Llesiant Cymru, 2023 - Cymru o gymunedau cydlynus

Awdur: Dr Steven Marshall

Cymru o gymunedau cydlynus: Cymunedau atyniadol, hyfyw a diogel sydd â chysylltiadau da.

Nid yw’r rhan fwyaf o’r dangosyddion o Arolwg Cenedlaethol Cymru sy’n ymwneud â chymunedau cydlynus wedi cael eu diweddaru eleni. Mae’r pwynt cyffredinol ynghylch newid wedi parhau, sef bod y pandemig (COVID-19) wedi effeithio’n eang ar fywydau pobl Cymru yn yr un modd â llefydd eraill ac mae hyn wedi effeithio ar y dangosyddion yn y bennod mewn ffyrdd gwahanol.

Cynyddodd gwirfoddoli yn ystod pandemig COVID-19, ac mae canlyniadau 2022-23 yn dangos bod y lefel uwch hon wedi cael ei chynnal (o 26% yn 2019 i 2020, i 29% yn 2021 i 2022 a 30% yn 2022 i 2023).

Mae unigrwydd, sy’n seiliedig ar gyfuniad o chwe mesur ar wahân, wedi aros yr un fath fwy neu lai dros y tair blynedd diwethaf (2020 i 2021 i 2022 i 2023) ac yn is na 2019 i 2020. O fewn y mesur cyffredinol, mae’r ganran sydd ‘wedi gweld colli cael pobl o gwmpas’ wedi dilyn patrwm gwahanol gyda chanran wedi cynyddu’n sylweddol yn 2020 i 2021 a 2021 i 2022 ond gyda 2022 i 2023 yn ôl i lefelau 2019 i 2020.

Nid oedd llawer o newid eleni yn nifer yr aelwydydd a gysylltodd â’u hawdurdod lleol i gael cymorth gan eu bod dan fygythiad o ddigartrefedd. Ond roedd cynnydd yn nifer yr aelwydydd yr aseswyd eu bod yn ddigartref a nifer yr aelwydydd a oedd mewn llety dros dro yn 2022 i 2023 o’i gymharu â 2021 i 2022.

Mae data gan Arolwg Troseddu Cymru a Lloegr (heb gynnwys twyll) yn 2022 i 2023 yn dangos bod 6.6% o oedolion wedi dioddef troseddau a bod 2.5% wedi dioddef troseddau personol. Oherwydd newidiadau yn y ffordd y cynhaliwyd yr arolwg yn ystod y pandemig, ni ellir cymharu’r data hwn â’r flwyddyn flaenorol.

Mae rhai o’r dangosyddion ar gyfer cymunedau cydlynus yn dal yn fesurau cymharol ddiweddar a gasglwyd yn Arolwg Cenedlaethol Cymru ac felly mae’n anodd rhoi sylwadau hyderus ar newidiadau dros amser. Mae effeithiau pandemig COVID-19, yn ogystal â newidiadau yn y ffordd y cesglir yr Arolwg Cenedlaethol, yn effeithio ar y gallu i gymharu â data cynharach. Ond gyda hynny mewn golwg, mae’n ymddangos bod nifer o fesurau sy’n ymwneud â chydlyniant cymunedol ac ymgysylltu wedi gweld newid cadarnhaol yn ystod y 2020au.

• Roedd dangosyddion cydlyniant cymunedol wedi bod yn weddol sefydlog ers iddynt gael eu casglu am y tro cyntaf yn 2012 tan y gwelwyd cynnydd sylweddol yn 2020 i 2021. Yn ystod yr un flwyddyn hefyd gwelwyd newid sylweddol cadarnhaol yn y ffordd mae pobl yn teimlo y gallant ddylanwadu ar benderfyniadau lleol. Ni fydd yn glir a fydd y cynnydd yn 2020 i 2021 a 2021 i 2022 yn cael ei gynnal nes bydd data ar gael ar gyfer nifer o flynyddoedd yn y dyfodol. 
• Gwelwyd ychydig o welliannau dros yr hirdymor ym modlonrwydd pobl â’u hardal leol. Mae pobl sy’n teimlo’n ddiogel ar ôl iddi dywyllu wedi aros yn gymharol gyson ers iddynt gael eu holi am y tro cyntaf yn 2016 i 2017 ac roeddent yn 66% yn 2021 i 2022.
• Roedd canran y bobl sy’n gwirfoddoli wedi bod yn gostwng ond mae’n ddangosydd arall sydd wedi gweld cynnydd yn y 2020au. Cyrhaeddwyd y garreg filltir genedlaethol sef bod 30% o bobl yn gwirfoddoli.
• Mae’r rhan fwyaf o’r dangosyddion yn y nod hwn wedi cael eu dadansoddi’n fanwl i bennu’r ffactorau sy’n gysylltiedig â gwahaniaethau yn lefel y dangosydd. Mae cysylltiadau rhwng y gwahanol fesurau o gymunedau cydlynus, y dangosyddion cenedlaethol eraill yn ogystal â mesurau eraill a gasglwyd yn yr Arolwg Cenedlaethol sy’n ymwneud â’r pwnc hwn (er enghraifft, bod yn fodlon â’r gwasanaethau a’r cyfleusterau yn yr ardal leol). Gall y cysylltiadau weithio’n hawdd yn y naill gyfeiriad neu’r llall, er enghraifft, gall pobl unig fod yn llai tebygol o wirfoddoli ond gall gwirfoddoli hefyd helpu i leihau unigrwydd. 
• Yn wahanol i ddadansoddiad cynharach, mae’r dadansoddiad diweddaraf sy’n seiliedig ar ganlyniadau arolwg Cenedlaethol 2021 i 2022 yn dangos bod oedran, iechyd ac amddifadedd yn bwysig i rai ond nid pob un o’r dangosyddion.
• Mae pobl yn teimlo bod troseddu wedi cynyddu’n sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf, er bod y darlun o droseddau a gofnodwyd yn fwy cymysg. Yn ystod y pandemig COVID-19, bu gostyngiad yn y rhan fwyaf o fathau o droseddau.
• Nid yw’n glir eto a oes unrhyw newidiadau parhaus mewn ymddygiad o ganlyniad i’r pandemig a allai effeithio ar y cynnydd hirdymor tuag at y nod.

Roedd bron i ddwy ran o dair o oedolion yn cytuno â phob un o’r tri mesur cydlyniant cymunedol yn 2021 i 2022 – perthyn i’r ardal leol, pobl o gefndiroedd gwahanol yn cyd-dynnu’n dda, a thrin ei gilydd â pharch ac ystyriaeth - pan gasglwyd data ar y dangosydd hwn ddiwethaf gan Arolwg Cenedlaethol Cymru. Mae hyn yn gynnydd ers y blynyddoedd cyn y pandemig, ac yn ychydig o ostyngiad ers 2020 i 2021.

Yn 2021 i 2022, roedd 64% o bobl yn cytuno â’r tri datganiad am eu hardal leol sy’n ffurfio’r dangosydd cenedlaethol, ac roedd 95% yn cytuno ag o leiaf un datganiad. 

Mae’r ffigurau hyn wedi bod yn weddol sefydlog ers iddynt gael eu casglu am y tro cyntaf yn 2012 tan y cynnydd sylweddol yn 2020 i 2021. Ni ddaw’n glir a yw’r cynnydd yn 2020 i 2021 a 2021 i 2022 yn effaith byrdymor o'r pandemig (gyda chymunedau’n dod at ei gilydd yn lleol) ac a fyddant yn cael eu cynnal, neu eu cynnal yn rhannol, hyd nes y bydd data ar gael ar gyfer nifer o flynyddoedd i ddod. 

Nid oes gwahaniaeth ystadegol arwyddocaol rhwng dynion a menywod ar y mesurau unigol nac o ran cytuno â'r tri datganiad. 

Mae tuedd glir tuag at fwy o gydlyniant cymunedol wrth i amddifadedd yn yr ardal ostwng.

Ffigur 5.1: Canran y bobl sy’n cytuno â datganiadau am eu hardal leol, yn ôl blwyddyn [Nodyn 1]

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.1: Siart far yn dangos canran y bobl sy’n cytuno â thri datganiad am eu hardal leol rhwng 2012 i 2013 a 2021 i 2022. 

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

[Nodyn 1] Nid oes gan y blynyddoedd 2015 i 2016, 2017 i 2018 a 2019 i 2020 ddata sy’n gysylltiedig â nhw.

Mae dwy ran o dair o oedolion yn teimlo’n ddiogel mewn gwahanol sefyllfaoedd ar ôl iddi dywyllu.

Y dangosydd cenedlaethol yw canran y bobl a gytunodd gyda'r pedwar datganiad am deimlo’n ddiogel ar ôl iddi dywyllu: gartref, wrth gerdded yn eu hardal leol, teithio ar drafnidiaeth gyhoeddus neu deithio mewn car. Yn 2021 i 2022, roedd 66% o bobl yn teimlo’n ddiogel ym mhob un o’r pedair sefyllfa.  Mae’r canlyniadau hyn wedi aros yn weddol gyson ar draws y blynyddoedd ers gofyn am y tro cyntaf yn 2016 i 2017.

Mae dynion yn teimlo’n fwy diogel (81%) na menywod (51%). Mae tuedd glir tuag at fwy o deimlad o ddiogelwch wrth i amddifadedd yn yr ardal ostwng, gyda 72% o bobl sy'n byw yn yr ardaloedd lleiaf difreintiedig yn teimlo'n ddiogel ym mhob sefyllfa o gymharu â 54% o bobl sy'n byw yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig.

Ffigur 5.2: Canran y bobl sy’n cytuno â datganiadau am deimlo’n ddiogel ar ôl iddi dywyllu, 2021 i 2022

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.2: Siart far yn dangos canran y bobl sy’n cytuno â datganiadau am deimlo’n ddiogel ar ôl iddi dywyllu yn 2021 i 2022. Roedd 96 y cant yn teimlo’n ddiogel gartref, roedd 97% yn teimlo’n ddiogel wrth deithio mewn car, roedd 75% yn teimlo’n ddiogel wrth gerdded yn yr ardal leol ac roedd 76% yn teimlo’n ddiogel wrth deithio ar drafnidiaeth gyhoeddus. 

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

[Nodyn 1] ‘Ddim yn gwybod’ oedd ateb 27% o’r bobl a holwyd i’r cwestiwn am drafnidiaeth gyhoeddus ac ni chawsant eu cynnwys yn y dadansoddiad. O ganlyniad, mae cyfran y bobl sy’n teimlo’n ddiogel ym mhob un o’r pedair sefyllfa yn is nag y byddai’r canlyniadau unigol yn ei awgrymu.

Yn gyffredinol, yn ôl Arolwg Cenedlaethol 2021 i 2022, mae 89% o bobl yn dweud eu bod yn fodlon ar eu hardal leol fel lle i fyw, sydd ychydig yn uwch na'r canlyniadau yn 2020 i 2021, 2018 i 2019 a 2016 i 2017. 

Roedd 86% o bobl yn fodlon eu bod yn gallu cyrraedd neu ddefnyddio’r gwasanaethau sydd eu hangen arnynt, ychydig yn is na 2020 i 2021 ond cynnydd ers 2018 i 2019 (83%). Nid oedd y gostyngiad bach diweddaraf yn arwyddocaol yn ystadegol. Roedd hyn yn amrywio yn ôl y math o ardal gyda chanran sylweddol is o bobl o ardaloedd gwledig yn cael mynediad da at wasanaethau a chyfleusterau o’i gymharu â’r rhai o ardaloedd trefol (83% o’i gymharu ag 87%). Nid yw’n syndod mai preswylwyr pentrefannau ac adeiladau ynysig oedd y lleiaf bodlon â’r mynediad at wasanaethau a chyfleusterau, gyda dim ond 77% yn dangos eu bod yn fodlon ar y dangosydd hwn. 

Ffigur 5.3: Mynediad at wasanaethau a chyfleusterau da yn ôl ardal, 2021 i 2022

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.3: Siart far yn dangos canran y bobl sy’n fodlon â’u mynediad at wasanaethau a chyfleusterau. Mae 87% o bobl mewn ardaloedd trefol yn fodlon o’i gymharu â 77% o bobl sy’n byw mewn pentrefannau ac anheddau ynysig.

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

Dywedodd llai na 60% o bobl (yn 2021 i 2022) fod gwasanaethau trefol fel canolfannau cymunedol, ysgolion uwchradd, llyfrgelloedd a chlybiau ieuenctid neu chwaraeon ar gael yn eu hardal leol. I’r gwrthwyneb, dywedodd dros 80% fod cysylltiadau trafnidiaeth gyhoeddus, siopau a thafarndai i gyd o fewn pellter cerdded 15 i 20 munud o’u cartref.

Mae mwy o bobl nawr yn teimlo y gallant ddylanwadu ar benderfyniadau lleol.
Yn 2021 i 2022, roedd 30% o bobl yn teimlo y gallent ddylanwadu ar benderfyniadau sy’n effeithio ar eu hardal leol o’i gymharu â 26% yn 2020 i 2021 a 19% yn 2018 i 2019.

Mae hyn yn gynnydd sylweddol ers cyn 2020 ac mae’n bosibl ei fod yn adlewyrchu newid go iawn o ganlyniad uniongyrchol i’r pandemig, ond mae angen ei fonitro yn ystod blynyddoedd yr arolwg yn y dyfodol.

Ffigur 5.4: Canran y bobl sy’n teimlo y gallant ddylanwadu ar benderfyniadau sy’n effeithio ar yr ardal leol, 2012 i 2013 a 2021 i 2022

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.4: Siart far yn dangos canran y bobl sy’n teimlo eu bod yn gallu dylanwadu ar y penderfyniadau sy’n effeithio ar eu hardal leol. Yn 2021 i 2022, dywedodd 30% eu bod yn teimlo y gallent ddylanwadu ar benderfyniadau, o’i gymharu â 19% yn 2018 i 2019. Mae canlyniad 2021 i 2022 yn uwch nag ym mhob blwyddyn ers i'r cwestiwn gael ei ofyn am y tro cyntaf yn 2012 i 2013.

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

Mae canlyniadau data ar-lein a gasglwyd fel rhan o Arolwg Cenedlaethol 2022 i 2023 yn dangos bod 30% o bobl yn dweud eu bod yn gwirfoddoli i glybiau neu sefydliadau. Mae hyn yn cymharu â 26% yn 2019 i 2020 (pan gynhaliwyd yr arolwg wyneb yn wyneb) a 29% yn 2021 i 2022 (pan ofynnwyd y cwestiynau gwirfoddoli fel rhan o’r modiwl ar-lein am y tro cyntaf). Ym mhob blwyddyn, roedd y bobl fwyaf cyffredin yn gwirfoddoli ar gyfer elusennau a chlybiau chwaraeon. 

Mae tystiolaeth bod rhyngweithio cymdeithasol o fudd i lesiant personol ac mae gwirfoddoli yn agwedd ar ryngweithio cymdeithasol sydd wedi dangos manteision cadarnhaol o ran iechyd a llesiant. 

Ffigur 5.5: Canran y bobl sy’n gwirfoddoli yn ôl math o sefydliad, 2022 i 2023 

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.5: Siart far yn dangos canran y bobl sy’n gwirfoddoli, yn ôl math o sefydliad, yn 2022 i 2023. Mae pobl yn fwy tebygol o wirfoddoli ar gyfer mudiadau elusennol (10%) neu glybiau chwaraeon (8%).

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

Y garreg filltir genedlaethol ar gyfer y dangosydd gwirfoddoli yw “cynyddu canran y bobl sy’n gwirfoddoli 10% erbyn 2050, gan ddangos statws Cymru fel cenedl sy'n gwirfoddoli”. Mae hyn yn golygu cyrraedd ffigur o 30% erbyn 2050. Mae’r garreg filltir hon wedi cael ei chyflawni yn 2022 i 2023 ond, gyda’r ansicrwydd ynghylch pa mor gynaliadwy fydd y cynnydd a welwyd yn ystod pandemig COVID-19, nid yw’n glir o hyd a fydd y lefel hon yn cael ei chynnal.

Mae'r Arolwg Cenedlaethol yn casglu data gan ddefnyddio graddfa unigrwydd De Jong Gierveld sy’n mynd i'r afael ag unigrwydd emosiynol a chymdeithasol. 

Yn 2022 i 2023, yn seiliedig ar bob un o’r chwe mesur, canfuwyd bod 13% o bobl Cymru yn unig, sef yr un ganran ag yn y ddwy flynedd ddiwethaf (2021 i 2022 a 2020 i 2021) ac yn is nag yn 2019 i 2020. Fodd bynnag, mae amrywiadau amlwg yng nghanran y bobl sy’n dweud eu bod yn teimlo’n unig ym mhob un o’r mesurau unigol: 

• Yn 2022 i 2023, dywedodd 36% o bobl eu bod yn colli cael pobl o’u cwmpas, sydd yr un ganran â 2019 i 2020. Fodd bynnag, roedd hyn yn uwch yn y blynyddoedd rhwng y dyddiadau hyn yn ystod pandemig COVID-19 a 53% yn 2021 i 2022 ac uchafbwynt o 71% yn 2020 i 2021. 
• Roedd canran y bobl sy’n dweud bod ganddyn nhw bobl maen nhw’n gallu ymddiried yn llwyr ynddyn nhw wedi cynyddu o 59% yn 2019 i 2020 i 67% yn 2020 i 2021. Cafodd hyn ei gynnal yn 2021 i 2022 a 2022 i 2023. 
• O 2019 i 2020 a 2021 i 2022, roedd cynnydd yng nghanran y bobl a ddywedodd fod ganddynt ddigon o bobl roeddent yn teimlo’n agos atynt, yn ogystal â’r ganran oedd â digon o bobl y gallent ddibynnu arnynt. Roedd y ffigurau ar gyfer 2022 i 2023, sef 83% a 77% yn y drefn honno, ychydig yn is ond nid yn newid arwyddocaol yn ystadegol rhwng 2020 i 2021. 

Mae canlyniadau diweddaraf (2022 i 2023) Arolwg Cenedlaethol Cymru yn awgrymu bod oedolion iau (16 i 44 oed) yn fwy tebygol o deimlo’n unig na phobl 65 oed a hŷn.

Ffigur 5.6: Canran y bobl sy’n teimlo’n unig yn ôl rheswm a blwyddyn

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.6: Siart far yn dangos y canlyniadau ar gyfer 2019 i 2020 a 2022 i 2023 a’r chwe chwestiwn a ofynnwyd i greu’r mesur o unigrwydd. Yn gyffredinol, mae’r ymatebion i’r datganiadau yn dangos bod pobl yn llai unig yn 2022 i 2023 o’i gymharu â 2019 i 2020.

Ffynhonnell: Arolwg Cenedlaethol Cymru

Cafodd dangosydd cenedlaethol newydd ei osod yn 2021 a fydd yn mesur statws cynhwysiant digidol. Bydd y diffiniad ar gyfer y dangosydd hwn yn seiliedig ar ganlyniad ymchwil parhaus ar y safon ofynnol ar gyfer bywyd digidol sylfaenol a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru ac a gynhaliwyd gan Brifysgol Lerpwl. 

Yn y cyfamser, mae canlyniadau’r Arolwg Cenedlaethol yn 2022 i 2023 yn dangos bod 93% o oedolion yn defnyddio’r rhyngrwyd at ddibenion personol yn y cartref, yn y gwaith neu yn rhywle arall, sydd heb newid ers y llynedd. Ar hyn o bryd, mae’r arolwg hefyd yn gofyn cwestiynau am weithgarwch digidol a’r sgiliau sydd gan bobl.

Mae’r rhain wedi eu grwpio’n 5 math o sgil:

• Trin gwybodaeth a chynnwys 
• Cyfathrebu
• Trafod
• Datrys problemau
• Bod yn ddiogel ac yn gyfreithiol ar-lein

Mae’r data diweddaraf o 2021 i 2022, lle roedd 78% o ddefnyddwyr y rhyngrwyd wedi gwneud gweithgareddau a oedd yn ymwneud â phob un o’r 5 sgil hyn o’i gymharu â 73% yn 2019 i 2020.

Mae’r dull ‘neb heb help’ o gefnogi aelwydydd digartref i gael llety brys wedi bod ar waith ers mis Mawrth 2020. Mae gwybodaeth reoli a gasglwyd ers dechrau’r pandemig yn dangos bod dros 37,300 o bobl a oedd yn ddigartref o’r blaen wedi cael cymorth i gael llety dros dro mewn argyfwng rhwng mis Mawrth 2020 a mis Mai 2023.

Yn 2022 i 2023, roedd nifer yr aelwydydd yr aseswyd eu bod dan fygythiad o ddigartrefedd yn debyg i yn 2021 i 2022, ond mae’r gyfradd atal am o leiaf 6 mis wedi gostwng o dan 60% yn 2022 i 2023, am y tro cyntaf ers i’r ddeddfwriaeth newid yn 2015. Cyn y gostyngiad hwn, roedd digartrefedd wedi cael ei atal yn llwyddiannus mewn tua dwy ran o dair o achosion ers 2017 i 2018.

Mae nifer yr aelwydydd yr aseswyd eu bod yn ddigartref, a nifer yr aelwydydd yr aseswyd eu bod yn ddigartref yn anfwriadol ac sydd ag angen blaenoriaethol wedi cynyddu yn 2022 i 2023 o’i gymharu ag yn 2021 i 2022, 7% a 25% yn y drefn honno. Roedd aelwydydd a ryddhawyd yn llwyddiannus o ddigartrefedd wedi aros yn gymharol sefydlog rhwng 2016 i 2017 a 2019 i 2020 ond mae wedi bod yn gostwng ers hynny, o 41% yn 2019 i 2020 i 30% yn 2022 i 2023.

Nifer yr aelwydydd mewn llety dros dro ar 31 Mawrth 2023 oedd 5,481. Mae’r nifer hwn wedi cynyddu’n gyflym ers y llynedd ac mae bellach yn fwy na dwbl y 2,325 o aelwydydd mewn llety dros dro ar yr adeg honno.

Mae gwybodaeth reoli a gasglwyd gan awdurdodau lleol ers mis Awst 2020 yn dangos bod amcangyfrif o nifer y bobl sy’n cysgu allan wedi amrywio rhwng 51 ac 161 unigolyn ers mis Awst 2020. Ar 31 Mai 2023, amcangyfrifir bod 154 o unigolion yn cysgu allan ledled Cymru, gyda Casnewydd, Caerdydd a Sir Benfro yn cyfrif am yr amcangyfrifon mwyaf o bobl sy’n cysgu allan.

Yn 2021, amcangyfrifwyd bod 40 o bobl ddigartref yng Nghymru wedi marw, o’i gymharu â 22 yn 2020 a 33 yn 2019.

Gosodwyd dangosydd cenedlaethol newydd yn 2021 a fydd yn mesur canran y bobl sydd â hyder yn y system gyfiawnder. Nid yw data wedi ei gasglu eto ar gyfer y dangosydd hwn. 

Nid yw’r rhan fwyaf o bobl yn profi trosedd. Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, mae troseddau a gofnodwyd gan yr heddlu wedi cynyddu tra bo cyfran yr oedolion sy’n ddioddefwyr troseddau wedi aros yn gymharol sefydlog.  

Mae data gan Arolwg Troseddu Cymru a Lloegr (heb gynnwys twyll) yn 2022 i 2023 yn dangos bod 6.6% o oedolion wedi dioddef troseddau a bod 2.5% wedi dioddef troseddau personol. Oherwydd newidiadau yn y ffordd y cynhaliwyd yr arolwg yn ystod y pandemig, ni ellir cymharu’r data hwn â’r flwyddyn flaenorol. Dyma’r ffigurau isaf yn y gyfres amser sydd ar gael (o 2015 i 2016) pan oedd y canrannau’n 14.7% a 4.4%. O un flwyddyn i’r llall, mae’r gyfran wedi gostwng ers y cyfnod hwn ac yng nghyd-destun y canrannau cymharol yn 2019 i 2020 roeddent yn 9.2% a 2.6% yn y drefn honno.

Cynyddodd troseddau a gofnodwyd gan yr heddlu yn 2022 i 2023 o 3%, yn dilyn gostyngiad o 17% yn 2021 i 2022. Cafwyd cynnydd mewn 4 o’r prif gategorïau o droseddau gan gynnwys troseddau rhywiol a throseddau dwyn. Ni welwyd unrhyw newid canrannol mewn troseddau treisgar a difrod troseddol a thanau bwriadol o’i gymharu â 2021 i 2022. Roedd troseddau yn ymwneud â chyffuriau a throseddau yn ymwneud â meddu arfau wedi gostwng o’i gymharu â 2021 i 2022. Mae’n debygol bod pandemig COVID-19 a’r cyfyngiadau a gyflwynwyd fel mesurau iechyd cyhoeddus ym mis Mawrth 2020 wedi cael effaith ar nifer yr achosion o sawl math o droseddau yn 2020 i 2021 ac i raddau llai yn 2021 i 2022.

Mae troseddau yn ymwneud â thwyll a chamddefnyddio cyfrifiaduron wedi gostwng 11% yng Nghymru rhwng 2021 i 2022 a 2022 i 2023 er bod y gyfradd wedi aros yr un fath ar 5 trosedd am bob 1,000 o'r boblogaeth yng Nghymru. 

Mae’r data diweddaraf ar ganfyddiadau troseddau o Arolwg Troseddu Cymru a Lloegr (CSEW) (2022 i 2023) yn dangos bod 41% o bobl yng Nghymru yn credu bod troseddu wedi codi’n sylweddol yn genedlaethol yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gostyngiad o’i gymharu â’r blynyddoedd blaenorol. Mae canran y rhai sy’n credu bod troseddu wedi cynyddu’n sylweddol yn eu hardal leol yn llawer iawn llai (11%). Mae’r data diweddaraf am droseddau treisgar yng Nghymru gan y CSEW yn dangos bod nifer yr achosion o droseddau yng Nghymru wedi cynyddu i gyfradd o 29 am bob 1,000 oedolyn yn 2022 i 2023. 

Ffigur 5.7: Troseddau a gofnodwyd gan yr Heddlu am bob 1,000 o'r boblogaeth, 2002 i 2003 a 2022 i 2023 

Image

Disgrifiad o Ffigur 5.7: Siart llinell yn dangos cyfraddau troseddau a gofnodwyd gan yr heddlu am bob 1,000 o'r boblogaeth ers 2002 i 2003. Mae'r siart yn dangos bod troseddau dwyn wedi gweld y newid mwyaf mewn cyfraddau yn gostwng o fwy na 50 ym mhob 1,000 o'r boblogaeth i tua 20 ym mhob 1,000 o'r boblogaeth. Mae cyfraddau troseddau trais yn erbyn y person wedi bod yn cynyddu ers 2013 i 2014 ac ers 2018 i 2019 mae ganddynt y gyfradd uchaf o'r rhai a ddangosir. Gwelodd difrod troseddol a thanau bwriadol ostyngiad mewn cyfraddau tan 2016 i 2017 ond ers hynny maent wedi bod yn sefydlog. Troseddau trefn gyhoeddus oedd â'r gyfradd isaf am bob 1,000 o'r boblogaeth tan 2021 i 2022 pan gododd y gyfradd uwchben difrod troseddol a thanau bwriadol, mae cyfraddau yn y categori hwn wedi bod yn codi ers 2015 i 2016.

Ffynhonnell: Troseddau a Gofnodwyd gan yr Heddlu, y Swyddfa Ystadegau Gwladol

Roedd dadansoddiad pellach o ddata Arolwg Cenedlaethol 2021 i 2022 yn cynnwys dadansoddiad atchweliad i amlygu ffactorau arwyddocaol ar gyfer rhai o’r dangosyddion:

Teimlo’n ddiogel mewn ardal leol (Arolwg Cenedlaethol Cymru): Ebrill 2021 i Fawrth 2022

Pa ffactorau sy’n gysylltiedig â phobl yn teimlo eu bod yn gallu dylanwadu ar benderfyniadau sy’n effeithio ar eu hardal leol?

Pa ffactorau sy’n gysylltiedig â phobl yn teimlo’n fodlon ar yr ardal lle maent yn byw?

Pa ffactorau sy’n gysylltiedig â phobl yn cytuno bod ymdeimlad o gymuned yn eu hardal leol?

Ymchwil a dadansoddi arall a allai fod o ddiddordeb:

Mesur eich effaith ar unigrwydd yn ddiweddarach mewn bywyd (Campaign to end loneliness) (Saesneg yn unig)

Unigrwydd yn y boblogaeth gyffredinol: niferoedd, penderfynydd a chysylltiadau ag iechyd meddwl (BMC Psychiatry) (Saesneg yn unig)

Etholiadau lleol yng Nghymru (Y Comisiwn Etholiadol) (Saesneg yn unig)

Gwerthuso’r cynllun peilot ar gyfer pleidleisio ymlaen llaw (Y Comisiwn Etholiadol) (Saesneg yn unig)

Digartrefedd

Tablau data agored ar gyfer Digartrefedd Statudol a Cysgwyr Allan (StatsCymru)

Darpariaeth llety digartrefedd a chysgu allan - gwybodaeth reoli fisol

Amcangyfrifon o farwolaethau ymhlith pobl ddigartref (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol) (Saesneg yn unig)

Troseddau

Data ar Ganfyddiadau - Arolwg Troseddu Cymru a Lloegr (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol) (Saesneg yn unig)

Mae niferoedd troseddau treisgar CSEW yn dod o dablau data agored am Droseddau Personol (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol) (Saesneg yn unig)

Tablau data agored am Droseddau a Gofnodwyd gan yr Heddlu (Y Swyddfa Gartref) (Saesneg yn unig)

Troseddau a Gofnodwyd gan yr Heddlu 2022 i 2023 (tabl P2 a P11) (Y Swyddfa Ystadegau Gwladol) (Saesneg yn unig)

Amcangyfrifon Canol Blwyddyn

Data arall

Daw’r holl ddata eraill o Arolwg Cenedlaethol Cymru.