Ymchwil ynghylch y posibilrwydd o sefydlu Canolfan Genedlaethol Byw'n Annibynnol yng Nghymru - Beth mae Byw'n Annibynnol yn ei olygu yn ymarferol?

Bu cyfranogwyr yn trafod yr elfennau canlynol a nodwyd gan y tîm cydgynhyrchu yn eu gweledigaeth ar gyfer NCFIL fel rhai sy'n angenrheidiol ar gyfer Byw'n Annibynnol.

• Cymorth personol a gofal cymdeithasol
• Eiriolaeth a chymorth uniongyrchol
• Cyfranogiad yn y gymuned
• Addysg a sgiliau
• Gofal iechyd
• Trafnidiaeth
• Hamdden

Ffigur 1: Elfennau Byw’n Annibynnol a galluogwyr o Weledigaeth y tîm cydgynhyrchu

Image

Roedd llawer o gyfranogwyr yn teimlo mai diffinio Byw'n Annibynnol ddylai fod y cam cyntaf wrth archwilio beth allai NCFIL ei wneud i gefnogi pobl anabl. Nododd sawl cyfranogwr eu bod wedi clywed deongliadau o Fyw'n Annibynnol a oedd yn wahanol i'w dehongliad eu hunain. Roedd rhai wedi ei glywed yn cael ei ddefnyddio i gyfeirio at annibyniaeth ariannol a chyflogaeth. Soniodd eraill y gellir ei ddehongli fel byw’n annibynnol yn hytrach nag mewn tai â chymorth. Roedd un cyfranogwr yn teimlo bod rhai pobl o bosibl yn camddeall y term yn fwriadol i gyfiawnhau dileu cymorth. Roedd cytundeb cryf ymhlith y cyfranogwyr y dylai'r diffiniad fynd y tu hwnt i ofal personol, er mwyn cymryd golwg lawnach a chyffredinol ar fywydau pobl anabl. Ystyriwyd bod cefnogaeth yn y cartref yn ffactor galluogi hanfodol i lawer, ond roedd y cyfranogwyr yn awyddus i dynnu sylw at elfennau hanfodol eraill sydd eu hangen i alluogi Byw'n Annibynnol. Roedd yr enghreifftiau a rannwyd yn cynnwys teithio hygyrch, addysg, cyfranogiad mewn digwyddiadau diwylliannol, a gweithgareddau hamdden.

Nododd cyfranogwyr hefyd fod rhai deongliadau yn canolbwyntio'n unig ar Erthygl 19 CCUHPA. Roedd rhai yn meddwl y gallai hyn fod yn gyfyngol oherwydd eu bod yn teimlo bod cwmpas Byw'n Annibynnol a ddisgrifir yn yr Erthygl hon yn rhy gul. Roedd llawer o gyfranogwyr yn teimlo, gan fod trafodaethau ar Fyw'n Annibynnol yn aml yn canolbwyntio ar ofal cymdeithasol neu wedi'u cyfyngu i ofal cymdeithasol, ei bod yn bosibl na fydd pobl anabl nad ydynt yn defnyddio gwasanaethau gofal personol yn ymwybodol o'u hawliau.

"Dydw i ddim yn siŵr i ba raddau y byddai pawb yn deall hynny a’r hyn mae'n ei olygu. […] Tybed a yw'r term Byw'n Annibynnol yn atgyfnerthu barn neu ganfyddiad penodol o anabledd a sut olwg sydd ar bobl anabl a'u bywydau." – sefydliad pobl anabl

Wrth ystyried sut i ddiffinio beth ddylai Byw'n Annibynnol ei olygu, soniodd llawer y gellir dehongli 'annibyniaeth' mewn amrywiaeth o ffyrdd. Er mwyn trafod pa welliannau a chymorth sydd eu hangen, mae angen cytuno ar y nod cyffredinol. Fodd bynnag, roedd llawer yn teimlo, gan fod 'Byw'n Annibynnol' yn tarddu o’r mudiad pobl anabl, bod gwerth defnyddio'r term. Gwelwyd bod ganddo ddealltwriaeth ac arwyddocâd diwylliannol cryf. Ystyriwyd bod pobl yn ei chael hi'n anodd diffinio Byw'n Annibynnol. O ganlyniad, mae'n aml yn cael ei ddiffinio yn nhermau’r hyn nad yw'n ei olygu yn hytrach na'r hyn y mae’n ei olygu. Er enghraifft, gellid ei ddisgrifio fel 'golygu mwy na dim ond annibyniaeth ariannol'. Gall y diffyg eglurder hwn ei gwneud hi'n anodd trafod beth yw hawliau pobl ar gyfer Byw'n Annibynnol. Cytunwyd bod yr angen am ddealltwriaeth glir ymhlith rhanddeiliaid ynghylch beth ydyw, neu beth ddylai fod, yn bwysig i lwyddiant NCFIL.

Roedd cytundeb cryf y byddai diffiniad grymusol o Fyw'n Annibynnol yn canolbwyntio ar fynediad i'r un ansawdd bywyd â phobl nad ydynt yn anabl. Awgrymodd cyfranogwr unigol, a chytunodd eraill, y dylai fod wedi'i seilio ar 'fyw bywyd da o'ch dewis, yn eich cymuned'. Credwyd y gallai hyn ddod o gael cefnogaeth dda yn ymarferol, ond hefyd trwy gyflawniad personol. Crynhowyd hyn gan gyfranogwr unigol arall fel 'teimlo eich bod chi'n cael eich cefnogi, teimlo bod gennych rôl, pwrpas, bod eich doniau yn cael eu cydnabod'.

Archwiliodd rhai grwpiau y rôl y mae angen i'r gymuned ehangach ac ystod o randdeiliaid sydd â gwahanol safbwyntiau ei chwarae. Nodwyd bod cyfrifoldeb am sicrhau hygyrchedd yn cael ei rannu ar hyn o bryd gan ddarparwyr addysg, cyflogaeth a gwasanaethau eraill. Dylai'r rhai sydd â phrofiad bywyd allu nodi heriau a rhwystrau a chyfleu’r rhain i ddarparwyr gwasanaeth a llunwyr polisi. Fe wnaeth un grŵp grynhoi eu bod yn meddwl bod 'cyfrifoldeb am Fyw'n Annibynnol yn y fformat hwnnw yn gorwedd ar y gymuned gyfan. […] Rhanddeiliaid ymhell y tu hwnt i awdurdodau lleol ac asiantaethau'r wladwriaeth.'

Nodwyd bod dwy Ganolfan Byw'n Annibynnol ar hyn o bryd yn cynnig cymorth uniongyrchol ynghylch gofal cymdeithasol ac eiriolaeth i ddinasyddion yn eu hardaloedd lleol. Roedd un grŵp yn teimlo y gallai defnyddio'r term 'canolfan Byw'n Annibynnol' o fewn enw NCFIL gamarwain pobl am y gwasanaethau a gynigir ganddi. Roedden nhw'n teimlo y gallai rhai pobl gymryd yn ganiataol bod NCFIL yn darparu'r un gwasanaethau â chanolfannau byw’n annibynnol, ond ar sail genedlaethol.

Cytunodd cyfranogwyr y byddai angen cyfleu nodau a chwmpas NCFIL yn glir er mwyn hysbysebu beth y byddai'r sefydliad yn ei wneud. Ystyriwyd bod hyn yn bwysig waeth pa enw a ddewisir. Codwyd y ffaith y byddai cyfathrebu clir hefyd yn hyrwyddo dealltwriaeth ehangach o'r hyn y mae Byw'n Annibynnol yn ei olygu a pham mae ei angen. Gwnaethpwyd sylw y gallai hyn 'helpu i lywio dealltwriaeth ddiwylliannol ehangach o'r termau hynny. […] Gall cael gweledigaeth neu genhadaeth glir helpu hynny' – cynrychiolydd gwasanaethau llywodraeth leol.

Dangoswyd i’r cyfranogwyr y mathau canlynol o sefydliadau a gweithgareddau awgrymedig yr oedd y tîm cydgynhyrchu wedi'u nodi yn eu Gweledigaeth fel elfennau a fyddai’n helpu i alluogi a chefnogi Byw'n Annibynnol. Gweler Ffigur 1.

• Y trydydd sector.
• Darparu gwasanaethau.
• Tystiolaeth a data.
• Llunio polisïau.
• Ymgysylltu â dinasyddion anabl a chydgynhyrchu.
• Ymgyrchu ac ymwybyddiaeth y cyhoedd.
• Rheoleiddio a monitro.

Wrth ystyried 'rhagoriaeth' ar gyfer Byw'n Annibynnol, cytunwyd yn eang bod angen i bobl anabl gael eu cynrychioli o fewn y broses o wneud penderfyniadau sy'n effeithio arnynt a'r cymorth y maent yn ei gael. Dylent hefyd fod â rôl mewn gwerthuso a monitro polisïau.

Thema arwyddocaol a welwyd trwy gydol y trafodaethau oedd yr 'edefyn euraidd' o ymgorffori profiad bywyd ar bob lefel o NCFIL. Byddai hyn yn cynnwys swyddi arweinyddiaeth, rheoli a staffio. Trwy gydol y gweithdy, ystyriwyd bod cael dealltwriaeth o brofiad bywyd a'i fod wrth wraidd Byw'n Annibynnol yng Nghymru yn hanfodol.

Roedd llawer yn teimlo bod penderfyniadau yn cael eu gwneud heb gyfranogiad pobl anabl. Rhannodd sawl cyfranogwr enghreifftiau cadarnhaol o adegau pan mae profiad bywyd wedi'i ymgorffori yn y gwaith o ddylunio polisi a gwasanaethau. Roedd cyfranogwyr yn teimlo bod hyn yn cael ei ystyried fel rhywbeth sy’n ychwanegu gwerth.

Lleisiodd eraill rwystredigaethau ynglŷn â rhannu eu profiad bywyd eu hunain gyda llunwyr polisi a methu â darganfod a oedd eu cyfraniadau wedi gwneud gwahaniaeth.

"Maen nhw i gyd yn bwydo llawer ond yn aros i glywed beth yw’r canlyniadau a gall hynny achosi llawer o rwystredigaeth ac apathi." – sefydliad pobl anabl

Siaradodd sawl cyfranogwr am effeithiau negyddol ar iechyd meddwl sy’n codi o deimlo eu bod yn methu dylanwadu ar benderfyniadau sy'n effeithio ar eu bywydau. Roedd rhai cyfranogwyr yn teimlo fel bod llawer o bethau allan o'u rheolaeth, ac yn poeni am newidiadau posibl yn y dyfodol a fyddai’n effeithio ar y cymorth maen nhw'n ei gael. Awgrymodd rhai na allai bod ‘ar drugaredd' penderfyniadau a wneir gan wleidyddion am wasanaethau a pholisïau sy'n effeithio arnynt fod yn gyfystyr â Byw’n Annibynnol go iawn.

"Rwy'n credu bod mwy o bryder ar hyn o bryd o ran llywodraethau newydd a chyllidebau a thaliadau anabledd, lwfans gofalwyr. Felly, mae llawer o bobl anabl yn arswydo rhag yr hyn sy'n mynd i ddigwydd yn hynny o beth." - sefydliad pobl anabl

"Mae llawer o bobl anabl yn bryderus neu'n ymladd neu'n tynnu sylw at bethau ac maent wedi blino’n lân [...] ar godi lleisiau, ond yna [...] does gennych chi ddim rheolaeth pan mae'r cyfan yn dibynnu ar lywodraeth ganolog neu gyllidebau." - sefydliad pobl anabl

Y ffactor a grybwyllwyd amlaf o ran sicrhau Byw'n Annibynnol oedd cael dewisiadau hyfyw. Roedd hyn hefyd yn golygu cael yr wybodaeth a'r rheolaeth angenrheidiol i wneud penderfyniadau gwybodus am eich bywyd eich hun.

"Dylem fynd yn ôl i'r hanfodion o ran yr hyn rydyn ni'n ei ddisgwyl fel safon ofynnol, a dylai'r gallu i wneud penderfyniadau am eich bywyd eich hun a'ch gofal eich hun fod yn allweddol i hynny." – Cyfranogwr unigol

Gan edrych yn ehangach na gofal cymdeithasol, cytunodd y cyfranogwyr y dylai Byw'n Annibynnol olygu cael mynediad at adnoddau priodol a dewisiadau ynghylch adnoddau priodol i alluogi mynediad cyfartal. Nododd llawer o gyfranogwyr y gallai pobl anabl wynebu rhwystrau ychwanegol i gael mynediad at agweddau sylfaenol ar fywyd fel gwaith ac astudio.

Fe wnaeth un grŵp grynhoi hyn fel 'cael holl ddarnau pos eich bywyd yn gweithio gyda'i gilydd, fel bod Byrddau Iechyd, gwasanaethau cymdeithasol [...] yn ffitio gyda’i gilydd yn dda i gyflawni canlyniadau'r hyn rydych chi ei eisiau, i fyw'n annibynnol'.

Roedd cyfranogwyr yn teimlo y dylai cymorth fod yn hyblyg, wedi'i deilwra i'r unigolyn, ac y dylai ddarparu ar gyfer anghenion croestoriadol. Fe wnaeth grŵp arall grynhoi’r angen i ddod o hyd i 'ffordd y gall systemau lluosog weithio i bawb'.

"Rwy'n credu mai'r allwedd yw ei fod yn 'canolbwyntio ar y person', lle mae'r person yn cael y sgiliau, yr adnoddau a'r cymorth sydd eu hangen arnynt ac yn y ffurf sy'n gweddu iddynt, pryd neu ble mae eu hangen arnynt, heb orfod ymladd na chael trafferth i gael mynediad iddynt" – sefydliad pobl anabl

Nodwyd y gall cymorth effeithiol a systemau cysylltiedig olygu, pan fydd un elfen yn gweithio'n dda, ei bod yn effeithio'n gadarnhaol ar feysydd eraill o fywyd unigolyn. Ymhlith yr enghreifftiau a rannwyd roedd cymorth i sicrhau cyflogaeth yn lleihau dibyniaeth ar fudd-daliadau a gwella opsiynau tai, a gofal personol dyddiol dibynadwy yn galluogi rhywun i weithio.

Hyd yn oed lle mae dewisiadau am ofal personol neu elfennau eraill sy'n cefnogi Byw'n Annibynnol ar gael, nododd cyfranogwyr yr angen i opsiynau fod yn hyfyw, i gael eu cyfathrebu'n hygyrch, ac i gael eu cyflwyno'n effeithiol ac yn gyson gan bobl sydd â sgiliau a hyfforddiant priodol. Rhannodd cyfranogwyr brofiadau o ofal personol o ansawdd da, dibynadwy, sy'n cefnogi perthnasoedd unigolion anabl, sy’n osgoi’r angen i aelodau o'r teulu ddarparu gofal, ac sy’n galluogi rhieni anabl i ganolbwyntio ar fod yn rhieni i’w plant.

'Mae'n fater o ddewis, ac mae hefyd yn fater o drefn a chysondeb.' sefydliad llywodraeth leol

Roedd llawer o gyfranogwyr yn ystyried bod Taliadau Uniongyrchol yn hanfodol wrth helpu i roi mwy o reolaeth i unigolion anabl. Teimlwyd bod hyn yn galluogi Byw'n Annibynnol, gan ei gwneud hi'n haws i'r rhai sy'n dibynnu ar ofal personol fyw eu bywydau bob dydd.

"Heb daliadau uniongyrchol [...] sy’n gweithio'n dda, ni allaf wneud fy ngwaith." - sefydliad llywodraeth leol

Nodwyd hefyd y gallai unigolion ddewis peidio â defnyddio Taliadau Uniongyrchol, oherwydd y cyfrifoldebau ychwanegol a'r rheolaeth sy'n gysylltiedig.

"Efallai na fydd rhai pobl eisiau'r cyfrifoldeb o gyflogi cynorthwyydd personol yn uniongyrchol eu hunain. Efallai y byddan nhw eisiau i rywun arall wneud hynny ar eu rhan." - sefydliad pobl anabl

Nodwyd bod defnyddio Taliadau Uniongyrchol i dalu am ofal personol yn golygu bod yn rhaid i unigolion ddod yn gyflogwr, ac awgrymwyd y gall hyn droi llawer oddi wrth y syniad. Nodwyd y gall cael cefnogaeth gan un Cynorthwyydd Personol hefyd olygu bod angen i unigolion ddod o hyd i rywun i gymryd eu lle yn ystod eu gwyliau blynyddol. Tynnodd un cyfranogwr sylw at y ffaith nad yw'r gwerth ariannol a ddyrennir ar gyfer gofal personol yn ddigon i dalu cyfradd fesul awr cynorthwyydd personol mewn rhai achosion. Soniwyd hefyd bod nifer uchel o swyddi cynorthwywyr personol yn wag mewn rhai ardaloedd. Nododd cyfranogwr arall ei bod hi'n anodd dod o hyd i gynorthwywyr personol sydd wedi'u hyfforddi i ddarparu cymorth ar gyfer amhariadau penodol neu i ddefnyddio technoleg gynorthwyol arbenigol.

Roedd cytundeb y dylai Byw'n Annibynnol olygu cynnig opsiynau cymorth priodol yn hytrach nag un dull sy’n addas i bawb. Byddai hyn yn anelu at rymuso unigolion i wneud penderfyniadau drostynt eu hunain.

'Rhagoriaeth i mi yw bod gennych y cydbwysedd hwnnw o fynediad i'r cymorth cywir [...] ac yna hefyd mynediad at Daliadau Uniongyrchol i roi'r dewis hwnnw i chi ac i roi'r rheolaeth honno i chi.' - sefydliad pobl anabl

Nododd cyfranogwyr sawl enghraifft o beidio â chael digon o wybodaeth i wneud dewisiadau. Roedd rhwystrau cyffredin yn cynnwys gwybodaeth nad oedd ar gael mewn fformat hygyrch neu nad oedd yn cael ei rhannu ar yr adeg iawn. Nododd rhai, os nad yw opsiynau'n briodol ar gyfer y rhai sydd ag anghenion lluosog, mae hyn yn golygu ei bod yn bosibl na fydd dewis hyfyw i rai unigolion. Rhannodd rhai cyfranogwyr y profiad o beidio â chael gwybodaeth briodol am opsiynau gan ddarparwyr yn cynnwys awdurdodau lleol i gefnogi dewisiadau gwybodus. Roedd hyn yn cynnwys gwybodaeth am opsiynau gofal sydd ar gael, ac am ddefnyddio Taliadau Uniongyrchol i gael mynediad at ofal personol. Ar gyfer y rhai sy'n defnyddio Taliadau Uniongyrchol, nododd rhai cyfranogwyr enghreifftiau o gyfyngiadau ar ba wasanaethau cyflogres y gallai unigolion eu defnyddio.

Roedd yr enghreifftiau a rannwyd gan gyfranogwyr o wybodaeth wedi'i chyfathrebu'n dda yn cynnwys datganiadau hygyrchedd ar gyfer lleoliadau neu fannau ffisegol eraill, a gwneud gwefannau yn gydnaws â thechnoleg gynorthwyol.

Mewn cyferbyniad â hyn, nododd cyfranogwyr hefyd ddiffyg eglurder ynghylch sawl ffynhonnell o gymorth, megis Mynediad at Waith (Gov.UK) a’r Taliad Annibyniaeth Personol (PIP) (Gov.UK). Roedden nhw'n teimlo y dylai fod gwybodaeth gliriach ynghylch a yw'r ffynonellau cymorth hyn yn gweithio gyda'i gilydd, a sut maen nhw’n gweithio gyda’i gilydd. Rhannwyd profiadau pellach yn ymwneud â rhwystrau i gael gwybodaeth briodol trwy dechnoleg anghynhwysol, yn ogystal â gallu darllen. Rhannodd un ymatebydd enghraifft o'r cymorth a gafodd person anabl 18 oed wrth symud o wasanaethau cymdeithasol plant i wasanaethau oedolion, heb gael gwybod beth roedd hyn yn ei olygu a sut y byddai’r cymorth a roddwyd iddynt yn newid.

Cytunwyd bod cydweithio yn hanfodol i sicrhau bod darparwyr gwasanaethau yn gweithio gyda'i gilydd i osgoi bylchau, dyblygu neu wrthdaro. Roedd llawer yn cytuno bod Byw'n Annibynnol yn golygu bod yn rhaid i wahanol randdeiliaid rannu gwybodaeth, a phrofiadau fel y gall eraill ddysgu o'u llwyddiannau. Roedd y cyfranogwyr yn cytuno y dylai cymunedau cyfan fod yn gyfrifol am Fyw'n Annibynnol.

"Gallwch gael pocedi unigol o bethau sy'n gweithio'n dda ac sy’n wych, ond mae angen iddo fod yn un peth cydlynol" - sefydliad llywodraeth leol

Roedd llawer o gyfranogwyr yn defnyddio’r gair ‘tameidiog’ i ddisgrifio gwasanaethau gofal cymdeithasol i bobl anabl. Rhoddwyd enghraifft o broblemau’n codi mewn ardal benodol lle darparwyd cymorth i unigolion sy'n defnyddio Taliadau Uniongyrchol gan sawl sefydliad gwahanol.

"Rwy'n dal i feddwl bod rhywfaint o wastraff yn y system lle nad yw'r systemau yn gweithio gyda'i gilydd yn iawn. [...] Rwy'n credu bod modd gwneud arbedion effeithlonrwydd y gellid wedyn eu dargyfeirio i feysydd eraill lle mae angen cymorth ar bobl" – sefydliad sector cyhoeddus

Nododd cynrychiolydd sefydliad pobl anabl bod delio â nifer o ddarparwyr gofal iechyd hefyd yn rhwystr cyffredin sy’n achosi straen:

"Mae cynifer o'n haelodau wedi blino’n lân yn sgil ceisio llywio llawer o apwyntiadau gofal iechyd ac arbenigeddau, pan nad oes yr un ohonynt yn 'siarad' â'i gilydd, neu driniaeth neu feddyginiaethau sy’n mynd yn groes i’w gilydd"

Roedd sawl cyfranogwr o'r farn bod y gwasanaethau sydd ar gael i bobl anabl yn anghyson ac weithiau'n amrywio ar draws gwahanol rannau o Gymru. Roedd y profiadau yn cynnwys enghraifft o roi cyllid i fynd i weithgaredd ymarfer corff i un unigolyn ond bod person arall wedi’i wrthod, yn yr un ardal awdurdod lleol. Rhannodd cyfranogwr arall y teimlad bod "Taliadau Uniongyrchol yn loteri cod post yng Nghymru" - sefydliad pobl anabl.

Roedd llawer o gyfranogwyr yn teimlo mai elfen hanfodol o Fyw Annibynnol da oedd ymgysylltiad effeithiol rhwng pobl anabl a'r rhai sy'n gwneud penderfyniadau sy'n effeithio arnynt. Roedd cyfranogwyr o'r farn bod Sefydliadau Pobl Anabl yn rhan annatod o hyn. Teimlwyd bod sefydliadau pobl anabl yn darparu ffordd i bobl anabl sicrhau bod eu profiadau a'u barn yn cael eu clywed. Yn yr un modd, ystyriwyd eu bod yn darparu ffordd i lunwyr polisi a sefydliadau cyflenwi gyrraedd dinasyddion. Nodwyd y gall sefydliadau pobl anabl, Canolfannau Byw'n Annibynnol rhanbarthol a Grwpiau Mynediad hefyd ddarparu gwasanaethau i ddinasyddion, gan gynnwys eiriolaeth, a chymorth cyflogres yn ogystal â defnyddio eu gwybodaeth a'u harbenigedd eu hunain i gefnogi pobl anabl yn uniongyrchol.

Nododd sawl cynrychiolydd sefydliadau pobl anabl a chanolfannau byw’n annibynnol y gall rhedeg y mathau hyn o sefydliadau fod yn anodd. Roedd yr heriau yn cynnwys ei chael hi'n anodd sicrhau cyllid hirdymor rheolaidd sy'n golygu mai dim ond gwasanaethau penodol y maent yn gallu eu darparu. Roedden nhw'n teimlo bod hyn yn cyfyngu ar eu gallu i ymgyrchu am faterion yr oeddent yn teimlo oedd yn bwysig ac yn golygu na allent fod yn arloesol iawn yn eu gwaith. Roedd y cyfranogwyr hyn yn teimlo y byddent wedi hoffi gwneud mwy i ymgysylltu â dinasyddion ac i gefnogi cynrychiolaeth o brofiad bywyd yn genedlaethol. Soniodd eraill am wynebu rhwystrau gyda chymhwysedd i gael cyllid gan y gellir eithrio sefydliadau llai rhag gwneud cais am grantiau penodol, ac mae rhai contractau'n cynnwys gofynion y byddent yn ei chael yn amhosibl eu bodloni.

Roedd rhai yn dweud bod y broses gynnig ei hun yn rhy gymhleth ac roedd rhai yn teimlo bod gwerth contractau’n rhy isel. Nododd un cyfranogwr nad oedd eu sefydliad wedi cael caniatâd i ddarparu gwasanaethau eiriolaeth yn ogystal â gweithgareddau cyflogres, oherwydd gwrthdaro buddiannau. Roedden nhw'n teimlo bod hyn yn eu hatal rhag gallu cefnogi pobl anabl yn y ffordd yr hoffent wneud hynny.

"Os ydym wir yn mynd i oroesi [...] y realiti yw bod angen i ni gael ein rhyddhau oddi wrth hualau gwirioneddol dynn [...] contractau llywodraeth leol sy'n ein hatal rhag gwneud yr hyn rydyn ni'n ei wneud orau."– sefydliad y trydydd sector

Rhannodd sefydliadau pobl anabl hefyd brofiadau o gael trafferth cael mynediad at wasanaethau hanfodol i redeg eu sefydliad fel gwasanaethau cyfreithiol, cyfrifyddiaeth neu TG. Soniwyd ei bod yn bosibl nad oes gan eu staff yr arbenigedd i gwmpasu'r mathau hyn o weithgareddau, ac mae llawer yn annhebygol o allu fforddio talu cyflenwyr allanol. Ystyriwyd ei bod yn anodd hefyd dod o hyd i gyflenwyr allanol a all ddarparu'r gwasanaethau hyn yn hygyrch. Tynnwyd sylw hefyd at anhawster darparu amgylchedd gwaith hygyrch i wirfoddolwyr. Nododd rhai cyfranogwyr nad yw cyllid i addasu gweithle ar gael i gefnogi swyddi gwirfoddol.

Nododd cyfranogwyr fod asesiadau effaith ar gyfer polisi yn ffordd bwysig o wreiddio egwyddorion Byw'n Annibynnol wrth wneud penderfyniadau. Teimlwyd, fodd bynnag, bod eu defnydd yn anghyson. Roedd cyfranogwyr yn teimlo eu bod wedi gweld penderfyniadau gwell yn cael eu gwneud lle roedd profiad bywyd yn cael ei ystyried. Un enghraifft oedd ystyried anghenion mynediad ar gyfer datblygiad adeilad newydd ar gam cynharach o’r broses. Roedd llawer yn cytuno y dylai'r math hwn o ymgysylltu fod yn rhan o'r broses o wneud penderfyniadau.