Cynllun cyflawni strategol datgarboneiddio GIG Cymru 2025 i 2030 - Rhan 6: Adeiladau a thir
Ein cynllun i leihau effaith amgylcheddol GIG Cymru a chefnogi uchelgais Llywodraeth Cymru ar gyfer sero net yn y sector cyhoeddus.
Efallai na fydd y ffeil hon yn gyfan gwbl hygyrch.
Ar y dudalen hon
5: Bydd defnydd ynni a chyfleustodau adeiladau yn cael ei reoli a'i leihau'n weithredol
5a: Sefydlu a gwreiddio proses i fonitro defnydd ynni pob adeilad (neu safle) yn weithredol er mwyn nodi a mynd i'r afael â gorddefnydd a llywio datblygiad prosiectau arbed ynni
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt [troednodyn 1]: A, C.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Medi 2026.
5b: Cynnal adolygiadau tymhorol o reolaethau adeiladau (hynny yw BMS (System Rheoli Adeiladau), amseryddion gwresogi, thermostatau) i wneud y gorau o effeithlonrwydd a sicrhau bod Gweithdrefnau Gweithredu Safonol (SOPs) yn cael eu dilyn
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, C.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Mawrth 2026.
5c: Addasu fforwm WHEF (Fforwm Amgylcheddol Iechyd Cymru) i gynnwys yn ei agenda adran sy'n rhannu llwyddiannau datgarboneiddio ystadau, rhannu gwybodaeth ac arloesi
Perchnogion arfaethedig: WHEF.
Gweithredu erbyn: Mawrth 2026.
5d: Ymgorffori arferion rheoli ynni mewn arferion gofal iechyd o ddydd i ddydd drwy ymgyrchoedd lleihau ynni (er enghraifft posteri, labeli, ymgyrchoedd mewnrwyd, ac ati)
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, C, D.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Medi 2026.
6: Nodi cyfleoedd (cyfalaf a chynnal a chadw) yn weithredol i ddadgarboneiddio adeiladau
6a: Creu proses casglu data safonol ar gyfer casglu gwybodaeth benodol i asedau i gefnogi’r broses o nodi cyfleoedd datgarboneiddio sydd ar ddod yn rhagweithiol
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: NWSSP (Partneriaeth Cydwasanaethau GIG Cymru) i ddatblygu.
Gweithredu erbyn: Medi 2026.
6b: Darparu rhestr i NWSSP o brosiectau a mesurau datgarboneiddio cyfeirio graddadwy ar draws ystâd GIG Cymru a'i halinio â fframweithiau contract Cymru gyfan er mwyn galluogi gwaith caffael a chyflawni effeithlon; dylai hyn gynnwys y canlyniadau o 9a
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: rhestr wedi'i darparu erbyn Rhagfyr 2026 ac wedi'i diweddaru bob dwy flynedd wedi hynny.
6c: Bydd timau ystadau neu gyfleusterau yn ymgysylltu'n weithredol â thimau trafnidiaeth ar draws y GIG (er enghraifft WAST (Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru), NWSSP) i nodi a gweithredu gofynion ar gyfer gwefru cerbydau trydan rheng flaen y GIG yn eu safleoedd er mwyn galluogi trydaneiddio cerbydau, ac yn ymgysylltu'n weithredol â Llywodraeth Cymru i nodi cyfleoedd ariannu ar gyfer gweithredu
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C (mae math C yn berthnasol dim ond os bod yr adeilad yn brydles hir sy'n fwy nag 10 mlwydd).
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: i gyd-fynd â therfynau amser perthnasol yn 15.
6d: Adolygu capasiti trydanol ar draws safleoedd i bennu cyfyngiadau ar gyfer trydaneiddio, a nodi lleoliadau blaenoriaeth ar gyfer uwchraddio cyflenwad trydanol
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C (mae math C yn berthnasol dim ond os bod yr adeilad yn brydles hir sy'n fwy nag 10 mlwydd).
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Mawrth 2027.
6e: Lle bo cyfleoedd i resymoli lleoedd (er enghraifft swyddfeydd) yn bodoli, monitro'r defnydd drwy dechnolegau clyfar (er enghraifft synwyryddion meddiannaeth) i lywio penderfyniadau ar resymoli ystadau, mannau gwaith a rennir, a defnyddio adeiladau sy'n effeithlon o ran ynni
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG (gofal eilaidd).
Gweithredu erbyn: Mawrth 2028.
7: Bydd cynlluniau datgarboneiddio asedau yn cael eu gweithredu i ddatgarboneiddio adeiladau'r GIG
7a: Ar gyfer safleoedd nad ydynt yn acíwt (er enghraifft ysbytai cymunedol, canolfannau neu glinigau iechyd, swyddfeydd), cynllunio a gweithredu prosiectau datgarboneiddio wedi'u targedu sy'n cyd-fynd ag egwyddorion fframwaith adeiladau carbon sero net cyngor bwrdeistref y DU (er enghraifft optimeiddio, uwchraddio effeithlonrwydd ynni) i gyrraedd targedau datgarboneiddio adeiladau; dylai prosiectau mwy ddilyn ymagwedd gwneuthuriad yn gyntaf (gall arolygon thermol fod o fudd) a chynnwys disodli systemau gwresogi tanwydd ffosil gyda dewisiadau amgen carbon isel
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: integreiddio â thargedau’r cynllun gweithredu erbyn Rhagfyr 2026.
7b: Ar gyfer safleoedd acíwt ac ysbytai mawr, cynllunio a gweithredu prosiectau datgarboneiddio wedi'u targedu (er enghraifft optimeiddio, uwchraddio effeithlonrwydd ynni) i gyrraedd targedau datgarboneiddio adeiladau; dylai prosiectau mwy, lle mae cyfleoedd hyfyw ac effeithiol yn weithredol yn bodoli, ddilyn ymagwedd gwneuthuriad yn gyntaf sy'n cyd-fynd ag egwyddorion fframwaith adeiladau carbon sero net UKGBC (Gyngor Adeiladau Gwyrdd y DU)
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: byrddau iechyd; Felindre.
Gweithredu erbyn: wedi’i intergreiddio â thargedau’r cynllun gweithredu erbyn Rhagfyr 2026.
8: Bydd y gwaith gwres a phŵer cyfunedig presennol yn cael ei gynnal ar ei effeithlonrwydd mwyaf tan ddiwedd ei oes
Ni fydd unrhyw orsaf gwres a phŵer cyfunedig tanwydd ffosil arall yn cael ei gosod, ond bydd gwres a phŵer cyfunedig adnewyddadwy yn cael ei gefnogi.
8a: Parhau i weithredu'r holl waith CHP (Gwres a Phŵer Cyfunedig) presennol hyd at ddiwedd ei fywyd gwaith heb waith adnewyddu mawr ac ardystio i'r rhaglen sicrhau ansawdd gwres a phŵer cyfunedig i sicrhau gweithrediad effeithlon
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: byrddau iechyd.
Gweithredu erbyn: adroddiad blynyddol.
8b: Datgomisiynu gwres a phŵer cyfunedig tanwydd ffosil yn unol â diwedd oes y planhigyn, gan flaenoriaethu datgomisiynu dros adnewyddu mawr (er enghraifft ailosod injan), gyda'r holl wres a phŵer cyfunedig tanwydd ffosil i'w ddatgomisiynu erbyn 2035
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: byrddau iechyd.
Gweithredu erbyn: bydd yr holl bŵer gwres a phŵer cyfunedig tanwydd ffosil wedi'i ddatgomisiynu erbyn 2035.
8c: Bydd gwres a phŵer cyfunedig adnewyddadwy newydd (er enghraifft biomas) a thechnolegau cynaliadwy sy'n dod i'r amlwg yn cael eu cefnogi (yn amodol ar ymarferoldeb ac effeithiau ar ansawdd aer); ni fydd unrhyw unedau gwres a phŵer cyfunedig tanwydd ffosil na 'parod ar gyfer hydrogen' newydd yn cael eu gosod
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
9: Bydd cyfleoedd ynni adnewyddadwy yn cael eu datblygu i gynyddu gweithgareddau cynhyrchu ynni a sicrhau y bydd tir yn cael ei ddefnyddio hyd eithaf ei botensial
9a: Cynnal asesiadau o gyfleoedd ynni adnewyddadwy (er enghraifft paneli solar ffotofoltäig wedi'u gosod ar y to, pyrth solar ceir, adfer gwres gwastraff, ac ati) ar gyfer pob safle i nodi cyfleoedd gwifrau preifat ar y safle ac oddi ar y safle; dylid datblygu neu osod cyfleoedd hyfyw i sicrhau bod pob sefydliad yn cyrraedd ei dargedau cynhyrchu ynni adnewyddadwy
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Rhagfyr 2028.
9b: Datblygu cynllun rheoli perfformiad safonol i fonitro a chynhyrchu trydan i'r eithaf mewn gorsafoedd cynhyrchu trydan adnewyddadwy ar y safle, ac ychwanegu'r metrigau at adrodd EFPMS (System Rheoli Perfformiad Ystadau a Chyfleusterau)
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: NWSSP.
Gweithredu erbyn: Mawrth 2027.
9c: Cefnogi mentrau lleol i ehangu neu gynnal mannau gwyrdd ar safleoedd ysbytai a chymunedau (er enghraifft coedwig y GIG) i'w defnyddio gan staff, y cyhoedd a chleifion, er mwyn gwella llesiant a chynorthwyo adferiad a rhagnodi cymdeithasol
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: byrddau iechyd; Felindre.
Gweithredu erbyn: Rhagfyr 2026.
10: Bydd contractwyr gofal sylfaenol a chymunedol, perchnogion busnesau a landlordiaid yn ceisio gwella effeithlonrwydd ynni a datgarboneiddio eu hadeiladau
10a: Nodi a pharhau i hyrwyddo adnoddau (er enghraifft pecyn cymorth gofal sylfaenol gwyrddach a modiwlau hyfforddi ar-lein) sy'n tynnu sylw at rôl gofal sylfaenol yn uchelgeisiau datgarboneiddio GIG Cymru; bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio ei dylanwad i hyrwyddo'r adnoddau hyn i annog datgarboneiddio
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: Gofal Sylfaenol Gwyrddach Cymru; Llywodraeth Cymru.
Gweithredu erbyn: Ebrill 2027.
11: Bydd pob adeilad newydd ac adnewyddiad mawr yn cyd-fynd â'r dehongliad Cymreig newydd o safon adeiladu carbon sero net y GIG
Safon Adeiladu Carbon Sero Net y GIG
11a: Cynhyrchu Hysbysiad Gwasanaethau Ystadau Arbenigol (SESN) neu nodyn canllaw ar gyfer safon adeiladu carbon sero net y GIG yn amlinellu sut y bydd cynaliadwyedd amgylcheddol yn cael ei ymgorffori mewn adeiladau newydd ac adnewyddiadau mawr; bydd pob sefydliad yn y GIG yn sicrhau bod y sefydliad yn cyd-fynd â'r canllawiau ar bob adeilad newydd ac adnewyddiadau mawr, a byddant yn adrodd ar gydymffurfiaeth lle bo angen
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: NWSSP.
Gweithredu erbyn: Medi 2026.
11b: Sicrhau bod y sefydliad yn cyd-fynd â'r canllawiau ar bob adeilad newydd ac adnewyddiadau mawr, a byddant yn adrodd ar gydymffurfiaeth lle bo angen
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B, C.
Perchnogion arfaethedig: Pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Rhagfyr 2026.
11c: Bydd byrddau iechyd ac ymddiriedolaethau yn gweithio gyda phartneriaid y GIG (er enghraifft WAST, NWSSP) drwy gydol prosiectau newydd i nodi gofynion presennol a gofynion y dyfodol ar gyfer seilwaith gwefru cerbydau trydan ar gyfer darparu gwasanaethau rheng flaen y GIG
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: A, B.
Perchnogion arfaethedig: pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Mawrth 2026.
12: Ymgysylltu'n rhagweithiol â landlordiaid a thenantiaid ar draws eiddo ar brydles i ysgogi gweithrediadau adeiladu carbon isel
12a: Bydd NWSSP yn cynhyrchu ac yn rhannu canllawiau prydlesu gwyrdd ar gyfer GIG Cymru (i gwmpasu'r GIG yn gweithredu fel tenant a landlord); bydd hyn yn seiliedig ar addasiad o Fframwaith Les Werdd GIG Lloegr a chanllawiau Les Werdd Partneriaeth Adeiladau Gwell
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: B, C, D.
Perchnogion arfaethedig: NWSSP.
Gweithredu erbyn: Medi 2026.
12b: Lle mae les adeilad newydd neu wedi’i hadnewyddu yn cael ei harchwilio (fel tenant a landlord), bydd byrddau iechyd ac ymddiriedolaethau yn dilyn canllawiau'r NWSSP yn ystod trafodaethau i sicrhau y bydd adeiladau'n gweithredu mor effeithlon â phosibl
Mathau o adeiladau yr effeithir arnynt: B, C, D.
Perchnogion arfaethedig: Pob sefydliad y GIG.
Gweithredu erbyn: Rhagfyr 2026.
Footnote
[1]. Math A: Adeiladau sy'n eiddo i GIG Cymru ac yn cael eu gweithredu neu ddefnyddio gan GIG Cymru.
Math B: Adeiladau sy'n eiddo i GIG Cymru ac wedi'u prydlesu i sefydliad nad yw'n rhan o'r GIG.
Math C: Adeiladau sy'n eiddo i drydydd parti ac wedi'u prydlesu i'r GIG.
Math D: Adeiladau sy'n eiddo i drydydd parti ac yn cael eu gweithredu ganddo, ond a ddefnyddir ar gyfer gweithgareddau'r GIG (er enghraifft adeiladau a ddefnyddir gan gontractwyr gofal sylfaenol, naill ai'n eiddo iddynt neu wedi'u prydlesu, i ddarparu gwasanaethau'r GIG megis deintyddiaeth gymunedol, gwasanaethau meddygol cyffredinol (meddygfeydd teulu, fferyllfa gymunedol, optometreg).