio'r Pontio Teg a'i Droi'n Benderfyniadau

Sut mae meddwl yn yr hirdymor wedi'i ymwreiddio yn ein prosesau gwneud penderfyniadau?

Sut mae'r polisi yn integreiddio penderfyniadau sy'n helpu i ddileu'r rhwystrau systemig sy'n effeithio'n anghymesur ar wahanol grwpiau o bobl, e.e. Cymunedau Pobl Ddu, Asiaidd ac Ethnig Leiafrifol?

Sut yr ydym yn monitro a gwerthuso effeithiolrwydd mesurau ataliol?

Sut mae penderfyniadau'n cael eu gwneud gyda phersbectif integredig system gyfan?

Sut mae dulliau cydweithredol wedi'u hymwreiddio mewn strwythurau gwneud penderfyniadau?

Beth yw'r broses ar gyfer cynnwys rhanddeiliaid trwy gydol y cylch polisi?

A yw cymunedau'n ymwneud â dylanwadu ar benderfyniadau, nid ymateb iddynt yn unig?

Er mwyn helpu i sicrhau ymagwedd gyson, rydym wedi datblygu egwyddorion canllaw sy’n bwriadu helpu bartïon i gynllunio ac integreiddio pontio teg mewn ffordd sy’n cyd-fynd a Nodau Llesiant Cenedlaethol Cymru, fel y nodir yn Neddf LlCD. Caiff y rhain eu seilio ar arferion gorau rhyngwladol a bennir mewn gwaith ymchwil , enghreifftiau a ddeilliodd o'n Galwad am Dystiolaeth, ac adborth o'r broses ymgynghori. 

Cyfresi o Gwestiynau ar gyfer y Saith Egwyddor Canllaw

Nod Llesiant: Cymru Lewyrchus

Egwyddor Pontio Teg

Buddsoddi mewn Addysg, Sgiliau ac Economi Carbon Isel    

Cwestiynau allweddol

• Pa gyfleoedd economaidd y gellir eu datgloi gan y newid neu'r polisi arfaethedig hwn?
• A yw'r sgiliau sydd eu hangen ar gyfer y pontio ar gael? Os na, a oes cymorth neu gyfleoedd y gallwch eu darparu i helpu i ddiwallu anghenion yn y dyfodol?
• Sut y bydd y pontio yn ysgogi buddsoddiad mewn busnesau presennol neu newydd, yn ein gweithlu ac mewn sgiliau?
• Sut y bydd y pontio yn cefnogi creu swyddi o ansawdd uchel sy'n ddiogel, yn cynnig cyflog teg, ac yn cynnig cyfleoedd ar gyfer dilyniant a datblygu?
• Pa ymddygiadau y mae'r pontio yn eu cymell a’u datgymell?
• Sut y bydd y pontio yn cefnogi'r economi leol ac yn lliniaru effeithiau negyddol posibl?

Nod Llesiant: Cymru Gydnerth  

Egwyddor Pontio Teg  

Addasu i Newid Hinsawdd a Gwella'r Amgylchedd Naturiol    

Cwestiynau allweddol

• A yw cyfleoedd ac effeithiau amgylcheddol y pontio wedi'u hasesu gan ddefnyddio ffynonellau tystiolaeth dibynadwy?
• Sut y bydd y pontio yn effeithio ar fioamrywiaeth ac iechyd ecosystemau?
• Sut y bydd y pontio yn cyfrannu at liniaru effeithiau newid yn yr hinsawdd ac addasu iddynt?
• Sut y bydd y pontio yn hyrwyddo economi gylchol , gan annog effeithlonrwydd adnoddau a lleihau gwastraff?

Nod Llesiant:Cymru Iachach

Egwyddor Pontio Teg

Gwella Iechyd a Llesiant drwy Weithredu ar Newid Hinsawdd    

Cwestiynau allweddol

• Sut y bydd y pontio, yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol, yn effeithio ar benderfynyddion ehangach iechyd a lles?
• Sut y bydd y pontio yn cyfrannu at ymddygiadau a ffyrdd iach o fyw?
• Sut y bydd y pontio yn lleddfu'r pwysau ar wasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol yn y dyfodol?

Nod Llesiant: Cymru sy'n fwy Cyfartal

Egwyddor Pontio Teg

Hyrwyddo Cydraddoldeb a Hawliau a Rhannu'r Costau a'r Buddion yn Deg    

Cwestiynau allweddol

• Pa grwpiau o bobl sy'n debygol o gael eu heffeithio'n gadarnhaol ac yn negyddol gan y pontio a beth y gellid ei wneud i liniaru'r effeithiau negyddol, a gynyddu'r effeithiau positif?
• Sut y bydd y pontio yn mynd i'r afael â thlodi ac yn hyrwyddo cyfle cyfartal, gan gynnwys i bobl o gefndiroedd wedi’u hymyleiddio?
• Sut mae effeithiau croestoriadol (e.e. rhywedd ac ethnigrwydd) yn cael eu hystyried?

Nod Llesiant: Cymru sy'n Gyfrifol ar Lefel Fyd-eang

Egwyddor Pontio Teg

Ystyried yr Effeithiau Byd-eang ar Bobl ac ar y Blaned

Cwestiynau allweddol

• A fydd y pontio yn cael unrhyw effeithiau amgylcheddol a/neu gymdeithasol dramor, er enghraifft datgoedwigo neu amodau gwaith gwael? Os felly, a ellir lliniaru unrhyw effeithiau negyddol, ac a oes cyfleoedd i gael effaith gadarnhaol?
• Sut mae'r pontio yn effeithio ar ôl troed byd-eang Cymru  neu ar allyriadau'r gadwyn gyflenwi?
• Sut y bydd y pontio yn cyfrannu at arferion da byd-eang a gwybodaeth a rennir?
• A ellir dysgu gwersi o brosesau pontio tebyg eraill ledled y byd?

Nod Llesiant: Cymru â Diwylliant Bywiog lle mae’r Gymraeg yn Ffynnu 

Egwyddor Pontio Teg

Cefnogi a Gwella Diwylliant Cymru a'r Gymraeg    

Cwestiynau allweddol

• Sut mae grwpiau a chymunedau lleol wedi bod yn ymwneud â'r pontio, gan sicrhau hunaniaeth a thraddodiadau cymunedol cryfach?
• Sut mae pontio yn hyrwyddo neu'n diogelu treftadaeth ddiwylliannol a hunaniaeth Gymreig a'r iaith Gymraeg?
• Sut y bydd y pontio yn cefnogi mynediad at ddiwylliant ac amrywiaeth diwylliant?
• A yw arferion traddodiadol neu systemau gwybodaeth lleol wedi'u hintegreiddio i'r polisi?

Nod Llesiant: Cymru o Gymunedau Cydlynus    

Egwyddor Pontio Teg

Cynnwys cymunedau yn y Camau Cynharaf a Drwyddi Draw

Cwestiynau allweddol

• Sut y bydd rhanddeiliaid yr effeithir arnynt yn cael eu cynnwys trwy gydol y prosesau cynllunio a gwneud penderfyniadau?
• Pa fecanweithiau sy'n bodoli ar gyfer cyfranogi parhaus, adborth, a chyd-ddylunio, h.y. dylunio atebion i broblemau gyda phobl sy'n cael eu heffeithio, yn hytrach nag ar eu cyfer?
• A yw grwpiau sydd wedi’u hymyleiddio  neu wedi'u tangynrychioli'n  yn cael eu cynnwys yn weithredol wrth wneud penderfyniadau?
• Sut y bydd y pontio yn cefnogi cymunedau diogel, deniadol a chysylltiedig?
   

Diffiniadau yn y cyfresi o gwestiynau

Croestoriadedd

Y ffordd gymhleth, gronnol y mae effeithiau ffurfiau lluosog o wahaniaethu (fel hiliaeth, rhywiaeth, a dosbarthiaeth) yn cyfuno, yn gorgyffwrdd, neu'n croestorri yn enwedig ym mhrofiadau unigolion neu grwpiau sydd wedi’u hymyleiddio. Diffiniad Merriam-Webster.

Ymyleiddio

Wedi'i ddiraddio i safle dibwys, di-rym mewn cymdeithas neu grŵp. Diffiniad Merriam-Webster.

Wedi'u tangynrychioli

Os yw math o berson neu beth wedi'i dangynrychioli mewn grŵp neu sefydliad, nid oes digon ohonynt ynddo. 

Diffiniad Geiriadur Caergrawnt.

Rydym yn gofyn i bob parti – y sector cyhoeddus ehangach, y sector preifat, y trydydd sector a chymunedau – ddefnyddio'r Fframwaith wrth ddatblygu polisi a gwneud penderfyniadau. Gall unigolion ym maes yr hinsawdd a'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau ar unrhyw lefel ddefnyddio'r Fframwaith i helpu i sicrhau bod effeithiau a chyfleoedd gweithredu ar yr hinsawdd yn cael eu dosbarthu'n deg ar draws cymdeithas. Rhaid cymryd camau yn erbyn pob un o'r tair elfen er mwyn deall ble mae'r risgiau a'r cyfleoedd, a sut y gall cyrff cyhoeddus, busnesau a chymunedau gymryd rhan, er mwyn llywio'n well y penderfyniadau a wneir. Dylid dilyn yr egwyddorion canllaw drwy gydol y broses er mwyn sicrhau bod sefydliadau'n cyfrannu at nodau llesiant Cymru. Dylid defnyddio'r Fframwaith ar y cyd â phrosesau sefydliadol cyfredol fel ei fod yn ychwanegu gwerth at ddewisiadau ac yn cael ei ymwreiddio mewn arferion gwneud penderfyniadau. 

Bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r Fframwaith Pontio Teg wrth ddatblygu polisi i gefnogi ein targedau sero net. Bydd yn ganolog i ddatblygiad ein cynllun Cyllideb Carbon 3 (2026-2030). Bydd gweithredu'r Fframwaith yn golygu cydweithio â meysydd polisi Llywodraeth Cymru, cyrff sector cyhoeddus, busnesau'r sector preifat a grwpiau cymunedol, i brofi sut y cymhwysir y Fframwaith yn y cyd-destunau hynny. Bydd y profion hyn yn cryfhau'r gwaith o ddatblygu canllawiau a chymorth sydd wedi'u targedu i raddau mwy. 

Mae'r camau canlynol yn amlinellu sut y bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r Fframwaith i lywio ei gwaith ar y daith tuag at Gymru Sero Net. Mae'r camau gweithredu yn dangos sut, fel llywodraeth, y byddwn yn cryfhau pob un o'r tair elfen i gefnogi pontio teg i sero net. 

Dadansoddi Effeithiau a Chyfleoedd

Byddwn yn adeiladu ein sylfaen dystiolaeth ac yn parhau i rannu gwybodaeth am yr effeithiau a'r cyfleoedd ar draws ein sectorau allyriadau er mwyn cefnogi eraill i flaenoriaethu'r camau sydd eu hangen i wella'r gwaith o gynllunio pontio teg.

Bydd ein gwaith i sicrhau pontio teg yn cael ei lywio gan gynnydd Cymru yn erbyn ei dangosyddion a'i cherrig milltir cenedlaethol, yn ogystal â mewnwelediadau o'r Adroddiad Tueddiadau'r Dyfodol. Ochr yn ochr â'r offerynnau hyn, byddwn yn cael mewnwelediad o asesiadau effaith integredig Llywodraeth Cymru a sesiynau ymgysylltu â rhanddeiliaid, megis drwy fentrau fel Wythnos Hinsawdd Cymru a'r sgyrsiau ar yr hinsawdd.  

Bydd parhau â'n gwaith gyda phartneriaid rhyngwladol yn helpu i ddysgu gwersi o'u profiadau o bontio.

Gweithio gyda Rhanddeiliaid a Chydgysylltu Ymateb

Byddwn yn cydweithio â rhanddeiliaid i ddatblygu canllawiau neu offerynnau wedi'u targedu i raddau mwy i'w defnyddio mewn gwahanol gyd-destunau, er mwyn galluogi eraill i baratoi ar gyfer pontio teg.

Byddwn yn archwilio opsiynau ar gyfer cefnogi deialog effeithiol rhwng undebau llafur, busnesau a’r llywodraeth, gan sicrhau bod gweithwyr yn deall y cyfleoedd, y risgiau a’r buddion sy’n gysylltiedig â phontio teg. 

Bydd gweithio gyda chydweithwyr yn y sector cyhoeddus yn allweddol i rannu gwybodaeth am gynllunio a gweithredu pontio teg. Byddwn yn defnyddio'r strwythurau presennol i barhau â'r drafodaeth bwysig hon.   

Byddwn yn gweithio gyda chymunedau ac yn adeiladu ar fentrau fel y Sgyrsiau am yr Hinsawdd er mwyn sicrhau cyfranogiad teg y cyhoedd ar faterion newid hinsawdd.

Integreiddio Pontio Teg yn y Gwaith o Wneud Penderfyniadau

Byddwn yn ymwreiddio egwyddorion canllaw Pontio Teg ym mholisïau Llywodraeth Cymru drwy asesiadau effaith integredig o bolisïau. Bydd pob asesiad yn edrych ar y sefyllfa yn groestoriadol, gan ystyried y gwahanol nodweddion gwarchodedig fel hil, anabledd, oedran, hunaniaeth rhywedd, cyfeiriadedd rhywiol, crefydd neu gred, a statws economaidd-gymdeithasol, ochr yn ochr â'i gilydd. Os rhagwelir y bydd polisïau yn cael effaith sylweddol ar allyriadau nwyon tŷ gwydr drwy waith sgrinio'r asesiadau effaith integredig, bydd yn ofynnol iddynt gynnal asesiad effaith carbon llawn ochr yn ochr â'r asesiad effaith pontio teg. 

Byddwn yn profi'r Fframwaith i gefnogi llunwyr polisi a’r sawl sy’n gwneud penderfyniadau trwy'r gwaith o ddatblygu canllawiau neu offerynnau wedi'u targedu i raddau mwy.

Mae cyrff sector cyhoeddus a chyrff rhanbarthol sy'n gwneud penderfyniadau yn bartïon allweddol o safbwynt sicrhau llwyddiant pontio teg, a hynny ar sail eu gwybodaeth leol. Wrth ddatblygu cynlluniau pontio neu ddiweddaru cynlluniau ar lefel sefydliad fel cynlluniau datgarboneiddio, dylai cyrff cyhoeddus gynnwys ystyriaethau pontio teg gan ddefnyddio tair elfen y Fframwaith a'r saith egwyddor canllaw. Bydd hyn yn helpu wrth osod cyfeiriadau a deall yr effeithiau a'r cyfleoedd ehangach sy'n gysylltiedig â gwaith y sefydliad.

Wrth ddatblygu polisïau a fydd yn helpu i gyflawni ein huchelgeisiau sero net, dylai cyrff cyhoeddus ddefnyddio'r Fframwaith yn fuan yn y broses ac ochr yn ochr â'u prosesau cyfredol ar gyfer llunio polisïau. Bydd y tair elfen yn helpu i gasglu'r dystiolaeth angenrheidiol, yn ysgogi dull cydweithredol, a sicrhau bod pontio teg yn cael ei ystyried trwy gydol y broses o wneud penderfyniadau polisi. Bydd defnyddio'r saith egwyddor canllaw yn helpu cyrff cyhoeddus i ystyried eu gweithgareddau yng nghyd-destun y saith nod llesiant.

Bydd rhoi'r Fframwaith Pontio Teg ar waith drwy weithredu ar yr hinsawdd yn helpu gyrff cyhoeddus gyflawni eu rhwymedigaethau cyfreithiol o fewn y ddeddfwriaeth berthnasol, gan gynnwys Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, Deddf Cydraddoldeb (y DU) 2010, a Deddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) 2023.

Gall busnesau, fel cyrff cyhoeddus, ddefnyddio'r Fframwaith Pontio Teg wrth ddatblygu cynlluniau a pholisïau. Wrth ddatblygu cynlluniau pontio neu ddiweddaru cynlluniau cyfredol ar lefel sefydliad, dylid defnyddio'r Fframwaith yn fuan yn y broses i helpu i lywio sut mae cynlluniau yn cael eu datblygu ac yna cyfeirio atynt wrth gyflawni camau gweithredu mewn perthynas â'r cynlluniau. Ceir rhagor o fanylion am gamau penodol y gall busnesau eu cymryd, sy'n berthnasol i'w sector, yn llyfryn canllaw Datgarboneiddio Busnes Llywodraeth Cymru. 

Bydd dilyn yr egwyddorion canllaw a sicrhau bod camau gweithredu yn cael eu cymryd yn erbyn pob un o'r tair elfen – yn unol â’u perthnasedd i brosesau sefydliadol – yn helpu i sicrhau pontio tecach.

Mae cyflawni Pontio Teg yn daith—proses gyfunol, esblygol o symud o orffennol echdynnol i ddyfodol adfywiol, wedi'i arwain gan degwch, cyfranogiad a gofal am bobl a'r blaned. Mae'r Fframwaith Pontio Teg hwn yn offeryn a all helpu i lywio'r broses esblygol honno. Fel offeryn byw, bydd y Fframwaith yn cael ei ailadrodd a'i wella trwy adborth gan randdeiliaid, gan sicrhau bod y Fframwaith a'r broses o bontio i sero net yn parhau i fod yn ymatebol, yn deg ac yn effeithiol dros amser. Rydym yn parhau i wella ein dealltwriaeth o'r hyn y mae pontio teg yn ei olygu yn ymarferol. Drwy ddangosyddion cenedlaethol Cymru, a'r data a'r dystiolaeth sy'n sail i'r gwaith o lunio polisïau Llywodraeth Cymru, gellir monitro a gwerthuso cynnydd tuag at bontio teg, gan fynd i'r afael â bylchau ac addasu strategaethau dros amser. Bydd adborth ar y Fframwaith yn cefnogi ei welliant parhaus a’n gobaith yw y bydd yn blatfform ar gyfer trafodaethau ar sut y gallwn gyda'n gilydd ddod yn wlad fwy cynaliadwy a gwydn.