Neidio i'r prif gynnwy

Yr hyn yr ydym yn ei wneud i nodi unrhyw risgiau i ddiogelwch y cyhoedd o tomenni glo.

Cyhoeddwyd gyntaf:
9 Mehefin 2021
Diweddarwyd ddiwethaf:

Cefndir

Ym mis Chwefror 2020, gwelwyd rhagor o stormydd gaeafol gyda glawiad eithafol o ganlyniad i effeithiau newid yn yr hinsawdd. Arweiniodd hyn at dirlithriad ar domen lo nas defnyddir yn Tylorstown, Rhondda Cynon Taf.

Mae gennym domenni glo yma yng Nghymru o ganlyniad i’n hanes glofaol. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i sicrhau bod ein cymunedau’n ddiogel.

Mewn ymateb i’r tirlithriad yn Tylorstown sefydlodd Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU Dasglu Diogelwch Tomenni Glo ar y cyd. Nod y Tasglu oedd asesu statws presennol tomenni glo nas defnyddir yng Nghymru.

Rhaglen waith

Mae Llywodraeth Cymru a’i phartneriaid yn cyflawni rhaglen waith. Mae’r rhaglen hon yn cynnwys archwilio a chynnal a chadw tomenni glo. Mae hefyd yn cynnwys datblygu polisi a deddfwriaeth newydd.

Categorïau tomenni glo

Mae tomenni glo nas defnyddir yn cael categorïau dros dro. Mae’r categorïau’n dangos pa domenni y gallai fod angen eu harolygu'n amlach er mwyn asesu draenio a sefydlogrwydd. Mae tomenni sydd wedi’u graddio’n uwch yn y categori C neu D.

Archwiliadau a gwaith cynnal a chadw

Mae llawer o waith wedi cael ei wneud ers Chwefror 2020 i nodi statws pob tomen ac i gynnal gwaith cynnal a chadw.

Mae’r Awdurdod Glo neu’r awdurdod lleol priodol yn archwilio’r tomenni sydd wedi’u graddio’n uwch. Bydd archwiliadau pellach yn cael eu cynnal yn rheolaidd, gan helpu i nodi unrhyw arwyddion bod tomen yn symud ac unrhyw waith cynnal a chadw sydd ei angen.

Mae awdurdodau lleol yn cynnal y gwaith cynnal a chadw sy’n cael ei nodi gan yr archwiliadau. Mae Llywodraeth Cymru wedi darparu £44.4 miliwn o gyllid cyfalaf ar gyfer cynnal a chadw tomenni glo dros flynyddoedd ariannol 2022 i 23, 2023 i 24 a 2024 i 25.  

Treialon technoleg

Mae’r tîm hwn yn cadw gwybodaeth ac yn gallu cynnig cyngor am safleoedd tomenni glo hanesyddol yng Nghymru.

 

Gallwch hefyd gysylltu â’ch Awdurdod Lleol yn uniongyrchol gyda’ch pryderon neu ymholiadau.

Beth i’w wneud os oes gennych bryderon ynghylch diogelwch tomen lo

Cysylltu â thîm diogelwch tomenni glo’r Awdurdod Glo ar y rhif rhadffôn (rydym yn croesawu galwadau’n Gymraeg) 0800 021 9230 neu e-bostiwch: tips@coal.gov.uk.

Mae’r tîm hwn yn cadw gwybodaeth ac yn gallu cynnig cyngor am safleoedd tomenni glo hanesyddol yng Nghymru.

Gallwch hefyd gysylltu â’ch Awdurdod Lleol yn uniongyrchol gyda’ch pryderon neu ymholiadau.

Data tomenni glo

Mae gwaith yn mynd rhagddo i gasglu gwybodaeth am domenni glo ledled Cymru.  Mae hyn yn cynnwys gwybodaeth am nifer, lleoliad tomenni, eu statws a phwy sy’n berchen arnynt. Cyhoeddwyd y data dros dro hwn ar 26 Hydref 2021:

Tomenni glo nas defnyddir yng Nghymru

Awdurdod Lleol

Categori D Categori 
C
Categori 
B
Categori 
A
Categori 
R*
Cyfanswm
ALl

Castell-nedd
Port Talbot

12 27 163 375 30 607

Rhondda Cynon
Taf

23 52 95 89 44 303

Wrecsam

  3 21 107 85 216

Caerffili

7 44 67 79 8 205

Abertawe

  5 36 120 42 203

Torfaen

3 32 81 49 10 175

Sir Gar

    58 59 53 170

Blaenau Gwent

3 11 38 66 10 128

Merthyr Tudful

14 45 30 30 1 120

Pen-y-bont ar Ogwr

5 26 27 56 4 118

Sir y Fflint

    19 40 6 65

Sir Benfro

  1 6 54   61

Powys

1   18 6 3 28

Sir Fynwy

2 10 7 8   27

Caerdydd

1   10 11   22

Ynys Môn

    2 6   8

Cyfanswm cyffredinol y categori

71 256 678 1155 296

2456

A = Tomen fach / tomen wedi’i hadfer; B = Annhebygol o achosi risg oherwydd maint neu leoliad;

C a D = Y potensial i achosi risg. Nid yw gradd uwch yn golygu bod y domen yn risg sydd ar ddigwydd.

*R = Nawr wedi'i dynnu neu ei adeiladu drosodd                                

1. Nid oes gan Geredigion, Conwy, Sir Ddinbych, Gwynedd, Casnewydd na Bro Morgannwg gofnod o domenni glo nas defnyddir. 

2. Mae'n bosibl y bydd y ffigurau'n newid o ganlyniad i arolygiadau parhaus ac yn dilyn datblygu  system gategoreiddio newydd.

Diwygio polisïau a deddfwriaeth

Mae diogelwch tomenni glo wedi’i ddatganoli i Gymru. Y ddeddfwriaeth ar gyfer tomenni glo nas defnyddir yw Deddf Mwyngloddiau a Chwareli (Tomenni) 1969. Mae hon yn dyddio’n ôl i’r adeg pan oedd y diwydiant glo yn weithredol.

Yn 2020, gofynnodd Gweinidogion Cymru i Gomisiwn y Gyfraith  adolygu'r ddeddfwriaeth bresennol ar domenni glo nas defnyddir.

Roedd yn cynnwys ymgynghoriad o fis Mehefin i fis Medi 2021. Cyhoeddodd Comisiwn y Gyfraith ganlyniadau'r ymgynghoriad a'i argymhellion ym mis Mawrth 2022.

Roedd yr adroddiad yn nodi'n glir y diffygion o ran y gyfundrefn bresennol.  Roedd yn cynnig fframwaith rheoleiddio modern ar gyfer tomenni nas defnyddir.

Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei chynigion ar gyfer trefn newydd ar 11 Mai 2022 yn y Papur Gwyn ar Ddiogelwch Tomenni Glo (Cymru). Mae'r cynigion yn adeiladu ar argymhellion Comisiwn y Gyfraith. Daeth yr ymgynghoriad i ben ar 4 Awst 2022 a gwnaethom gyhoeddi crynodeb o’r ymatebion ym mis Tachwedd 2022.

Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei hymateb dros dro i adolygiad Comisiwn y Gyfraith ym mis Medi 2022, a'i hymateb manwl ym mis Mawrth 2023. Derbyniodd Llywodraeth Cymru y rhan fwyaf o argymhellion Comisiwn y Gyfraith, neu eu derbyn ar ffurf wedi'u haddasu. Mae'r ymateb yn rhoi trosolwg o ddull arfaethedig Llywodraeth Cymru, a'i hymateb i bob un o'r argymhellion. 

Yn amodol ar gytundeb Gweinidogion, bydd Llywodraeth Cymru yn cyflwyno Bil ar Ddiogelwch Tomenni nas defnyddir yn nhrydedd flwyddyn rhaglen ddeddfwriaethol y llywodraeth.

Hysbysiad preifatrwydd ar gyfer perchnogion tir

Os ydych yn bod gennych domen glo nas defnyddir darllenwch ein hysbysiad preifatrwydd ar gyfer perchnogion tir.  

Darllen pellach